દાઢ દુખતી હોય તો શું કરવું?

દાઢનો દુખાવો એક સામાન્ય પરંતુ અત્યંત પીડાદાયક સમસ્યા છે. ક્યારેક આ દુખાવો એટલો તીવ્ર હોય છે કે રોજિંદા કામ કરવું, ખાવું-પીવું કે બોલવું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. દાઢના દુખાવાના અનેક કારણો હોઈ શકે છે, અને તેની તીવ્રતા કારણ પર આધાર રાખે છે. આ લેખમાં આપણે દાઢના દુખાવાના કારણો, ઘરેલું ઉપચાર અને ડૉક્ટરની સલાહ ક્યારે લેવી તે વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.

દાઢ દુખવાના મુખ્ય કારણો

દાઢના દુખાવાના અનેક કારણો હોઈ શકે છે. કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• દાંતનો સડો (Tooth Decay):
  • જ્યારે દાંત પર ચોંટેલા ખોરાકના કણો અને બેક્ટેરિયા ભેગા થઈને પ્લાક (plaque) બનાવે છે, ત્યારે તે એસિડ ઉત્પન્ન કરે છે જે દાંતના ઉપરના પડ (એનેમલ) ને નુકસાન પહોંચાડે છે. આનાથી પોલાણ (cavity) થાય છે અને ચેતા (nerve) સુધી પહોંચીને તીવ્ર દુખાવો કરે છે.
• ડહાપણ દાઢ (Wisdom Tooth): યુવાનીમાં જ્યારે ડહાપણ દાઢ ઊગે છે ત્યારે જો તેને પૂરતી જગ્યા ન મળે તો તે બીજા દાંતને ધક્કો મારે છે. આના કારણે દુખાવો, સોજો અને ચેપ લાગી શકે છે. આ સ્થિતિમાં ઘણીવાર દાઢ કઢાવવી પડે છે.
• પેઢાનો રોગ (Gum Disease): પેઢામાં સોજો કે ચેપ લાગવાથી પણ દાઢમાં દુખાવો થઈ શકે છે. જો પેઢામાંથી લોહી નીકળતું હોય કે પેઢા ઢીલા પડી ગયા હોય તો તે પાયોરિયા (Pyorrhea) જેવી ગંભીર બીમારીનો સંકેત હોઈ શકે છે.
• દાંતમાં તિરાડ (Cracked Tooth):
  • આ તિરાડ ચેતા સુધી પહોંચે તો તીવ્ર દુખાવો થાય છે.
• નબળું ભરણ (Loose Filling): જો દાઢમાં ભરાવેલું પૂરણ (filling) ઢીલું પડી ગયું હોય કે નીકળી ગયું હોય તો પણ દાંતની અંદરનો સંવેદનશીલ ભાગ ખુલ્લો થઈ જાય છે, જેના કારણે ઠંડા-ગરમનો દુખાવો થાય છે.
• સાઈનસની સમસ્યા (Sinusitis): ક્યારેક સાઈનસમાં સોજો આવવાથી પણ ઉપરના જડબાની દાઢમાં દુખાવો થઈ શકે છે. આ પ્રકારનો દુખાવો સામાન્ય રીતે શરદી કે ફ્લૂની સાથે થાય છે.

દાઢના દુખાવા માટે ઘરેલું ઉપચાર

જો દાઢમાં સામાન્ય દુખાવો હોય તો કેટલાક ઘરેલું ઉપચારથી તાત્કાલિક રાહત મળી શકે છે. જોકે, આ ઉપચાર કાયમી સારવાર નથી અને સમસ્યાના મૂળને દૂર કરવા માટે ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

1. મીઠાના ગરમ પાણીના કોગળા: આ સૌથી સરળ અને અસરકારક ઉપાય છે. એક ગ્લાસ નવશેકા પાણીમાં એક ચમચી મીઠું નાખીને કોગળા કરવાથી મોઢામાંના બેક્ટેરિયા દૂર થાય છે અને દુખાવામાં રાહત મળે છે.
2. લવિંગ: લવિંગમાં કુદરતી એન્ટિસેપ્ટિક અને પીડાશામક ગુણધર્મો છે. દુખતી દાઢ પર એક આખું લવિંગ મૂકીને હળવા હાથે ચાવવું અથવા લવિંગનું તેલ રૂના પૂમડા પર લગાવીને દુખતી જગ્યા પર રાખવાથી દુખાવો ઓછો થાય છે.
3. લસણ: લસણમાં એલિસિન નામનું તત્વ હોય છે જે બેક્ટેરિયાનો નાશ કરે છે. લસણની એક કળીને ચાવીને કે વાટીને દુખતી દાઢ પર લગાવવાથી રાહત મળી શકે છે.
4. ગરમ કે ઠંડો શેક:
   • ઠંડો શેક: જો દુખાવા સાથે સોજો હોય તો ગાલ પર બહારથી બરફનો શેક કરવાથી સોજો અને દુખાવો બંને ઓછો થાય છે.
   • ગરમ શેક: ગરમ પાણીના શેકથી પણ સ્નાયુઓને આરામ મળે છે અને દુખાવામાં થોડી રાહત થાય છે. જોકે, જો સોજો હોય તો ગરમ શેક ટાળવો.
5. હિંગ અને ફટકડી:
   • હિંગ: થોડી હિંગને પાણીમાં ઉકાળીને તેના કોગળા કરવાથી દાઢના દુખાવામાં રાહત થાય છે.
   • ફટકડી: ફટકડીને ગરમ પાણીમાં ઓગાળીને કોગળા કરવાથી પણ મોઢાના જંતુઓનો નાશ થાય છે અને દુખાવો ઓછો થાય છે.

ડૉક્ટરનો સંપર્ક ક્યારે કરવો?

જો દાઢનો દુખાવો ઉપર જણાવેલ ઘરેલું ઉપચારથી ન મટે અથવા નીચેના લક્ષણો દેખાય તો તરત જ ડેન્ટિસ્ટ (દંત ચિકિત્સક) નો સંપર્ક કરવો જોઈએ:

• દુખાવો 2 દિવસથી વધુ સમય સુધી રહે.
• પેઇનકિલર દવાઓ લીધા પછી પણ દુખાવો ન મટે.
• ગાલ કે જડબામાં સોજો આવે.
• તાવ, માથાનો દુખાવો કે ગળામાં દુખાવો થાય.
• મોં ખોલવામાં કે ચાવવામાં તકલીફ પડે.
• પેઢામાંથી લોહી કે પરુ નીકળે.
• શ્વાસ લેવામાં કે ગળવામાં તકલીફ થાય.

નિષ્કર્ષ:

દાઢનો દુખાવો અસહ્ય પીડા આપી શકે છે, પરંતુ ઉપરોક્ત ઘરેલું ઉપચારો તાત્કાલિક રાહત આપી શકે છે. જોકે, આ ઉપચાર કાયમી ઉકેલ નથી. દાંત અને દાઢના સ્વાસ્થ્ય માટે નિયમિત બ્રશિંગ, ફ્લોસિંગ અને ડેન્ટિસ્ટની મુલાકાત લેવી ખૂબ જ જરૂરી છે. દાઢ દુખવા લાગે તો તેનું કારણ જાણીને યોગ્ય સારવાર કરવી સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે, જેથી ભવિષ્યમાં મોટી સમસ્યાઓથી બચી શકાય.