કિડની
કિડની શું છે?
કિડની (મૂત્રપિંડ) એ આપણા શરીરનું ખૂબ જ મહત્વનું અંગ છે. તે વાલના દાણા આકારના હોય છે અને પેટના પાછળના ભાગમાં, કમરના થોડા ઉપરના ભાગમાં, કરોડરજ્જુની બંને બાજુએ એક-એક એમ કુલ બે કિડની આવેલી હોય છે.
કિડનીના મુખ્ય કાર્યો
કિડનીના મુખ્ય કાર્યો નીચે મુજબ છે:
- લોહીનું શુદ્ધીકરણ: કિડનીનું સૌથી મુખ્ય કાર્ય લોહીને શુદ્ધ કરવાનું છે. તે લોહીમાંથી વધારાના પાણી, ક્ષાર, યુરિયા, ક્રિએટિનાઇન જેવા બિનજરૂરી અને ઝેરી પદાર્થોને ફિલ્ટર કરીને પેશાબ દ્વારા શરીરમાંથી બહાર કાઢે છે. દર મિનિટે આશરે ૧૨૦૦ મિલીલિટર લોહી શુદ્ધિકરણ માટે કિડનીમાં આવે છે.
- શરીરમાં પ્રવાહીનું સંતુલન: કિડની શરીરમાં પાણીનું સંતુલન જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે, જેથી શરીરના કોષો યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી શકે.
- ક્ષાર અને ખનિજોનું સંતુલન: તે લોહીમાં સોડિયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ જેવા મહત્વપૂર્ણ ક્ષાર અને ખનિજોનું યોગ્ય સ્તર જાળવી રાખે છે.
- રક્તકણોના ઉત્પાદનમાં મદદ: કિડની એરિથ્રોપોએટિન નામનો હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે, જે લાલ રક્તકણો (Red Blood Cells) બનાવવા માટે જરૂરી છે.
- બ્લડ પ્રેશરનું નિયમન: કિડની બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરતા હોર્મોન્સ પણ ઉત્પન્ન કરે છે.
- હાડકાંનું સ્વાસ્થ્ય: તે વિટામિન ડીને સક્રિય કરીને હાડકાંને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરે છે.
કિડનીની કાર્યપ્રણાલી ખૂબ જ જટિલ અને અદ્ભુત છે. દરેક કિડનીમાં લાખો નાના ફિલ્ટર યુનિટ હોય છે જેને નેફ્રોન કહેવાય છે. આ નેફ્રોન જ લોહીને ગાળીને પેશાબ બનાવવાનું કામ કરે છે.
જો કિડની યોગ્ય રીતે કામ ન કરે, તો શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો જમા થવા માંડે છે, જે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે.
કિડનીના કાર્યો શું છે?
કિડની (મૂત્રપિંડ) એ આપણા શરીરના સૌથી મહત્વપૂર્ણ અંગોમાંના એક છે, જે અનેક જટિલ અને આવશ્યક કાર્યો કરે છે. કિડનીના મુખ્ય કાર્યો નીચે મુજબ છે:
- લોહીનું શુદ્ધીકરણ અને પેશાબનું નિર્માણ:
- આ કિડનીનું સૌથી મુખ્ય કાર્ય છે. કિડની લોહીમાંથી યુરિયા, ક્રિએટિનાઇન, યુરિક એસિડ જેવા બિનજરૂરી અને ઝેરી પદાર્થોને ગાળીને બહાર કાઢે છે.
- આ ઉપરાંત, તે વધારાના પાણી અને ક્ષારોને પણ લોહીમાંથી અલગ કરીને પેશાબ બનાવે છે. આ પેશાબ મૂત્રવાહિનીઓ દ્વારા મૂત્રાશયમાં જાય છે અને ત્યાંથી શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે.
- દર મિનિટે આશરે ૧૨૦૦ મિલીલિટર લોહી શુદ્ધીકરણ માટે કિડનીમાં આવે છે.
- શરીરમાં પ્રવાહીનું સંતુલન જાળવવું:
- કિડની શરીરમાં પાણીનું યોગ્ય પ્રમાણ જાળવી રાખે છે. તે નક્કી કરે છે કે કેટલું પાણી શરીરમાંથી પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢવું અને કેટલું જાળવી રાખવું, જેથી શરીરના કોષો અને અંગો યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી શકે.
- ક્ષાર અને ખનિજોનું નિયમન:
- કિડની લોહીમાં સોડિયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ જેવા મહત્વપૂર્ણ ક્ષારો અને ખનિજોનું સંતુલન જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે. આ સંતુલન શરીરના વિવિધ કાર્યો, જેમ કે નર્વ ફંક્શન, સ્નાયુ સંકોચન અને હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે આવશ્યક છે.
- રક્તકણોના ઉત્પાદનમાં મદદ (એરિથ્રોપોએટિન ઉત્પાદન):
- કિડની એરિથ્રોપોએટિન (Erythropoietin – EPO) નામનો એક હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે. આ હોર્મોન અસ્થિમજ્જા (Bone Marrow) ને લાલ રક્તકણો (Red Blood Cells) બનાવવાનો સંકેત આપે છે. લાલ રક્તકણો શરીરમાં ઓક્સિજન પહોંચાડવાનું કામ કરે છે, તેથી તેમનું પર્યાપ્ત ઉત્પાદન શરીરના સ્વાસ્થ્ય માટે ખુબ જ જરૂરી છે.
- બ્લડ પ્રેશરનું નિયમન:
- કિડની રેનિન (Renin) જેવા હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન કરીને અને શરીરમાં પાણી તથા ક્ષારનું સંતુલન જાળવી રાખીને બ્લડ પ્રેશર (રક્તદબાણ) ને નિયંત્રિત કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
- હાડકાંના સ્વાસ્થ્યનું રક્ષણ:
- કિડની વિટામિન ડી ને તેના સક્રિય સ્વરૂપમાં રૂપાંતરિત કરવામાં મદદ કરે છે. સક્રિય વિટામિન ડી કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસના શોષણ માટે જરૂરી છે, જે હાડકાંને મજબૂત અને સ્વસ્થ રાખવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
ટૂંકમાં, કિડની શરીરના આંતરિક વાતાવરણને સ્થિર રાખવામાં (હોમિયોસ્ટેસિસ જાળવવામાં) કેન્દ્રીય ભૂમિકા ભજવે છે. જો કિડની યોગ્ય રીતે કામ ન કરે, તો શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો જમા થાય છે, જેનાથી ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ ઉભી થઈ શકે છે.
કિડની લોહીને કેવી રીતે ફિલ્ટર કરે છે?
કિડની શરીરમાં લોહીને ફિલ્ટર કરવાનું એક જટિલ અને અદ્ભુત કાર્ય કરે છે. આ પ્રક્રિયામાં મુખ્યત્વે “નેફ્રોન” નામના નાના ફિલ્ટરિંગ એકમો ભાગ ભજવે છે. દરેક કિડનીમાં લગભગ 1 મિલિયન (દસ લાખ) જેટલા નેફ્રોન હોય છે.
લોહી ફિલ્ટર થવાની પ્રક્રિયાને નીચેના મુખ્ય તબક્કાઓમાં સમજી શકાય:
- ગ્લોમેર્યુલસ (Glomerulus) માં ગાળણ (Filtration):
- લોહી, કિડનીમાં આવેલી રેનલ ધમનીઓ (Renal Artery) દ્વારા નેફ્રોન્સ સુધી પહોંચે છે.
- દરેક નેફ્રોનની શરૂઆતમાં એક ઝીણી રક્તવાહિનીઓનો ગુચ્છ હોય છે જેને ગ્લોમેર્યુલસ કહેવાય છે.
- આ ગ્લોમેર્યુલસ એક બાઉલ આકારની રચના (બોમેન્સ કેપ્સ્યુલ – Bowman’s Capsule) માં આવેલો હોય છે.
- જ્યારે લોહી ગ્લોમેર્યુલસમાંથી પસાર થાય છે, ત્યારે લોહીનું દબાણ (બ્લડ પ્રેશર) વધે છે. આ દબાણને કારણે લોહીમાં રહેલું પાણી, નાના કદના ક્ષારો (જેમ કે સોડિયમ, પોટેશિયમ, ક્લોરાઇડ), ગ્લુકોઝ, એમિનો એસિડ, યુરિયા, ક્રિએટિનાઇન જેવા નાના કચરાના ઉત્પાદનો ગ્લોમેર્યુલસની ઝીણી ફિલ્ટર મેમ્બ્રેન (પટલ) માંથી ફિલ્ટર થઈને બોમેન્સ કેપ્સ્યુલમાં પ્રવેશે છે. આ ફિલ્ટર થયેલા પ્રવાહીને ગ્લોમેર્યુલર ફિલ્ટ્રેટ કહેવાય છે.
- મોટા પ્રોટીન અણુઓ અને રક્ત કોષો (જેમ કે લાલ રક્તકણો, સફેદ રક્તકણો) આ ફિલ્ટરમાંથી પસાર થઈ શકતા નથી, અને તેથી તે લોહીમાં જ રહે છે.
- ટ્યુબ્યુલર રીએબ્સોર્પ્શન (Tubular Reabsorption):
- બોમેનનું કેપ્સ્યુલ ગ્લોમેર્યુલર ફિલ્ટરેટ – ગ્લોમેર્યુલસમાંથી ફિલ્ટર કરાયેલ પ્રવાહી – નેફ્રોનના લાંબા, વળાંકવાળા ભાગ, રેનલ ટ્યુબ્યુલમાં પ્રવેશવા દે છે.
- આ ટ્યુબ્યુલ જુદા જુદા ભાગોમાં વહેંચાયેલું હોય છે, જેમ કે પ્રોક્સિમલ ટ્યુબ્યુલ, લૂપ ઓફ હેનલે અને ડિસ્ટલ ટ્યુબ્યુલ.
- આ તબક્કે, શરીરને જરૂરી એવા ઘણા પદાર્થો જે ફિલ્ટર થઈ ગયા હોય છે, તેમને લોહીમાં પાછા શોષી લેવામાં આવે છે.
- ઉદાહરણ તરીકે:
- મોટાભાગનું પાણી (લગભગ 99%),
- જરૂરી ક્ષારો (જેમ કે સોડિયમ, પોટેશિયમ),
- ગ્લુકોઝ,
- એમિનો એસિડ, વગેરે.
- આ શોષણની પ્રક્રિયા શરીરની જરૂરિયાત મુજબ નિયંત્રિત થાય છે. જો શરીરમાં પાણીની કમી હોય, તો વધુ પાણી શોષાઈ જાય છે, અને જો પાણી વધારે હોય, તો ઓછું પાણી શોષાય છે.
- ટ્યુબ્યુલર સિક્રેશન (Tubular Secretion):
- આ તબક્કો શોષણની વિરુદ્ધ કાર્ય કરે છે. ટ્યુબ્યુલની આસપાસની રક્તવાહિનીઓમાંથી (કેપિલરીઝમાંથી) કેટલાક બિનજરૂરી અથવા ઝેરી પદાર્થો સીધા ટ્યુબ્યુલના પ્રવાહીમાં ઉમેરવામાં આવે છે.
- આમાં કેટલાક વધારાના પોટેશિયમ, હાઈડ્રોજન આયનો, કેટલાક દવાઓના અવશેષો અને અન્ય ઝેરી પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રક્રિયા લોહીના pH (એસિડિટી/બેઝિકિટી) ને સંતુલિત કરવામાં પણ મદદ કરે છે.
- પેશાબનું નિર્માણ અને નિકાલ:
- શોષણ અને સિક્રેશનની પ્રક્રિયા પછી, ટ્યુબ્યુલમાં બાકી રહેલું પ્રવાહી એ પેશાબ બની જાય છે.
- આ પેશાબ નેફ્રોનમાંથી કલેક્ટીંગ ડક્ટ્સ (Collecting Ducts) માં જાય છે, જે પછી એકબીજા સાથે જોડાઈને મોટા ડક્ટ્સ બનાવે છે.
- આ મોટા ડક્ટ્સ કિડનીના પેલ્વિસ (Pelvis) માં ખુલે છે, જ્યાંથી પેશાબ મૂત્રવાહિનીઓ (Ureters) દ્વારા મૂત્રાશય (Urinary Bladder) માં પહોંચે છે.
- મૂત્રાશયમાં પેશાબ એકઠો થાય છે અને જ્યારે તે ભરાય છે, ત્યારે પેશાબ કરવા માટેની ઈચ્છા થાય છે અને પેશાબ મૂત્રમાર્ગ (Urethra) દ્વારા શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે.
આ પ્રક્રિયા દ્વારા, કિડની દરરોજ લગભગ 180 લિટર જેટલા લોહીને ફિલ્ટર કરે છે અને તેમાંથી લગભગ 1-2 લિટર પેશાબ બનાવે છે, જ્યારે બાકીના જરૂરી પદાર્થો અને પાણીને શરીરમાં પાછા મોકલે છે. આ રીતે કિડની શરીરને સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ રાખવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
કિડની ક્યાં આવેલું છે?
કિડની (મૂત્રપિંડ) આપણા શરીરમાં પેટના ઉપરના અને પાછળના ભાગમાં, કરોડરજ્જુની બંને બાજુએ આવેલી હોય છે.
તેનું ચોક્કસ સ્થાન નીચે મુજબ છે:
- પેટનો પાછળનો ભાગ: તે પેટના અંદરના ભાગમાં, પરંતુ પાછળની દિવાલની નજીક સ્થિત છે.
- કરોડરજ્જુની બંને બાજુ: કરોડરજ્જુ (પીઠનો મધ્ય ભાગ) ની ડાબી અને જમણી બાજુએ એક-એક કિડની હોય છે.
- પાંસળીઓ દ્વારા સુરક્ષિત: તે છાતીની પાંસળીઓના પાછળના ભાગમાં, કમરના થોડા ઉપરના ભાગમાં સુરક્ષિત રીતે આવેલી હોય છે. જમણી કિડની સામાન્ય રીતે ડાબી કિડની કરતાં થોડી નીચે હોય છે, કારણ કે તેની ઉપર લીવર (યકૃત) આવેલું હોય છે.
આશરે, પુખ્ત વયના વ્યક્તિમાં કિડની લગભગ 10 સેન્ટિમીટર લાંબી, 5 સેન્ટિમીટર પહોળી અને 4 સેન્ટિમીટર જાડી હોય છે, અને તેનો આકાર કાજુના દાણા જેવો હોય છે.
કિડનીના ભાગો કયા કયા છે?
કિડની એક જટિલ અંગ છે અને તેના મુખ્ય ભાગોને બે મોટા વિભાગમાં વહેંચી શકાય: બાહ્ય રચના અને આંતરિક રચના.
કિડનીની બાહ્ય રચના (External Anatomy)
- કિડનીનો આકાર અને કદ: કિડની વાલના દાણા જેવી હોય છે. પુખ્ત વયના વ્યક્તિમાં તે લગભગ 10-12 સે.મી. લાંબી, 5-7 સે.મી. પહોળી અને 3-4 સે.મી. જાડી હોય છે.
- રેનલ કેપ્સ્યુલ (Renal Capsule)
- હિલુમ (Hilum): કિડનીની અંદરની બાજુએ (જે ભાગ કરોડરજ્જુ તરફ હોય છે) એક ખાંચ હોય છે, જેને હિલુમ કહેવાય છે. આ ભાગમાંથી રેનલ ધમની (Renal Artery – શુદ્ધ લોહી લાવતી), રેનલ શિરા (Renal Vein – અશુદ્ધ લોહી લઈ જતી), મૂત્રવાહિની (Ureter – પેશાબ લઈ જતી), ચેતાઓ અને લસિકા વાહિનીઓ કિડનીમાં પ્રવેશે છે અથવા બહાર નીકળે છે.
કિડનીની આંતરિક રચના (Internal Anatomy)
કિડનીને જો આડી રીતે કાપવામાં આવે, તો તેના મુખ્ય આંતરિક ભાગો જોઈ શકાય છે:
- રેનલ કોર્ટેક્સ (Renal Cortex):
- આ કિડનીનો સૌથી બહારનો ભાગ છે, જે રેનલ કેપ્સ્યુલની નીચે આવેલો હોય છે.
- તે આછા લાલ-ભૂરા રંગનો અને દાણાદાર દેખાય છે.
- અહીં મોટાભાગના નેફ્રોન્સ (જે કિડનીના કાર્યકારી એકમો છે) ના ગ્લોમેર્યુલાઈ (Glomeruli) અને પ્રારંભિક ટ્યુબ્યુલ્સ આવેલા હોય છે.
- રેનલ મેડ્યુલા (Renal Medulla):
- આ કોર્ટેક્સની નીચેનો આંતરિક ભાગ છે, જે ઘેરા લાલ-ભૂરા રંગનો હોય છે.
- તે શંકુ આકારના 8 થી 18 માળખાં ધરાવે છે જેને રેનલ પિરામિડ્સ (Renal Pyramids) કહેવાય છે.
- પિરામિડ્સ વચ્ચેના કોર્ટેક્સના વિસ્તારોને રેનલ કોલમ્સ ઓફ બર્ટીન (Renal Columns of Bertin) કહેવાય છે.
- રેનલ પેલ્વિસ (Renal Pelvis):
- આ કિડનીના હિલુમ પાસે આવેલો ફનેલ-આકારનો મોટો પોલાણવાળો વિસ્તાર છે.
- તે રેનલ પિરામિડ્સમાંથી નીકળતા પેશાબને એકત્રિત કરે છે.
- રેનલ પેલ્વિસ નાના કપ આકારના માળખાંમાં વિભાજિત થાય છે જેને કેલિક્સ (Calyces) કહેવાય છે (નાના કેલિક્સ – Minor Calyces અને મોટા કેલિક્સ – Major Calyces). આ કેલિક્સ પિરામિડ્સના ટોચના ભાગમાંથી પેશાબ મેળવે છે.
કિડનીનો કાર્યકારી એકમ: નેફ્રોન (Nephron)
આ ઉપરાંત, કિડનીનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ કાર્યકારી અને માળખાકીય એકમ નેફ્રોન છે. દરેક કિડનીમાં લગભગ 1 મિલિયન નેફ્રોન હોય છે. દરેક નેફ્રોનના મુખ્ય ભાગો નીચે મુજબ છે:
- રેનલ કોર્પસલ (Renal Corpuscle): આ ગાળણ (filtration) નું પ્રારંભિક સ્થળ છે અને તેના બે ભાગ છે:
- ગ્લોમેર્યુલસ (Glomerulus): રક્તકેશિકાઓનો એક ગુચ્છ, જ્યાં લોહી ફિલ્ટર થાય છે.
- બોમેન્સ કેપ્સ્યુલ (Bowman’s Capsule):
- રેનલ ટ્યુબ્યુલ (Renal Tubule):
- તેના મુખ્ય ભાગો છે:
- પ્રોક્સિમલ કન્વોલ્યુટેડ ટ્યુબ્યુલ
- લૂપ ઓફ હેનલે (Loop of Henle)
- ડિસ્ટલ કન્વોલ્યુટેડ ટ્યુબ્યુલ (Distal Convoluted Tubule – DCT)
- તેના મુખ્ય ભાગો છે:
- કલેક્ટીંગ ડક્ટ (Collecting Duct)
આ બધા ભાગો એકસાથે મળીને લોહીને ફિલ્ટર કરવાનું, જરૂરી પદાર્થોનું શોષણ કરવાનું અને પેશાબ દ્વારા કચરાનો નિકાલ કરવાનું જટિલ કાર્ય કરે છે.
કિડનીની બિમારીઓનું કારણ શું છે?
કિડનીની બીમારીઓ થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. કેટલાક કારણો અચાનક કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે (જેને એક્યુટ કિડની ઇન્જરી કહેવાય છે), જ્યારે ઘણા કારણો ધીમે ધીમે કિડનીને લાંબા સમય સુધી નુકસાન પહોંચાડે છે (જેને ક્રોનિક કિડની ડિસીઝ – CKD કહેવાય છે).
કિડનીની બીમારીઓના મુખ્ય કારણો
- ડાયાબિટીસ (મધુપ્રમેહ):
- આ કિડની રોગનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે. શરીરમાં બ્લડ સુગરનું ઊંચું પ્રમાણ લાંબા સમય સુધી રહેવાથી કિડનીના નાના ફિલ્ટર (ગ્લોમેર્યુલાઈ) ને નુકસાન થાય છે.
- આને કારણે કિડની લોહીમાંથી કચરાના પદાર્થો અને વધારાનું પ્રવાહી યોગ્ય રીતે ફિલ્ટર કરી શકતી નથી, જેના પરિણામે કિડની ફેલ થવાની શક્યતા વધે છે.
- હાઈ બ્લડ પ્રેશર (હાઈપરટેન્શન):
- આનાથી કિડનીમાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટી જાય છે અને તેની ફિલ્ટર કરવાની ક્ષમતા પર અસર થાય છે.
- સમય જતાં, આ નુકસાન કિડની ફેલ થવા તરફ દોરી શકે છે.
- ગ્લોમેર્યુલોનેફ્રાઈટીસ (Glomerulonephritis):
- આ એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં કિડનીના ફિલ્ટરિંગ યુનિટ્સ (ગ્લોમેર્યુલાઈ) માં સોજો આવે છે.
- તે ચેપ, સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો (જેમ કે લ્યુપસ) અથવા અન્ય કારણોસર થઈ શકે છે.
- પોલીસિસ્ટિક કિડની ડિસીઝ (Polycystic Kidney Disease – PKD):
- આ એક વારસાગત (આનુવંશિક) રોગ છે જેમાં કિડનીમાં પ્રવાહીથી ભરેલી કોથળીઓ (સિસ્ટ્સ) વિકસે છે.
- આ સિસ્ટ્સ સમય જતાં કિડનીને મોટી કરી શકે છે અને તેના કાર્યમાં અવરોધ ઊભો કરી શકે છે, જેનાથી કિડની ફેલ થઈ શકે છે.
- પેશાબના માર્ગમાં અવરોધ (Urinary Tract Obstruction):
- પેશાબના પ્રવાહમાં અવરોધ આવવાથી કિડની પર દબાણ વધી શકે છે અને તેને નુકસાન થઈ શકે છે.
- આના કારણોમાં કિડની સ્ટોન (મૂત્રાશ્મરી), પ્રોસ્ટેટ ગ્રંથિનું મોટું થવું (પુરુષોમાં), ગાંઠો અથવા પેશાબના માર્ગમાં જન્મજાત ખામીઓ શામેલ છે.
- વારંવાર થતા મૂત્રાશયના ચેપ (Recurrent Urinary Tract Infections – UTIs):
- જો મૂત્રમાર્ગનો ચેપ (UTI) વારંવાર થાય અથવા તેની યોગ્ય સારવાર ન થાય, તો તે કિડની સુધી ફેલાઈ શકે છે અને તેને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
- અમુક દવાઓનો વધુ પડતો ઉપયોગ:
- અમુક દવાઓ, ખાસ કરીને લાંબા સમય સુધી અને વધુ માત્રામાં લેવામાં આવે તો તે કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આમાં નોન-સ્ટીરોઈડલ એન્ટિ-ઈન્ફ્લેમેટરી ડ્રગ્સ (NSAIDs) જેમ કે આઈબુપ્રોફેન (Ibuprofen) અને નેપ્રોક્સેન (Naproxen) શામેલ છે.
- લ્યુપસ (Lupus Nephritis):
- આ એક ઓટોઇમ્યુન ડિસીઝ છે જેમાં શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ભૂલથી પોતાના જ કોષો અને અંગો પર હુમલો કરે છે. જો તે કિડનીને અસર કરે, તો તેને લ્યુપસ નેફ્રાઈટિસ કહેવાય છે, જે કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
- હૃદય રોગ (Heart Disease):
- હૃદય રોગ કિડનીમાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટાડી શકે છે, જેનાથી કિડનીના કાર્ય પર નકારાત્મક અસર થાય છે.
- મેદસ્વીતા (Obesity):
- મેદસ્વીતા ડાયાબિટીસ અને હાઈ બ્લડ પ્રેશરના જોખમને વધારે છે, જે બંને કિડની રોગના મુખ્ય કારણો છે.
- ધૂમ્રપાન (Smoking):
- ધૂમ્રપાન રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે અને કિડનીમાં લોહીના પ્રવાહને ઘટાડે છે, જે કિડની રોગના જોખમને વધારે છે.
- જન્મજાત ખામીઓ (Congenital Defects):
- કેટલાક બાળકો જન્મથી જ કિડનીમાં ખામીઓ સાથે જન્મે છે, જે ભવિષ્યમાં કિડની રોગનું કારણ બની શકે છે.
કિડનીની બીમારીઓ ઘણીવાર શરૂઆતના તબક્કામાં કોઈ ખાસ લક્ષણો દર્શાવતી નથી, તેથી નિયમિત તપાસ અને ઉપરોક્ત જોખમી પરિબળોનું નિયંત્રણ કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને કિડની રોગના કોઈ લક્ષણો (જેમ કે પગમાં સોજો, પેશાબમાં ફેરફાર, થાક) જણાય, તો તાત્કાલિક ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.
કિડનીના રોગોના લક્ષણો શું છે?
કિડનીના રોગોના લક્ષણો ઘણીવાર શરૂઆતના તબક્કામાં સ્પષ્ટ હોતા નથી, અથવા તો તે અન્ય સામાન્ય બીમારીઓના લક્ષણો જેવા લાગી શકે છે. આ જ કારણ છે કે ઘણા લોકોને કિડનીનો રોગ ગંભીર તબક્કામાં પહોંચે ત્યાં સુધી તેની જાણ થતી નથી. જોકે, જેમ જેમ કિડનીનું કાર્ય બગડતું જાય છે, તેમ તેમ નીચેના લક્ષણો દેખાઈ શકે છે:
કિડનીના રોગોના સામાન્ય લક્ષણો:
- શરીરમાં સોજો (એડીમા):
- કિડની શરીરમાંથી વધારાનું પ્રવાહી અને ક્ષાર બહાર કાઢી શકતી નથી, જેના કારણે પગની ઘૂંટીઓ, પગ, હાથ અને આંખોની આસપાસ સોજો આવી શકે છે.
- વજનમાં અચાનક વધારો પણ પ્રવાહી જમા થવાનો સંકેત હોઈ શકે છે.
- પેશાબમાં ફેરફાર:
- વારંવાર પેશાબ આવવો: ખાસ કરીને રાત્રે પેશાબ વધુ આવવો.
- પેશાબમાં ફીણ આવવું: પ્રોટીન લીક થવાને કારણે પેશાબમાં ફીણ આવી શકે છે.
- પેશાબમાં લોહી આવવું: પેશાબ ગુલાબી, લાલ અથવા ઘેરા કથ્થઈ રંગનો દેખાઈ શકે છે.
- પેશાબ ઓછો આવવો અથવા બંધ થઈ જવો: ગંભીર તબક્કામાં કિડની ફેલ થતાં પેશાબનું પ્રમાણ ખૂબ ઘટી જાય છે.
- પેશાબ કરતી વખતે દુખાવો કે બળતરા: આ મૂત્રમાર્ગના ચેપનું પણ લક્ષણ હોઈ શકે છે, જે કિડનીને પણ અસર કરી શકે છે.
- થાક અને નબળાઈ:
- કિડની ફેલ થવાથી શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો જમા થાય છે, જે થાક અને નબળાઈનું કારણ બને છે.
- ઉપરાંત, કિડની જ્યારે એરિથ્રોપોએટિન (લાલ રક્તકણો બનાવતો હોર્મોન) ઓછો ઉત્પન્ન કરે છે, ત્યારે એનિમિયા (પાંડુરોગ) થઈ શકે છે, જે વધુ થાક અને નબળાઈ તરફ દોરી જાય છે.
- ઓછી ભૂખ અને ઉબકા/ઉલટી:
- શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો જમા થવાથી ભૂખ ઓછી લાગે છે અને ઉબકા, ઉલટી અથવા મોઢામાં ખરાબ સ્વાદ આવી શકે છે.
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ:
- શરીરમાં પ્રવાહી જમા થવાથી ફેફસાંમાં પાણી ભરાઈ શકે છે, જેનાથી શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડે છે.
- એનિમિયા પણ શ્વાસની તકલીફનું કારણ બની શકે છે કારણ કે શરીરમાં ઓક્સિજનનો પૂરતો પુરવઠો મળતો નથી.
- ખંજવાળ:
- શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો (ખાસ કરીને ફોસ્ફરસ) જમા થવાથી ત્વચામાં તીવ્ર ખંજવાળ આવી શકે છે.
- સ્નાયુ ખેંચાવા (Muscle Cramps) અને નબળા હાડકાં:
- કિડનીમાં ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ (સોડિયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ) ના સંતુલનમાં ગડબડ થવાથી સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ અને નબળાઈ આવી શકે છે.
- વિટામિન ડીના સક્રિયકરણમાં મુશ્કેલીને કારણે હાડકાં નબળા પડી શકે છે.
- ઊંઘની સમસ્યાઓ:
- શરીરમાં ઝેરી પદાર્થોના જમાવને કારણે ઊંઘવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે.
- માનસિક સ્થિતિમાં ફેરફાર:
- યાદશક્તિમાં ઘટાડો, ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી, મૂંઝવણ અથવા ધ્યાન ભટકાવવું (મગજમાં ઝેરી પદાર્થોના જમાવને કારણે).
- છાતીમાં દુખાવો:
- જો હૃદયની આસપાસની કોથળીમાં પ્રવાહી જમા થાય (પેરીકાર્ડિટીસ), તો છાતીમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
ક્યારે ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો?
જો તમને ઉપરોક્તમાંથી કોઈ પણ લક્ષણો અનુભવાય, ખાસ કરીને જો તમને ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અથવા કિડની રોગનો પારિવારિક ઇતિહાસ હોય, તો તાત્કાલિક ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. વહેલું નિદાન અને સારવાર કિડનીના વધુ નુકસાનને અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે.
કિડનીના સ્વાસ્થ્યની તપાસ માટે કયા સામાન્ય પરીક્ષણો કરવામાં આવે છે?
કિડનીના સ્વાસ્થ્યની તપાસ માટે અને કિડનીના રોગોનું નિદાન કરવા માટે નીચેના કેટલાક સામાન્ય પરીક્ષણો કરવામાં આવે છે:
1. લોહીની તપાસ (Blood Tests):
- સીરમ ક્રિએટિનાઇન (Serum Creatinine):
- આ સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને સામાન્ય પરીક્ષણ છે. ક્રિએટિનાઇન એ સ્નાયુઓના ચયાપચય દ્વારા ઉત્પન્ન થતો કચરાનો પદાર્થ છે, જેને કિડની ફિલ્ટર કરીને શરીરમાંથી બહાર કાઢે છે.
- જ્યારે કિડની યોગ્ય રીતે કાર્ય કરતી નથી, ત્યારે લોહીમાં ક્રિએટિનાઇનનું સ્તર વધી જાય છે.
- ગ્લોમેર્યુલર ફિલ્ટ્રેશન રેટ (eGFR – Estimated Glomerular Filtration Rate):
- eGFR કિડનીના કાર્યક્ષમતાનું સૌથી સચોટ માપ છે અને ક્રોનિક કિડની ડિસીઝ (CKD) ના તબક્કા નક્કી કરવા માટે તેનો ઉપયોગ થાય છે. સામાન્ય eGFR 90 mL/min/1.73m² થી વધુ હોય છે.
- બ્લડ યુરિયા નાઇટ્રોજન (BUN – Blood Urea Nitrogen):
- યુરિયા પણ એક કચરાનો પદાર્થ છે જે પ્રોટીનના ભંગાણથી બને છે. કિડની તેને શરીરમાંથી દૂર કરે છે.
- કિડનીની કાર્યક્ષમતા ઘટતાં લોહીમાં યુરિયાનું પ્રમાણ વધી શકે છે. જોકે, BUN નું સ્તર ડીહાઇડ્રેશન, પ્રોટીનયુક્ત આહાર અને કેટલીક દવાઓથી પણ પ્રભાવિત થઈ શકે છે.
- ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ (Electrolytes):
- સોડિયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ જેવા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સનું સંતુલન કિડની જાળવી રાખે છે.
- આ સ્તરોમાં અસામાન્યતા કિડનીની તકલીફ સૂચવી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કિડની ફેલ થવાથી પોટેશિયમનું સ્તર વધી શકે છે.
2. પેશાબની તપાસ (Urine Tests):
- યુરીનાલિસિસ (Urinalysis / પેશાબની સામાન્ય તપાસ):
- આ ટેસ્ટ પેશાબના વિવિધ ગુણધર્મો જેમ કે રંગ, સ્પષ્ટતા, pH, અને તેમાં પ્રોટીન, ગ્લુકોઝ, લોહી, પરુ (શ્વેત રક્તકણો), બેક્ટેરિયા અથવા અન્ય અસામાન્ય કોષોની હાજરી તપાસે છે.
- પેશાબમાં પ્રોટીન (પ્રોટીન્યુરિયા) અથવા લોહી (હેમેટુરિયા) ની હાજરી કિડનીના નુકસાનનું પ્રારંભિક અને મહત્વપૂર્ણ લક્ષણ છે.
- યુરિન આલ્બુમિન-ટુ-ક્રિએટિનાઇન રેશિયો (UACR) / માઇક્રોઆલ્બુમિન્યુરિયા ટેસ્ટ:
- આ ટેસ્ટ પેશાબમાં આલ્બુમિન (એક પ્રકારનું પ્રોટીન) ના નાના જથ્થાને શોધે છે.
- ડાયાબિટીસ અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર ધરાવતા દર્દીઓમાં કિડનીના નુકસાનનું આ સૌથી પ્રારંભિક સંકેત છે. પેશાબમાં આલ્બુમિનનું ઊંચું સ્તર સૂચવે છે કે કિડનીના ફિલ્ટરિંગ યુનિટ્સને નુકસાન થઈ રહ્યું છે.
- 24-કલાકનો યુરિન કલેક્શન (24-Hour Urine Collection):
- આ ટેસ્ટ 24 કલાકના સમયગાળા દરમિયાન શરીરમાંથી કેટલો ક્રિએટિનાઇન, પ્રોટીન અથવા અન્ય પદાર્થો પેશાબ દ્વારા બહાર નીકળી રહ્યા છે તેનું ચોક્કસ માપ આપે છે.
- તે કિડનીની ફિલ્ટરિંગ ક્ષમતા (ક્રિએટિનાઇન ક્લિયરન્સ) નું વધુ સચોટ મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદ કરે છે.
3. ઇમેજિંગ પરીક્ષણો (Imaging Tests):
- અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (Ultrasound):
- આ એક બિન-આક્રમક ટેસ્ટ છે જે કિડનીના કદ, આકાર અને કોઈપણ અસામાન્યતાઓ (જેમ કે સિસ્ટ્સ, ગાંઠો, પથરી, અથવા અવરોધ) જોવા માટે ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે.
- તે કિડનીની રચનાત્મક સમસ્યાઓ શોધવામાં મદદ કરે છે.
- સીટી સ્કેન (CT Scan) અથવા એમઆરઆઈ (MRI):
- આ વધુ વિગતવાર ઇમેજિંગ ટેસ્ટ છે જે કિડની અને તેની આસપાસની રચનાઓનું વધુ વિગતવાર ચિત્ર પ્રદાન કરે છે.
- તેનો ઉપયોગ વધુ જટિલ સમસ્યાઓ, ગાંઠો અથવા ચોક્કસ અવરોધોને ઓળખવા માટે થઈ શકે છે.
4. કિડની બાયોપ્સી (Kidney Biopsy):
- આ એક આક્રમક પરીક્ષણ છે જેમાં કિડનીના પેશીનો એક નાનો નમૂનો લેવામાં આવે છે અને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે.
- આ પરીક્ષણ ત્યારે કરવામાં આવે છે જ્યારે અન્ય પરીક્ષણો દ્વારા કિડની રોગનું ચોક્કસ કારણ જાણી શકાતું નથી, અથવા રોગ કેટલો ગંભીર છે અને તેની સારવાર કેવી રીતે કરવી તે નક્કી કરવા માટે.
આ પરીક્ષણો, દર્દીના તબીબી ઇતિહાસ અને લક્ષણો સાથે મળીને, ડોક્ટરને કિડનીના સ્વાસ્થ્યનું સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન કરવામાં અને યોગ્ય નિદાન અને સારવાર યોજના બનાવવામાં મદદ કરે છે. ખાસ કરીને ડાયાબિટીસ અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર ધરાવતા લોકો માટે નિયમિતપણે કિડનીની તપાસ કરાવવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
કિડની કેવી રીતે સ્વસ્થ રાખી શકાય?
કિડની આપણા શરીરના સૌથી મહત્વપૂર્ણ અંગોમાંની એક છે, જે લોહીને ફિલ્ટર કરીને ઝેરી પદાર્થોને બહાર કાઢવાનું અને શરીરના પ્રવાહી સંતુલનને જાળવવાનું કામ કરે છે. કિડનીને સ્વસ્થ રાખવા માટે નીચેના ઉપાયો અપનાવવા ખૂબ જ જરૂરી છે:
1. પાણી પૂરતા પ્રમાણમાં પીવો:
- હાઈડ્રેટેડ રહો: કિડનીને યોગ્ય રીતે કામ કરવા માટે પૂરતા પાણીની જરૂર પડે છે. દિવસ દરમિયાન 7-8 ગ્લાસ (લગભગ 2-3 લિટર) પાણી પીવું જોઈએ.
- ફાયદા: પૂરતું પાણી પીવાથી શરીરમાંથી બિનજરૂરી કચરા અને ઝેરી પદાર્થો પેશાબ દ્વારા સરળતાથી બહાર નીકળી જાય છે અને કિડનીમાં પથરી થવાનું જોખમ પણ ઘટે છે.
2. સ્વસ્થ આહાર અપનાવો:
- ઓછું મીઠું ખાઓ: વધુ પડતું મીઠું બ્લડ પ્રેશર વધારે છે, જે કિડની પર દબાણ લાવે છે. પ્રોસેસ્ડ ફૂડ, જંક ફૂડ અને અથાણાં ટાળો, કારણ કે તેમાં સોડિયમનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
- સંતુલિત આહાર: તાજા ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ અને દુર્બળ પ્રોટીન (જેમ કે માછલી, ચિકન, કઠોળ) નો સમાવેશ કરો.
- પ્રોસેસ્ડ ફૂડ ટાળો: પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સમાં ઘણીવાર સોડિયમ, ફોસ્ફરસ અને અન્ય ઉમેરણો વધુ હોય છે જે કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
- પોટેશિયમ અને ફોસ્ફરસનું ધ્યાન રાખો: જો તમને કિડનીનો રોગ હોય, તો ડોક્ટર અથવા ડાયેટિશિયન પોટેશિયમ અને ફોસ્ફરસનું પ્રમાણ ઓછું લેવાની સલાહ આપી શકે છે. સામાન્ય વ્યક્તિ માટે આ ફળો અને શાકભાજી ફાયદાકારક છે.
3. બ્લડ પ્રેશર નિયંત્રિત રાખો:
- હાઈ બ્લડ પ્રેશર કિડનીને નુકસાન પહોંચાડવાનું મુખ્ય કારણ છે. તમારા બ્લડ પ્રેશરને નિયમિતપણે તપાસો અને જો તે ઊંચું રહેતું હોય તો ડોક્ટરની સલાહ મુજબ દવાઓ અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરો.
4. ડાયાબિટીસને નિયંત્રિત રાખો:
- ડાયાબિટીસ કિડની ફેલ્યરનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે. જો તમને ડાયાબિટીસ હોય, તો તમારા બ્લડ સુગર લેવલને નિયમિતપણે તપાસો અને ડોક્ટરની સલાહ મુજબ તેને નિયંત્રણમાં રાખો.
5. નિયમિત વ્યાયામ કરો:
- રોજિંદા શારીરિક પ્રવૃત્તિ કિડનીના સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે. નિયમિત કસરત કરવાથી વજન નિયંત્રણમાં રહે છે, બ્લડ પ્રેશર અને બ્લડ સુગર નિયંત્રિત રહે છે, જે કિડનીને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.
- દરરોજ ઓછામાં ઓછી 30 મિનિટની મધ્યમ કસરત (જેમ કે ચાલવું, દોડવું, યોગ, સાયકલ ચલાવવી) કરો.
6. સ્વસ્થ વજન જાળવો:
- વધુ વજન અને મેદસ્વીતા ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને હૃદય રોગનું જોખમ વધારે છે, જે કિડની રોગના મુખ્ય કારણો છે. સ્વસ્થ વજન જાળવી રાખવાથી કિડની પરનો ભાર ઘટે છે.
7. ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલ ટાળો:
- ધૂમ્રપાન રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે અને કિડનીમાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટાડે છે, જેનાથી કિડની રોગનું જોખમ વધે છે.
- વધુ પડતો આલ્કોહોલનું સેવન પણ કિડની પર દબાણ લાવી શકે છે.
8. દવાઓનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરો:
- નોન-સ્ટીરોઈડલ એન્ટિ-ઈન્ફ્લેમેટરી ડ્રગ્સ (NSAIDs) જેવી દવાઓ (જેમ કે આઈબુપ્રોફેન, નેપ્રોક્સેન) નો લાંબા સમય સુધી કે વધુ માત્રામાં ઉપયોગ કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. ડોક્ટરની સલાહ વિના આવી દવાઓનો વધુ પડતો ઉપયોગ ટાળો.
- કોઈપણ નવી દવા લેતા પહેલા તમારા ડોક્ટરને તમારી કિડનીના સ્વાસ્થ્ય વિશે જણાવો.
9. નિયમિતપણે કિડનીની તપાસ કરાવો:
- જો તમને ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર, હૃદય રોગનો ઇતિહાસ હોય, અથવા તમારા પરિવારમાં કોઈને કિડનીનો રોગ હોય, તો નિયમિતપણે કિડનીની તપાસ (લોહી અને પેશાબના ટેસ્ટ) કરાવો. વહેલું નિદાન અને સારવાર કિડનીના વધુ નુકસાનને અટકાવી શકે છે.
આ સરળ પણ અસરકારક જીવનશૈલીના ફેરફારો અપનાવીને તમે તમારી કિડનીને લાંબા સમય સુધી સ્વસ્થ રાખી શકો છો.
શું પુષ્કળ પાણી પીવું કિડની માટે સારું છે?
હા, પુષ્કળ પાણી પીવું એ કિડનીના સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. તે કિડનીને યોગ્ય રીતે કાર્ય કરવામાં મદદ કરે છે અને અનેક સમસ્યાઓથી બચાવે છે.
અહીં શા માટે પુષ્કળ પાણી પીવું કિડની માટે સારું છે તેના કારણો આપ્યા છે:
- ઝેરી પદાર્થોને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે: કિડનીનું મુખ્ય કાર્ય લોહીમાંથી કચરાના ઉત્પાદનો અને ઝેરી પદાર્થોને ફિલ્ટર કરીને પેશાબ દ્વારા શરીરમાંથી બહાર કાઢવાનું છે. પૂરતું પાણી પીવાથી આ પ્રક્રિયા સરળ બને છે અને ઝેરી પદાર્થો શરીરમાં જમા થતા નથી.
- કિડનીમાં પથરીનું જોખમ ઘટાડે છે: શરીરમાં પાણીની અછત પેશાબને વધુ કેન્દ્રિત (concentrated) બનાવે છે, જેના કારણે કેલ્શિયમ, યુરિક એસિડ અને અન્ય ખનિજો એકઠા થઈને પથરી બનાવી શકે છે. પૂરતું પાણી પીવાથી આ ખનિજો ઓગળેલા રહે છે અને પેશાબ દ્વારા સરળતાથી બહાર નીકળી જાય છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે ઘટે છે.
- મૂત્રમાર્ગના ચેપ (UTI) ને અટકાવે છે: પૂરતું પાણી પીવાથી મૂત્રાશય અને પેશાબના માર્ગમાં બેક્ટેરિયા જમા થતા નથી, કારણ કે પેશાબ વારંવાર પસાર થવાથી તેઓ બહાર નીકળી જાય છે. આ UTIs અને કિડનીના ચેપ (પાયલોનેફ્રાઇટિસ) ને રોકવામાં મદદ કરે છે.
- રક્ત પ્રવાહ સુધારે છે: યોગ્ય હાઈડ્રેશન કિડનીમાં સ્વસ્થ રક્ત પ્રવાહને સુનિશ્ચિત કરે છે, જે કિડનીના કોષો અને પેશીઓને પૂરતા પ્રમાણમાં ઓક્સિજન અને પોષક તત્વો પ્રદાન કરે છે.
- શરીરનું તાપમાન નિયંત્રિત કરે છે: પાણી શરીરના તાપમાનને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે, જે કિડની સહિત શરીરના તમામ અંગોના યોગ્ય કાર્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
કેટલું પાણી પીવું જોઈએ? સામાન્ય રીતે, પુખ્ત વયના વ્યક્તિએ દિવસમાં 8-10 ગ્લાસ (લગભગ 2 થી 3 લિટર) પાણી પીવું જોઈએ. જોકે, આ જરૂરિયાત વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિનું સ્તર, આબોહવા અને સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. ગરમ વાતાવરણમાં અથવા કસરત કર્યા પછી વધુ પાણી પીવાની જરૂર પડી શકે છે.
અપવાદ: જોકે, એ નોંધવું અગત્યનું છે કે જે લોકોને પહેલાથી જ કિડનીનો ગંભીર રોગ (જેમ કે કિડની ફેલ્યર) હોય અથવા હૃદયની ગંભીર બીમારી હોય, તેમણે પાણીના સેવન પર ડોક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. આવા કિસ્સાઓમાં, શરીર વધારાના પ્રવાહીને યોગ્ય રીતે બહાર કાઢી શકતું નથી, અને વધુ પાણી પીવાથી શરીરમાં પ્રવાહી જમા થઈ શકે છે, જે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ (જેમ કે ફેફસાંમાં પાણી ભરાવું) તરફ દોરી શકે છે.
સામાન્ય સ્વસ્થ વ્યક્તિઓ માટે, પુષ્કળ પાણી પીવું એ કિડનીને સ્વસ્થ અને કાર્યરત રાખવા માટે એક સરળ અને અસરકારક રીત છે.
