કેલ્શિયમ

કેલ્શિયમ શું છે?

કેલ્શિયમ એક રાસાયણિક તત્વ છે જેનું પ્રતીક Ca અને અણુ ક્રમાંક 20 છે. તે એક આલ્કલાઇન અર્થ ધાતુ છે, અને તે પૃથ્વીના પોપડામાં પાંચમું સૌથી વધુ વિપુલ પ્રમાણમાં તત્વ છે. કેલ્શિયમ આપણા શરીર માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, અને તે ઘણા જુદા જુદા કાર્યોમાં સામેલ છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• મજબૂત હાડકાં અને દાંત બનાવવું અને જાળવવા. આપણા શરીરનું લગભગ 99% કેલ્શિયમ આપણા હાડકાં અને દાંતમાં સંગ્રહાયેલું છે.
• સ્નાયુઓના સંકોચનમાં મદદ કરવી. કેલ્શિયમ સ્નાયુઓને યોગ્ય રીતે સંકોચવા અને આરામ કરવામાં મદદ કરે છે.
• નર્વસ સિસ્ટમને સંદેશાઓ મોકલવામાં મદદ કરવી. કેલ્શિયમ ચેતા કોષોને એકબીજા સાથે વાતચીત કરવામાં મદદ કરે છે.
• લોહીને ગંઠાઈ જવામાં મદદ કરવી. કેલ્શિયમ લોહીને ગંઠાઈ જવામાં મદદ કરે છે, જે ઇજાઓ પછી રક્તસ્રાવને રોકવામાં મદદ કરે છે.
• હોર્મોન્સ છોડવામાં મદદ કરવી. કેલ્શિયમ શરીરના ઘણા જુદા જુદા કાર્યોને અસર કરતા હોર્મોન્સ છોડવામાં મદદ કરે છે.

જો આપણને પૂરતું કેલ્શિયમ ન મળે, તો તે હાડકાં નબળાં પડી શકે છે અને ઓસ્ટીયોપોરોસિસ નામની સ્થિતિ તરફ દોરી શકે છે. કેલ્શિયમની ઉણપથી અન્ય સમસ્યાઓ પણ થઈ શકે છે, જેમ કે સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને ખેંચાણ, થાક અને મૂડમાં ફેરફાર.

કેલ્શિયમના સારા સ્ત્રોતોમાં ડેરી ઉત્પાદનો, જેમ કે દૂધ, ચીઝ અને દહીં, તેમજ પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી, બદામ અને બીજ અને કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે. મોટાભાગના પુખ્ત વયના લોકોને દરરોજ લગભગ 1000 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમની જરૂર હોય છે.

જો તમને કેલ્શિયમની ઉણપ વિશે ચિંતા હોય, તો તમારે તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી જોઈએ. તેઓ નક્કી કરી શકશે કે તમને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટની જરૂર છે કે નહીં.

કેલ્શિયમ શેમાંથી મળે છે?

કેલ્શિયમ ઘણા ખોરાકમાંથી મળી શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

ડેરી ઉત્પાદનો:

• દૂધ
• ચીઝ
• દહીં
• છાશ
• આઈસ્ક્રીમ

લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી:

• બ્રોકોલી
• કોબીજ
• પાલક (ઓછી માત્રામાં શોષાય છે)
• કેલે
• સરસવની ભાજી
• બોક ચોય

અન્ય શાકભાજી:

• ઓકરા
• શક્કરીયા
• ડુંગળીના પાન

કઠોળ:

• સોયાબીન
• ટોફુ (કેલ્શિયમ સલ્ફેટ સાથે બનાવેલ)
• એડમામે
• સફેદ કઠોળ
• લાલ કઠોળ
• ચણા

બદામ અને બીજ:

• બદામ
• તલના બીજ
• ચિયા બીજ
• ખસખસના બીજ

માછલી (હાડકાં સાથે ખવાય છે):

• સારડીન
• સૅલ્મોન (કેન કરેલું)

ફળો:

• નારંગી
• અંજીર (સૂકા)

કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાક:

• કેટલાક અનાજ
• નારંગીનો રસ
• સોયા દૂધ અને અન્ય છોડ આધારિત દૂધ
• બ્રેડ

તમારા આહારમાં વિવિધ પ્રકારના કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરીને તમે ખાતરી કરી શકો છો કે તમને આ મહત્વપૂર્ણ ખનિજની પૂરતી માત્રા મળી રહી છે. જો તમને તમારા કેલ્શિયમના સેવન વિશે કોઈ ચિંતા હોય, તો તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયન સાથે વાત કરવી શ્રેષ્ઠ છે.

કેલ્શિયમ કયા શાકાહારી ખોરાકમાં હોય છે?

ઘણા બધા શાકાહારી ખોરાકમાં કેલ્શિયમ ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. અહીં કેટલાક મુખ્ય સ્ત્રોતો આપ્યા છે:

લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી:

• પાલક: જો કે તેમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ સારું હોય છે, પરંતુ તેમાં રહેલા ઓક્સાલેટને કારણે શરીર તેને એટલું સારી રીતે શોષી શકતું નથી.
• કેલે (Kale): રાંધેલું કેલે કેલ્શિયમનો ઉત્તમ સ્ત્રોત છે.
• કોલાર્ડ ગ્રીન્સ (Collard Greens): આ પણ કેલ્શિયમથી ભરપૂર હોય છે.
• બ્રોકોલી: રાંધેલી બ્રોકોલીમાં પણ સારું કેલ્શિયમ હોય છે.
• બોક ચોય (Bok Choy): આ ચાઇનીઝ કોબીજ પણ કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.

અન્ય શાકભાજી:

• ઓકરા (ભીંડા): તેમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે.

કઠોળ:

• ટોફુ (કેલ્શિયમ સલ્ફેટ સાથે બનાવેલું): ટોફુ કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત બની શકે છે, ખાસ કરીને જો તે કેલ્શિયમ સલ્ફેટનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવ્યું હોય.
• સોયાબીન અને એડમામે: તેમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે.
• સફેદ કઠોળ: આ પણ કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.
• ચણા: તેમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે.

બદામ અને બીજ:

• બદામ: બદામ કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.
• તલના બીજ (Sesame Seeds) અને તાહિની (Tahini): આ કેલ્શિયમથી ભરપૂર હોય છે.
• ચિયા બીજ (Chia Seeds): તેમાં પણ નોંધપાત્ર માત્રામાં કેલ્શિયમ હોય છે.

ફળો:

• નારંગી: કેટલાક ફળોમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે.
• સૂકા અંજીર: તે કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.

કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાક:

• વનસ્પતિ આધારિત દૂધ (સોયા દૂધ, બદામનું દૂધ, ઓટનું દૂધ): ઘણા વનસ્પતિ આધારિત દૂધમાં કેલ્શિયમ ઉમેરવામાં આવે છે.
• નારંગીનો રસ: કેટલાક નારંગીના રસમાં પણ કેલ્શિયમ ઉમેરવામાં આવે છે.
• અનાજ (Cereals): કેટલાક અનાજમાં કેલ્શિયમ ફોર્ટિફાઇડ હોય છે.
• બ્રેડ: અમુક બ્રેડમાં પણ કેલ્શિયમ ઉમેરવામાં આવે છે.

તમારા આહારમાં આ વિવિધ શાકાહારી ખોરાકનો સમાવેશ કરીને તમે પૂરતું કેલ્શિયમ મેળવી શકો છો. કેલ્શિયમના શોષણને વધારવા માટે વિટામિન ડી પણ મહત્વપૂર્ણ છે, જે સૂર્યપ્રકાશ અને કેટલાક ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકમાંથી મળી શકે છે.

કેલ્શિયમ કાર્યો શું છે?

કેલ્શિયમ આપણા શરીર માટે એક આવશ્યક ખનિજ છે અને તે ઘણા મહત્વપૂર્ણ કાર્યો કરે છે. તેના મુખ્ય કાર્યો નીચે મુજબ છે:

1. હાડકાં અને દાંતની રચના અને જાળવણી:

• આપણા શરીરનું લગભગ 99% કેલ્શિયમ હાડકાં અને દાંતમાં સંગ્રહાયેલું હોય છે.
• તે હાડકાંને મજબૂત અને ગાઢ બનાવે છે, જે શરીરને માળખું અને ટેકો પૂરો પાડે છે.
• તે દાંતને મજબૂત રાખે છે અને તેમને સડવાથી બચાવે છે.
• બાળપણ અને કિશોરાવસ્થા દરમિયાન હાડકાંના યોગ્ય વિકાસ માટે કેલ્શિયમ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

2. સ્નાયુઓના સંકોચનમાં મદદ:

• કેલ્શિયમ સ્નાયુ તંતુઓને સંકોચવા માટે સંકેતો મોકલવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
• જ્યારે ચેતા કોષો સ્નાયુને સંકોચવાનો સંદેશો મોકલે છે, ત્યારે કેલ્શિયમ કોષોમાં મુક્ત થાય છે, જે સ્નાયુ તંતુઓને એકબીજા સાથે સરકવામાં મદદ કરે છે અને સંકોચન થાય છે.
• સ્નાયુઓના યોગ્ય કાર્ય માટે કેલ્શિયમનું યોગ્ય સ્તર જાળવવું જરૂરી છે, જેમાં હૃદયના સ્નાયુઓનો પણ સમાવેશ થાય છે.

3. ચેતા સંચારમાં મદદ:

• કેલ્શિયમ ચેતા કોષોને એકબીજા સાથે વાતચીત કરવામાં મદદ કરે છે.
• તે ચેતા કોષોમાંથી ન્યુરોટ્રાન્સમીટર નામના રાસાયણિક સંદેશવાહકોને મુક્ત કરવામાં સામેલ છે, જે એક ચેતા કોષથી બીજા ચેતા કોષ સુધી અથવા ચેતા કોષથી સ્નાયુ સુધી સંકેતો પહોંચાડે છે.

4. લોહી ગંઠાઈ જવું (Blood Clotting):

• જ્યારે આપણને ઈજા થાય છે અને લોહી નીકળે છે, ત્યારે કેલ્શિયમ લોહીને ગંઠાઈ જવાની પ્રક્રિયામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
• તે ઘણા ગંઠાઈ જવાના પરિબળોને સક્રિય કરવામાં મદદ કરે છે, જે લોહીના ગંઠાવાનું નિર્માણ કરે છે અને રક્તસ્રાવને રોકે છે.

5. હોર્મોન્સ અને ઉત્સેચકોનું સ્ત્રાવ:

• કેલ્શિયમ શરીરના ઘણા જુદા જુદા હોર્મોન્સ અને ઉત્સેચકોને મુક્ત કરવામાં મદદ કરે છે.
• આ હોર્મોન્સ અને ઉત્સેચકો શરીરના ઘણા કાર્યોને નિયંત્રિત કરે છે, જેમ કે પાચન, ઊર્જા ઉત્પાદન અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ પ્રક્રિયાઓ.

6. હૃદયના સ્વાસ્થ્યમાં ફાળો:

• કેલ્શિયમ હૃદયના સ્નાયુઓના યોગ્ય કાર્ય માટે જરૂરી છે.
• તે હૃદયના ધબકારાને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે.

આમ, કેલ્શિયમ માત્ર મજબૂત હાડકાં માટે જ નહીં, પરંતુ શરીરના ઘણા અન્ય મહત્વપૂર્ણ કાર્યો માટે પણ અત્યંત જરૂરી છે. શરીરમાં કેલ્શિયમનું યોગ્ય સ્તર જાળવવું સારા સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

કેલ્શિયમ કયું ફળ થી ભરપૂર છે?

સામાન્ય રીતે ફળો ડેરી ઉત્પાદનો અને લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી જેટલા કેલ્શિયમથી ભરપૂર હોતા નથી, પરંતુ કેટલાક ફળોમાં કેલ્શિયમની થોડી માત્રા હોય છે. કેલ્શિયમ ધરાવતા કેટલાક ફળો નીચે મુજબ છે:

• નારંગી: નારંગીમાં વિટામિન સીની સાથે થોડું કેલ્શિયમ પણ હોય છે. કેટલાક ફોર્ટિફાઇડ નારંગીના રસમાં વધુ કેલ્શિયમ ઉમેરવામાં આવે છે.
• અંજીર (સૂકા): સૂકા અંજીર કેલ્શિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.
• કીવી: કીવીમાં પણ થોડી માત્રામાં કેલ્શિયમ હોય છે.
• કેળા: કેળામાં પોટેશિયમની સાથે થોડું કેલ્શિયમ પણ હોય છે.
• અનાનસ: અનાનસમાં વિટામિન સી ઉપરાંત કેલ્શિયમ પણ હોય છે.
• બેરીઝ (જાંબુ, બ્લેકબેરી, સ્ટ્રોબેરી): આ ફળોમાં પણ થોડી માત્રામાં કેલ્શિયમ હોય છે.

જો કે ફળોમાં કેલ્શિયમની માત્રા અન્ય ખોરાકની તુલનામાં ઓછી હોય છે, તેમ છતાં તે એક સ્વસ્થ આહારનો ભાગ છે અને અન્ય પોષક તત્વો પૂરા પાડે છે. તમારા કેલ્શિયમના સેવનને વધારવા માટે, તમારે ડેરી ઉત્પાદનો, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, બદામ અને બીજ જેવા કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાક પર વધુ ધ્યાન આપવું જોઈએ.

યાદ રાખો કે કેલ્શિયમના યોગ્ય શોષણ માટે વિટામિન ડી પણ મહત્વપૂર્ણ છે, જે સૂર્યપ્રકાશ અને કેટલાક ખોરાકમાંથી મળી શકે છે.

કેલ્શિયમ કયા સૂકા ફળોમાં વધુ હોય છે?

સૂકા મેવામાં કેલ્શિયમની માત્રા બદલાતી રહે છે, પરંતુ કેટલાક સૂકા ફળોમાં પ્રમાણમાં વધુ કેલ્શિયમ હોય છે. તેમાંથી કેટલાક મુખ્ય સૂકા ફળો નીચે મુજબ છે:

• સૂકા અંજીર (Dried Figs): સૂકા અંજીર કેલ્શિયમનો ખૂબ જ સારો સ્ત્રોત છે. 100 ગ્રામ સૂકા અંજીરમાં લગભગ 160-240 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ હોય છે.
• સૂકા ખજૂર (Dried Dates): ખજૂરમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે. 100 ગ્રામ સૂકા ખજૂરમાં લગભગ 60-70 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ મળી શકે છે.
• સૂકી કાળી દ્રાક્ષ (Black Raisins): કાળી દ્રાક્ષમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે. 100 ગ્રામ સૂકી કાળી દ્રાક્ષમાં લગભગ 70 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ હોય છે.
• સૂકા જરદાળુ (Dried Apricots): જરદાળુમાં પણ થોડી માત્રામાં કેલ્શિયમ હોય છે, લગભગ 15 મિલિગ્રામ પ્રતિ 100 ગ્રામ.
• સૂકા પ્રુન્સ (Dried Prunes): પ્રુન્સમાં પણ કેલ્શિયમ હોય છે, લગભગ 40-70 મિલિગ્રામ પ્રતિ 100 ગ્રામ.

જો કે આ સૂકા ફળોમાં કેલ્શિયમ હોય છે, તેમ છતાં ડેરી ઉત્પાદનો અને લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી કેલ્શિયમના વધુ સારા સ્ત્રોત ગણાય છે. સૂકા ફળો તમારા આહારમાં કેલ્શિયમનો ઉમેરો કરી શકે છે અને તે અન્ય પોષક તત્વોથી પણ ભરપૂર હોય છે.

તમારા આહારમાં વિવિધ પ્રકારના કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને કેલ્શિયમના સેવન વિશે કોઈ ચિંતા હોય, તો તમારે ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લેવી જોઈએ.

કેલ્શિયમ કયું શરીર માટે સારું છે?

કેલ્શિયમ આપણા શરીર માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને તે ઘણા કાર્યો કરે છે, જે આપણા સારા સ્વાસ્થ્ય માટે જરૂરી છે. કેલ્શિયમના કેટલાક મુખ્ય ફાયદાઓ નીચે મુજબ છે:

1. મજબૂત હાડકાં અને દાંત:

• કેલ્શિયમ હાડકાં અને દાંતના બંધારણ અને મજબૂતાઈ માટે આવશ્યક છે. તે હાડકાંને ગાઢ અને મજબૂત બનાવે છે, જે ઓસ્ટીયોપોરોસિસ જેવી હાડકાંની નબળાઈ સંબંધિત સમસ્યાઓને રોકવામાં મદદ કરે છે.

2. સ્નાયુઓનું કાર્ય:

• કેલ્શિયમ સ્નાયુઓના સંકોચન અને શિથિલનમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે, જેમાં હૃદયના ધબકારા પણ સામેલ છે.

3. ચેતા સંચાર:

• તે ચેતા કોષોને એકબીજા સાથે સંદેશાવ્યવહાર કરવામાં મદદ કરે છે.

4. લોહી ગંઠાઈ જવું:

• કેલ્શિયમ લોહીને ગંઠાઈ જવાની પ્રક્રિયા માટે જરૂરી છે, જે ઇજાઓ પછી વધુ પડતા રક્તસ્રાવને રોકવામાં મદદ કરે છે.

5. હોર્મોન્સ અને ઉત્સેચકોનું સ્ત્રાવ:

• તે ઘણા હોર્મોન્સ અને ઉત્સેચકોને મુક્ત કરવામાં મદદ કરે છે જે શરીરના વિવિધ કાર્યોને નિયંત્રિત કરે છે.

6. હૃદયનું સ્વાસ્થ્ય:

• તે હૃદયના સ્નાયુઓના યોગ્ય કાર્ય અને સામાન્ય હૃદયના ધબકારાને જાળવવામાં મદદ કરે છે.

7. અન્ય સંભવિત લાભો:

• કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે કેલ્શિયમ બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરવામાં, અમુક પ્રકારના કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવામાં અને વજન વ્યવસ્થાપનમાં પણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે, જોકે આ અંગે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.

સારાંશમાં, કેલ્શિયમ માત્ર હાડકાં માટે જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર શરીરના યોગ્ય કાર્ય માટે એક આવશ્યક ખનિજ છે. તમારા આહારમાં કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરવો અથવા જરૂર પડે તો ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેવું તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.

કેલ્શિયમ કોણે લેવું જોઈએ?

કેલ્શિયમ ઘણા લોકો માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે, પરંતુ કેટલાક ચોક્કસ જૂથોને તેની ખાસ જરૂર હોય છે. અહીં એક યાદી છે કે કોણે કેલ્શિયમ લેવું જોઈએ:

1. બાળકો અને કિશોરો:

• તેમના હાડકાં ઝડપથી વિકાસ પામતા હોય છે, તેથી મજબૂત અને સ્વસ્થ હાડકાંના નિર્માણ માટે તેમને પૂરતા પ્રમાણમાં કેલ્શિયમની જરૂર હોય છે.

2. સગર્ભા અને સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓ:

• ગર્ભમાં રહેલા બાળક અને નવજાત શિશુના હાડકાંના વિકાસ માટે તેમને વધુ કેલ્શિયમની જરૂર હોય છે. સ્તનપાન દરમિયાન પણ માતાના શરીરમાંથી કેલ્શિયમ બાળકને મળે છે.

3. વૃદ્ધો:

• ઉંમર વધવાની સાથે હાડકાંની ઘનતા ઘટવા લાગે છે, જેના કારણે ઓસ્ટીયોપોરોસિસનું જોખમ વધે છે. પૂરતું કેલ્શિયમ લેવાથી હાડકાંને મજબૂત રાખવામાં અને ફ્રેક્ચરનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ મળે છે.

4. મેનોપોઝ પછીની મહિલાઓ:

• મેનોપોઝ પછી એસ્ટ્રોજનનું સ્તર ઘટવાથી હાડકાં ઝડપથી નબળા પડવા લાગે છે. કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડીનું પૂરતું સેવન હાડકાંની ઘનતા જાળવવામાં મદદ કરી શકે છે.

5. અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા લોકો:

• ઓસ્ટીયોપોરોસિસ અથવા ઓસ્ટીયોપેનિયા (હાડકાંની ઓછી ઘનતા) ધરાવતા લોકો.
• અમુક આંતરડાની સમસ્યાઓ (જેમ કે ક્રોહન રોગ, સેલિયાક રોગ) ધરાવતા લોકો જે કેલ્શિયમને યોગ્ય રીતે શોષી શકતા નથી.
• પેરાથાઇરોઇડ ગ્રંથિની સમસ્યાઓ ધરાવતા લોકો.
• અમુક દવાઓ લેતા લોકો (જેમ કે કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ) જે હાડકાંની ઘનતા ઘટાડી શકે છે.

6. કેલ્શિયમની ઉણપ ધરાવતા લોકો:

• જો બ્લડ ટેસ્ટમાં કેલ્શિયમનું સ્તર ઓછું જણાય તો ડૉક્ટર કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેવાની સલાહ આપી શકે છે. કેલ્શિયમની ઉણપના લક્ષણોમાં સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ, નબળાઈ અને હાડકાંમાં દુખાવો શામેલ હોઈ શકે છે.

7. શાકાહારીઓ અને ડેરી ઉત્પાદનો ન લેતા લોકો:

• જો આહારમાં કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાકનો પૂરતો સમાવેશ ન હોય તો સપ્લિમેન્ટની જરૂર પડી શકે છે.

મહત્વની નોંધ:

• કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેતા પહેલા હંમેશા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. તેઓ તમારી જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન કરશે અને યોગ્ય ડોઝ અને પ્રકારની ભલામણ કરશે.
• વધુ પડતું કેલ્શિયમ લેવું પણ સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે, તેથી ભલામણ કરેલ ડોઝનું પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.
• કેલ્શિયમના શોષણ માટે વિટામિન ડી પણ જરૂરી છે, તેથી ઘણા કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સમાં વિટામિન ડી પણ હોય છે. સૂર્યપ્રકાશ પણ વિટામિન ડીનો સારો સ્ત્રોત છે.

તેથી, જો તમે ઉપર જણાવેલ કોઈપણ જૂથમાં આવતા હોવ અથવા તમને તમારા કેલ્શિયમના સેવન વિશે કોઈ ચિંતા હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.

કેલ્શિયમ ની ઉણપનું કારણ શું છે?

કેલ્શિયમની ઉણપ (Hypocalcemia) થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

આહાર સંબંધિત કારણો:

• ઓછો કેલ્શિયમનો આહાર: લાંબા સમય સુધી કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાક ન લેવો, ખાસ કરીને બાળપણમાં.
• વિટામિન ડીની ઉણપ: વિટામિન ડી શરીરને કેલ્શિયમ શોષવામાં મદદ કરે છે. સૂર્યપ્રકાશનો ઓછો સંપર્ક અથવા વિટામિન ડી યુક્ત ખોરાકનો અભાવ કેલ્શિયમની ઉણપ તરફ દોરી શકે છે.
• લેક્ટોઝ ઇન્ટોલરન્સ અથવા ડેરી એલર્જી: ડેરી ઉત્પાદનો કેલ્શિયમના સારા સ્ત્રોત છે, તેથી જે લોકો તેને પચાવી શકતા નથી અથવા એલર્જી ધરાવે છે તેઓમાં ઉણપનું જોખમ વધી જાય છે.
• શાકાહારી અથવા વેગન આહાર: જો આહારમાં કેલ્શિયમથી ભરપૂર વનસ્પતિ આધારિત ખોરાકનો પૂરતો સમાવેશ ન હોય તો ઉણપ થઈ શકે છે.
• સોડિયમ અને ફોસ્ફેટનો વધુ પડતો વપરાશ: વધુ પડતા મીઠાવાળા અને પ્રોસેસ્ડ ખોરાક કેલ્શિયમના શોષણને ઘટાડી શકે છે.

તબીબી પરિસ્થિતિઓ:

• હાયપોપેરાથાઇરોડિઝમ (Hypoparathyroidism): પેરાથાઇરોઇડ ગ્રંથિ પૂરતા પ્રમાણમાં પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન (PTH) ઉત્પન્ન ન કરે ત્યારે આ સ્થિતિ થાય છે. PTH લોહીમાં કેલ્શિયમના સ્તરને નિયંત્રિત કરે છે.
• કિડનીની નિષ્ફળતા (Kidney Failure): કિડની કેલ્શિયમના સંતુલનને જાળવવામાં અને વિટામિન ડીને સક્રિય કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કિડનીની સમસ્યાઓ કેલ્શિયમના સ્તરને ઘટાડી શકે છે.
• અમુક આંતરડાના રોગો: સેલિયાક રોગ, ક્રોહન રોગ જેવા રોગો આંતરડાની કેલ્શિયમ શોષવાની ક્ષમતાને ઘટાડી શકે છે.
• મેગ્નેશિયમની ઉણપ (Hypomagnesemia): મેગ્નેશિયમ પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોનના ઉત્પાદન અને કાર્ય માટે જરૂરી છે.
• પેન્ક્રિયાટાઇટિસ (Pancreatitis): સ્વાદુપિંડની બળતરાથી કેલ્શિયમનું સ્તર ઘટી શકે છે.
• અમુક આનુવંશિક વિકૃતિઓ: ડાયજોર્જ સિન્ડ્રોમ (DiGeorge syndrome) જેવી આનુવંશિક સ્થિતિઓ હાયપોકેલ્સેમિયાનું કારણ બની શકે છે.

દવાઓ:

• અમુક દવાઓ: મૂત્રવર્ધક દવાઓ (Diuretics), કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ, અમુક કીમોથેરાપી દવાઓ અને બિસ્ફોસ્ફોનેટ્સ (Bisphosphonates) જેવી દવાઓ કેલ્શિયમના સ્તરને ઘટાડી શકે છે.

અન્ય કારણો:

• હોર્મોનલ ફેરફારો: મેનોપોઝ દરમિયાન એસ્ટ્રોજનનું સ્તર ઘટવાથી હાડકાંમાંથી કેલ્શિયમનું શોષણ વધી શકે છે.
• વધતી ઉંમર: ઉંમર વધવાની સાથે શરીરની કેલ્શિયમ શોષવાની ક્ષમતા ઘટી શકે છે.
• સર્જરી: થાઇરોઇડ અથવા પેરાથાઇરોઇડ ગ્રંથિની સર્જરી દરમિયાન આ ગ્રંથિઓને નુકસાન થવાથી કેલ્શિયમનું સ્તર ઘટી શકે છે.
• સેપ્સિસ (Sepsis): લોહીનું ગંભીર ચેપ પણ કેલ્શિયમના સ્તરને અસર કરી શકે છે.

કેલ્શિયમની ઉણપના કારણો જટિલ હોઈ શકે છે અને તેમાં એક કરતાં વધુ પરિબળો સામેલ હોઈ શકે છે. જો તમને કેલ્શિયમની ઉણપના લક્ષણો જણાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

કેલ્શિયમ ની ઉણપથી શું થાય છે?

કેલ્શિયમની ઉણપથી શરીર પર અનેક નકારાત્મક અસરો થઈ શકે છે. તેના કેટલાક મુખ્ય પરિણામો નીચે મુજબ છે:

હાડકાં અને દાંત સંબંધિત સમસ્યાઓ:

• ઓસ્ટીયોપોરોસિસ (Osteoporosis): લાંબા સમય સુધી કેલ્શિયમની ઉણપ હાડકાંને નબળા અને બરડ બનાવી શકે છે, જેનાથી ફ્રેક્ચરનું જોખમ વધી જાય છે. આ સ્થિતિ ખાસ કરીને વૃદ્ધો અને મેનોપોઝ પછીની મહિલાઓમાં જોવા મળે છે.
• ઓસ્ટીયોપેનિયા (Osteopenia): આ ઓસ્ટીયોપોરોસિસની શરૂઆતની સ્થિતિ છે, જેમાં હાડકાંની ઘનતા સામાન્ય કરતાં ઓછી હોય છે અને ફ્રેક્ચરનું જોખમ વધે છે.
• રિકેટ્સ (Rickets) (બાળકોમાં): વિટામિન ડીની સાથે કેલ્શિયમની ઉણપ બાળકોમાં હાડકાંને નરમ અને નબળા બનાવી શકે છે, જેનાથી હાડકાંમાં વિકૃતિઓ આવી શકે છે.
• ઓસ્ટીયોમેલેશિયા (Osteomalacia) (પુખ્તોમાં): આ સ્થિતિમાં હાડકાં નરમ પડી જાય છે અને દુખાવો થાય છે.
• દાંતની સમસ્યાઓ: દાંત નબળા પડી શકે છે, સડો થઈ શકે છે અને પેઢાંની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. બાળકોમાં દાંતનો વિકાસ પણ યોગ્ય રીતે ન થઈ શકે.

સ્નાયુઓ અને ચેતા સંબંધિત સમસ્યાઓ:

• સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ (Muscle cramps) અને દુખાવો: કેલ્શિયમ સ્નાયુઓના યોગ્ય કાર્ય માટે જરૂરી છે. ઉણપથી સ્નાયુઓમાં દુખાવો, ખેંચાણ અને નબળાઈ આવી શકે છે.
• ટેટેની (Tetany): આ ગંભીર સ્થિતિમાં સ્નાયુઓમાં સતત સંકોચન થાય છે, જે પીડાદાયક હોઈ શકે છે.
• નંબનેસ અને ટિંગલિંગ (Numbness and tingling): હાથ, પગ અને મોંની આસપાસ ખાલી ચડવા જેવી અથવા ઝણઝણાટી જેવી લાગણી થઈ શકે છે.
• નબળાઈ અને થાક (Weakness and fatigue): કેલ્શિયમની ઉણપથી સતત થાક અને નબળાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે.
• હૃદયના ધબકારામાં અનિયમિતતા (Arrhythmia): કેલ્શિયમ હૃદયના સ્નાયુઓના કાર્ય માટે પણ જરૂરી છે. ગંભીર ઉણપ હૃદયના ધબકારામાં અનિયમિતતા લાવી શકે છે.
• હાઈપોકેલ્સેમિક આંચકી (Hypocalcemic seizures): ગંભીર કેલ્શિયમની ઉણપથી આંચકી આવી શકે છે.

અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ:

• ત્વચા અને વાળની સમસ્યાઓ: ત્વચા શુષ્ક અને ખરબચડી થઈ શકે છે, નખ બરડ થઈ શકે છે અને વાળ પાતળા થઈ શકે છે અથવા ખરી શકે છે.
• માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે કેલ્શિયમની ઉણપ ડિપ્રેશન, મૂડ સ્વિંગ અને યાદશક્તિની સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• પીએમએસના લક્ષણોમાં વધારો (Worsening PMS symptoms): મહિલાઓમાં કેલ્શિયમની ઉણપ માસિક સ્રાવ પહેલાંના લક્ષણોને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.
• લોહી ગંઠાઈ જવામાં સમસ્યા: કેલ્શિયમ લોહીને ગંઠાઈ જવામાં મદદ કરે છે, તેથી તેની ઉણપથી આ પ્રક્રિયામાં સમસ્યા આવી શકે છે.

કેલ્શિયમની ઉણપના લક્ષણો શરૂઆતમાં હળવા હોઈ શકે છે અને લાંબા સમય સુધી ધ્યાન બહાર રહી શકે છે. જો તમને ઉપર જણાવેલ કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. યોગ્ય આહાર અને જરૂર પડે તો કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ દ્વારા તેની સારવાર કરી શકાય છે.

કેલ્શિયમ ના ઉણપના લક્ષણો શું છે?

કેલ્શિયમની ઉણપના લક્ષણો હળવાથી લઈને ગંભીર સુધીના હોઈ શકે છે અને તે ધીમે ધીમે વિકાસ પામી શકે છે. શરૂઆતમાં ઘણા લોકોમાં કોઈ સ્પષ્ટ લક્ષણો દેખાતા નથી, પરંતુ લાંબા સમય સુધી ઉણપ રહેવાથી નીચેના લક્ષણો જોવા મળી શકે છે:

સામાન્ય લક્ષણો:

• થાક અને નબળાઈ (Fatigue and weakness): સતત થાક અને શારીરિક નબળાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે.
• સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ (Muscle cramps) અને દુખાવો: ખાસ કરીને પગમાં રાત્રે ખેંચાણ આવી શકે છે. સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને જકડાઈ પણ અનુભવી શકાય છે.
• નંબનેસ અને ટિંગલિંગ (Numbness and tingling): હાથ, પગ અને મોંની આસપાસ ખાલી ચડવા જેવી અથવા ઝણઝણાટી જેવી લાગણી થઈ શકે છે.
• યાદશક્તિમાં સમસ્યાઓ (Memory problems) અને મૂંઝવણ (Confusion): માનસિક કાર્યો પર અસર પડી શકે છે.
• ડિપ્રેશન અને ચીડિયાપણું (Depression and irritability): મૂડમાં ફેરફાર અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર થઈ શકે છે.

ગંભીર લક્ષણો (લાંબા સમય સુધી અથવા તીવ્ર ઉણપમાં):

• સ્નાયુઓમાં તીવ્ર સંકોચન (Muscle spasms): અનિયંત્રિત અને પીડાદાયક સ્નાયુ સંકોચન થઈ શકે છે.
• ટેટેની (Tetany): આ એક ગંભીર સ્થિતિ છે જેમાં સ્નાયુઓમાં સતત સંકોચન થાય છે, ખાસ કરીને હાથ અને પગમાં.
• હૃદયના ધબકારામાં અનિયમિતતા (Arrhythmia): હૃદયના ધબકારા અસામાન્ય થઈ શકે છે.
• હાઈપોકેલ્સેમિક આંચકી (Hypocalcemic seizures): ગંભીર કેલ્શિયમની ઉણપથી આંચકી આવી શકે છે.
• હાડકાંનું નબળું પડવું અને ફ્રેક્ચરનું જોખમ વધવું (Weak bones and increased risk of fractures): ઓસ્ટીયોપોરોસિસ અને ઓસ્ટીયોપેનિયા જેવી સ્થિતિઓ વિકસી શકે છે.

અન્ય સંકેતો:

• બરડ નખ (Brittle nails)
• શુષ્ક ત્વચા (Dry skin)
• વાળ ખરવા (Hair loss)
• દાંતની સમસ્યાઓ (Dental problems)

જો તમને આમાંથી કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થાય તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. તેઓ તમારી તપાસ કરશે અને જરૂર જણાય તો બ્લડ ટેસ્ટ દ્વારા કેલ્શિયમનું સ્તર ચકાસી શકે છે. કેલ્શિયમની ઉણપની સારવારમાં આહારમાં ફેરફાર અને કેલ્શિયમ તેમજ વિટામિન ડી સપ્લિમેન્ટ્સનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

કેલ્શિયમ દરરોજ કેટલું?

તમારા શરીરને દરરોજ કેટલા કેલ્શિયમની જરૂર છે તે તમારી ઉંમર અને લિંગ પર આધાર રાખે છે. અહીં રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય સંસ્થા (National Institutes of Health – NIH) દ્વારા ભલામણ કરેલ દૈનિક માત્રા (Recommended Dietary Allowances – RDAs) દર્શાવેલ છે:

ઉંમર પ્રમાણે કેલ્શિયમની ભલામણ કરેલ દૈનિક માત્રા (RDA):

બાળકો અને કિશોરો:

• 0-6 મહિના: 200 મિલિગ્રામ
• 7-12 મહિના: 260 મિલિગ્રામ
• 1-3 વર્ષ: 700 મિલિગ્રામ
• 4-8 વર્ષ: 1,000 મિલિગ્રામ
• 9-13 વર્ષ: 1,300 મિલિગ્રામ
• 14-18 વર્ષ: 1,300 મિલિગ્રામ

પુખ્ત વયના પુરુષો:

• 19-50 વર્ષ: 1,000 મિલિગ્રામ
• 51-70 વર્ષ: 1,000 મિલિગ્રામ
• 71 વર્ષ અને તેથી વધુ: 1,200 મિલિગ્રામ

પુખ્ત વયની સ્ત્રીઓ:

• 19-50 વર્ષ: 1,000 મિલિગ્રામ
• 51 વર્ષ અને તેથી વધુ: 1,200 મિલિગ્રામ

સગર્ભા અને સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓ:

• 14-18 વર્ષ: 1,300 મિલિગ્રામ
• 19-50 વર્ષ: 1,000 મિલિગ્રામ

કેટલાક મહત્વના મુદ્દા:

• તમારા આહારમાંથી પૂરતું કેલ્શિયમ મેળવવું શ્રેષ્ઠ છે. કેલ્શિયમના સારા સ્ત્રોતોમાં ડેરી ઉત્પાદનો, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, બદામ, બીજ અને કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે.
• જો તમે તમારા આહારમાંથી પૂરતું કેલ્શિયમ ન મેળવી શકતા હોવ, તો તમારા ડૉક્ટર તમને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેવાની સલાહ આપી શકે છે.
• એક સમયે 500-600 મિલિગ્રામ કરતાં વધુ કેલ્શિયમ લેવાથી શોષણ ઓછું થાય છે, તેથી જો તમારે વધુ માત્રામાં કેલ્શિયમની જરૂર હોય તો તેને દિવસ દરમિયાન વિભાજિત કરીને લેવું વધુ સારું છે.
• વધુ પડતું કેલ્શિયમ લેવું પણ હાનિકારક હોઈ શકે છે, તેથી ભલામણ કરેલ માત્રાથી વધુ ન લેવું જોઈએ. પુખ્ત વયના લોકો માટે કેલ્શિયમની ઉપલી મર્યાદા સામાન્ય રીતે દરરોજ 2,000 થી 2,500 મિલિગ્રામ છે.
• કેલ્શિયમના યોગ્ય શોષણ માટે વિટામિન ડી પણ જરૂરી છે.

તમારી વ્યક્તિગત જરૂરિયાતો વિશે વધુ માહિતી માટે તમારા ડૉક્ટર અથવા આહાર નિષ્ણાતની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.

કેલ્શિયમ ને શું અવરોધે છે?

ઘણા પરિબળો કેલ્શિયમના શોષણને અવરોધી શકે છે. તેમાંથી કેટલાક મુખ્ય પરિબળો નીચે મુજબ છે:

આહાર સંબંધિત પરિબળો:

• ઓક્સાલેટ (Oxalate): પાલક, રુબાર્બ, બીટ ગ્રીન્સ અને ચોકલેટ જેવા ખોરાકમાં ઓક્સાલેટનું પ્રમાણ વધુ હોય છે. ઓક્સાલેટ કેલ્શિયમ સાથે બંધાઈને કેલ્શિયમ ઓક્સાલેટ બનાવે છે, જે શરીર દ્વારા શોષી શકાતું નથી.
• ફાઈટેટ (Phytate): આખા અનાજ, કઠોળ, બદામ અને બીજમાં ફાઈટેટ જોવા મળે છે. ફાઈટેટ પણ કેલ્શિયમ સાથે બંધાઈને તેના શોષણને ઘટાડે છે.
• ફાઈબર (Fiber): વધુ પડતા ફાઈબરનું સેવન પણ કેલ્શિયમના શોષણમાં દખલ કરી શકે છે, કારણ કે તે પાચનતંત્રમાં કેલ્શિયમને ઝડપથી પસાર કરે છે, જેનાથી શોષણ માટે ઓછો સમય મળે છે.
• ફોસ્ફરસ (Phosphorus): આહારમાં ફોસ્ફરસનું વધુ પ્રમાણ કેલ્શિયમના શોષણને ઘટાડી શકે છે, કારણ કે તે કેલ્શિયમ સાથે બંધાઈને કેલ્શિયમ ફોસ્ફેટ બનાવે છે.
• સોડિયમ (Sodium): વધુ પડતું મીઠું (સોડિયમ ક્લોરાઇડ) લેવાથી પેશાબ દ્વારા કેલ્શિયમનું ઉત્સર્જન વધે છે, જેનાથી શરીરમાં કેલ્શિયમનું સ્તર ઘટી શકે છે.
• કેફીન (Caffeine): વધુ પડતી ચા અને કોફી જેવા કેફીનયુક્ત પીણાંનું સેવન પણ પેશાબ દ્વારા કેલ્શિયમનું ઉત્સર્જન વધારી શકે છે.
• આલ્કોહોલ (Alcohol): વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન પણ કેલ્શિયમના શોષણને નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.
• પ્રોટીન (Protein): પ્રાણીજ પ્રોટીનનો વધુ પડતો આહાર પેશાબ દ્વારા કેલ્શિયમનું ઉત્સર્જન વધારી શકે છે.

તબીબી પરિસ્થિતિઓ અને દવાઓ:

• વિટામિન ડીની ઉણપ: વિટામિન ડી આંતરડામાં કેલ્શિયમના શોષણ માટે જરૂરી છે. તેની ઉણપ કેલ્શિયમના શોષણને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકે છે.
• હાયપોક્લોરહાઇડ્રિયા (Hypochlorhydria) અથવા એક્લોરહાઇડ્રિયા (Achlorhydria): પેટમાં પૂરતા પ્રમાણમાં એસિડ ન બનવાથી કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ જેવા કેલ્શિયમ ક્ષારનું શોષણ ઓછું થાય છે.
• અમુક દવાઓ:
  • પ્રોટોન પંપ ઇન્હિબિટર્સ (PPIs): આ દવાઓ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે અને કેલ્શિયમના શોષણમાં દખલ કરી શકે છે.
  • મૂત્રવર્ધક દવાઓ (Diuretics): કેટલીક મૂત્રવર્ધક દવાઓ પેશાબ દ્વારા કેલ્શિયમનું ઉત્સર્જન વધારી શકે છે.
  • કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ (Corticosteroids): લાંબા ગાળા સુધી આ દવાઓનો ઉપયોગ કેલ્શિયમના શોષણને ઘટાડી શકે છે અને હાડકાંની ઘનતાને અસર કરી શકે છે.
  • અમુક એન્ટિબાયોટિક્સ (Antibiotics): ટેટ્રાસાયક્લિન જેવા એન્ટિબાયોટિક્સ કેલ્શિયમ સાથે જોડાઈને તેનું શોષણ ઘટાડી શકે છે.
  • બિસ્ફોસ્ફોનેટ્સ (Bisphosphonates): ઓસ્ટીયોપોરોસિસની સારવાર માટે વપરાતી આ દવાઓ કેલ્શિયમ સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરી શકે છે. કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ અને આ દવાઓ વચ્ચે ઓછામાં ઓછો બે કલાકનો સમયગાળો રાખવો જોઈએ.
  • થાઇરોઇડ હોર્મોન: કેલ્શિયમ થાઇરોઇડ હોર્મોનના શોષણને ઘટાડી શકે છે, તેથી આ દવાઓ અને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ વચ્ચે 4 કલાકનો અંતર રાખવો જોઈએ.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ:
  • આંતરડાના રોગો (Inflammatory Bowel Disease, Celiac Disease): આ રોગો આંતરડાની કેલ્શિયમ શોષવાની ક્ષમતાને ઘટાડી શકે છે.
  • કિડનીની નિષ્ફળતા (Kidney Failure): કિડની કેલ્શિયમના સંતુલનને જાળવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કિડનીની સમસ્યાઓ કેલ્શિયમના સ્તરને ઘટાડી શકે છે.
  • હાયપોપેરાથાઇરોડિઝમ (Hypoparathyroidism): આ સ્થિતિમાં પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોનનું ઉત્પાદન ઓછું થાય છે, જે કેલ્શિયમના શોષણને અસર કરે છે.

અન્ય પરિબળો:

• વધતી ઉંમર: ઉંમર વધવાની સાથે શરીરની કેલ્શિયમ શોષવાની ક્ષમતા કુદરતી રીતે ઘટે છે.
• શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: નિયમિત કસરત હાડકાંના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને કેલ્શિયમના ઉપયોગમાં મદદ કરે છે.

કેલ્શિયમના યોગ્ય શોષણ માટે સંતુલિત આહાર લેવો, વિટામિન ડીનું પૂરતું પ્રમાણ જાળવવું અને કેલ્શિયમ શોષણને અવરોધતા પરિબળોથી દૂર રહેવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમે કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેતા હોવ, તો તેને ખોરાક સાથે લેવું અને અન્ય દવાઓથી અલગ સમયે લેવું વધુ સારું છે, સિવાય કે ડૉક્ટર દ્વારા કોઈ ચોક્કસ સૂચના આપવામાં આવી હોય.

કેલ્શિયમ વધુ પડતુ હાનિકારક છે?

હા, કેલ્શિયમનું વધુ પડતું સેવન શરીર માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે. ભલામણ કરેલ દૈનિક માત્રા કરતાં વધુ કેલ્શિયમ લેવાથી નીચેની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે:

હાઈપરકેલ્સેમિયા (Hypercalcemia): લોહીમાં કેલ્શિયમનું સ્તર સામાન્ય કરતાં વધી જાય છે. તેના લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

• પાચન સમસ્યાઓ: કબજિયાત, પેટમાં દુખાવો, ઉબકા અને ઉલટી.
• કિડની સમસ્યાઓ: વધુ પડતી તરસ અને વારંવાર પેશાબ આવવો, કિડનીમાં પથરી અને કિડનીને નુકસાન.
• હાડકાં અને સ્નાયુઓની સમસ્યાઓ: હાડકાંમાં દુખાવો, સ્નાયુઓની નબળાઈ.
• મગજ સંબંધિત સમસ્યાઓ: મૂંઝવણ, સુસ્તી, થાક અને ડિપ્રેશન.
• હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ: હૃદયના ધબકારામાં અનિયમિતતા.

અન્ય સંભવિત જોખમો:

• કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સનું વધુ પડતું સેવન હૃદય રોગનું જોખમ વધારી શકે છે, જો કે આ અંગે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.
• પ્રોસ્ટેટ કેન્સરનું જોખમ પણ વધી શકે છે તેવા કેટલાક સંશોધનો છે, પરંતુ આ અંગે પણ વધુ પુરાવાની જરૂર છે.
• કેટલાક લોકોમાં કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ લેવાથી કબજિયાત, ગેસ અને પેટ ફૂલવું જેવી આડઅસરો પણ જોવા મળી શકે છે.

કેલ્શિયમની ઉપલી મર્યાદા:

પુખ્ત વયના લોકો માટે કેલ્શિયમની દરરોજની ઉપલી મર્યાદા નીચે મુજબ છે:

• 19-50 વર્ષ: 2,500 મિલિગ્રામ
• 51 વર્ષ અને તેથી વધુ: 2,000 મિલિગ્રામ

આ માત્રામાં ખોરાક અને સપ્લિમેન્ટ્સ બંનેમાંથી મેળવેલ કેલ્શિયમનો સમાવેશ થાય છે.

સલાહ:

તમારે ભલામણ કરેલ દૈનિક માત્રામાં જ કેલ્શિયમ લેવું જોઈએ. જો તમે કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેવાનું વિચારી રહ્યા હોવ, તો તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ તમારી વ્યક્તિગત જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન કરશે અને તમને યોગ્ય ડોઝ અને સલામત ઉપયોગ વિશે માર્ગદર્શન આપી શકશે. મોટાભાગના લોકો સંતુલિત આહાર દ્વારા પૂરતું કેલ્શિયમ મેળવી શકે છે અને તેમને સપ્લિમેન્ટ્સની જરૂર હોતી નથી.

સારાંશ

કેલ્શિયમ આપણા શરીર માટે એક મહત્વપૂર્ણ ખનિજ છે જે મુખ્યત્વે મજબૂત હાડકાં અને દાંત બનાવવા અને જાળવવામાં મદદ કરે છે. તે સ્નાયુઓના સંકોચન, ચેતા સંચાર, લોહી ગંઠાઈ જવું અને હોર્મોન્સના સ્ત્રાવ જેવા અન્ય ઘણા કાર્યોમાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.

કેલ્શિયમ ડેરી ઉત્પાદનો, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, બદામ, બીજ અને કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાક જેવા વિવિધ ખોરાકમાંથી મળી શકે છે. ઉંમર અને લિંગના આધારે દરરોજ જરૂરી કેલ્શિયમની માત્રા બદલાય છે. બાળકો, કિશોરો, સગર્ભા અને સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓ અને વૃદ્ધોને વધુ કેલ્શિયમની જરૂર હોય છે.

કેલ્શિયમની ઉણપથી હાડકાં નબળાં પડવા (ઓસ્ટીયોપોરોસિસ), સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ, નબળાઈ, ચેતા સંબંધિત સમસ્યાઓ અને અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. તેના લક્ષણોમાં થાક, સ્નાયુઓમાં દુખાવો, ખાલી ચડવા જેવું લાગવું અને યાદશક્તિની સમસ્યાઓનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

જો કે, વધુ પડતું કેલ્શિયમ લેવું પણ હાનિકારક હોઈ શકે છે અને હાઈપરકેલ્સેમિયા જેવી સ્થિતિઓ તરફ દોરી શકે છે, જેનાથી પાચન સમસ્યાઓ, કિડનીમાં પથરી અને હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.

તેથી, સંતુલિત આહાર દ્વારા પૂરતું કેલ્શિયમ મેળવવું અને જરૂર પડે તો ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ જ કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ લેવું મહત્વપૂર્ણ છે. કેલ્શિયમના યોગ્ય શોષણ માટે વિટામિન ડી પણ જરૂરી છે.