પગના તળિયા બળે તો શું કરવું? કારણો, ઉપચાર,

પગના તળિયામાં બળતરા થવી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે, જેને મેડિકલ ભાષામાં ‘બર્નિંગ ફીટ સિન્ડ્રોમ’ (Burning Feet Syndrome) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ સમસ્યાથી પીડિત વ્યક્તિઓને પગના તળિયામાં સતત ગરમી, બળતરા, ઝણઝણાટી, અને ક્યારેક દર્દનો અનુભવ થાય છે.

આ લક્ષણો રાત્રે વધુ ગંભીર બને છે, જેનાથી ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચે છે અને દૈનિક જીવનની ગુણવત્તા પર અસર પડે છે. પગના તળિયામાં બળતરા થવા પાછળ ઘણા કારણો હોઈ શકે છે અને યોગ્ય નિદાન પછી તેની સારવાર કરવી જરૂરી છે.

Table of Contents

પગના તળિયા બળવાના મુખ્ય કારણો

પગના તળિયામાં બળતરા થવા પાછળ ઘણા શારીરિક કારણો જવાબદાર હોઈ શકે છે. આ કારણોને સમજવાથી યોગ્ય સારવાર કરવામાં મદદ મળે છે.

1. નર્વ ડેમેજ (પેરિફેરલ ન્યુરોપથી)

પગના તળિયા બળવાનું સૌથી સામાન્ય કારણ પેરિફેરલ ન્યુરોપથી છે. આ એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં પગ અને હાથની નાની નસો (નર્વ્સ)ને નુકસાન થાય છે. આ નુકસાનના કારણે મગજને યોગ્ય સંકેત મળતા નથી, જેથી બળતરા, ઝણઝણાટી અને સુન્નતાનો અનુભવ થાય છે. પેરિફેરલ ન્યુરોપથી થવા પાછળના મુખ્ય કારણો:

ડાયાબિટીસ: લાંબા સમય સુધી બ્લડ સુગરનું ઊંચું પ્રમાણ નસોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. ડાયાબિટીસ એ ન્યુરોપથીનું સૌથી મોટું કારણ છે.
આલ્કોહોલનું વધુ પડતું સેવન: દારૂનું વધુ પડતું સેવન નર્વ ડેમેજ કરી શકે છે.
કિડની રોગ: કિડનીના રોગોના કારણે શરીરમાં ઝેરી તત્વોનો ભરાવો થાય છે, જે નસોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
હાઈપોથાઇરોડિઝમ: થાઇરોઇડ ગ્રંથિની ઓછી કાર્યક્ષમતા પણ નર્વ ડેમેજનું કારણ બની શકે છે.

2. ફૂગનો ચેપ (એથલીટસ ફૂટ)

એથલીટસ ફૂટ (Athlete’s Foot) એ પગમાં થતો એક સામાન્ય ફૂગનો ચેપ છે, જે પગના તળિયામાં અને આંગળીઓની વચ્ચે થાય છે. આ ચેપને કારણે તીવ્ર ખંજવાળ, બળતરા, અને ચામડી લાલ થઈ જવી જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.

3. પગના તળિયા પર દબાણ

ખોટા જૂતા: ચુસ્ત અથવા હીલવાળા જૂતા પહેરવાથી પગના તળિયા પર દબાણ આવે છે, જેનાથી નસો સંકુચિત થાય છે અને બળતરા થઈ શકે છે.
પ્લાન્ટર ફેશિયાઇટિસ (Plantar Fasciitis).

પગના તળિયાની બળતરા માટે ઘરેલું ઉપચાર

જો બળતરા હળવી હોય અને તેના ગંભીર કારણો ન હોય તો કેટલાક સરળ ઘરેલું ઉપચારોથી રાહત મેળવી શકાય છે.

1. ઠંડા પાણીનો ઉપયોગ

પગના તળિયામાં બળતરા થતી હોય ત્યારે ઠંડા પાણીનો ઉપયોગ સૌથી અસરકારક અને તાત્કાલિક રાહત આપતો ઉપાય છે.

ઠંડા પાણીમાં પગ બોળો: એક ટબમાં ઠંડું પાણી ભરીને તેમાં તમારા પગને 15-20 મિનિટ માટે બોળી રાખો. આ પ્રક્રિયાને દિવસમાં 2-3 વાર કરી શકાય છે. તેનાથી બળતરા અને સોજામાં ઘટાડો થાય છે.
આઈસ પેક: એક કપડામાં બરફના ટુકડા લપેટીને તેને પગના તળિયા પર હળવા હાથે લગાવો. સીધો બરફ લગાવવાનું ટાળો, કારણ કે તે ચામડીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

2. વિટામિનની ઉણપ દૂર કરવી

જો બળતરાનું કારણ વિટામિનની ઉણપ હોય તો તેને દૂર કરવી જરૂરી છે.

ખોરાકમાં ફેરફાર: વિટામિન B12 થી ભરપૂર ખોરાક, જેમ કે દૂધ, પનીર, ઇંડા, માછલી, અને માંસનો આહારમાં સમાવેશ કરો.
પૂરક દવાઓ: જો જરૂર હોય તો ડોક્ટરની સલાહ મુજબ વિટામિન B12 અથવા અન્ય જરૂરી વિટામિનના સપ્લિમેન્ટ્સ લો.

3. એપસમ સોલ્ટ (Epsom Salt)

એપસમ સોલ્ટ મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટથી બનેલો છે, જે સ્નાયુઓને આરામ આપે છે અને બળતરા ઓછી કરે છે.

ઉપયોગ: એક ટબમાં ગરમ પાણી ભરી તેમાં 2-3 ચમચી એપસમ સોલ્ટ નાખી ઓગાળો. આ પાણીમાં પગને 15-20 મિનિટ સુધી બોળી રાખો.

4. બદામનું તેલ (Almond Oil)

બદામના તેલમાં વિટામિન E અને અન્ય પોષક તત્વો હોય છે જે નર્વને શાંત કરવામાં મદદ કરે છે.

માલિશ: રાત્રે સૂતી વખતે બદામના તેલથી પગના તળિયાની હળવી માલિશ કરો.

ક્યારે ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો?

જો ઘરેલું ઉપચારોથી રાહત ન મળે અથવા નીચેના લક્ષણો દેખાય તો તરત જ ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જરૂરી છે:

તીવ્ર બળતરા: જો બળતરા ખૂબ જ તીવ્ર હોય અને દૈનિક પ્રવૃત્તિઓમાં અવરોધ ઊભો કરે.
રાત્રે વધુ તકલીફ: જો બળતરા રાત્રે વધી જાય અને ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચાડે.
લાંબા સમયથી બળતરા: જો આ સમસ્યા ઘણા દિવસો કે અઠવાડિયાથી ચાલુ હોય.
સુન્નતા અને દુખાવો: બળતરાની સાથે પગમાં સુન્નતા અથવા તીવ્ર દુખાવો પણ થતો હોય.
ડાયાબિટીસનો ઇતિહાસ: જો તમને ડાયાબિટીસ હોય તો આ લક્ષણોને ક્યારેય અવગણવા નહીં.

ડોક્ટર તમારી સમસ્યાનું યોગ્ય નિદાન કરશે અને જરૂર મુજબ લોહીની તપાસ (વિટામિનની ઉણપ, ડાયાબિટીસની તપાસ), અને અન્ય જરૂરી ટેસ્ટ કરાવીને સારવાર સૂચવશે. સારવારમાં દવાઓ, જીવનશૈલીમાં ફેરફાર, અને યોગ્ય પોષણનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

નિષ્કર્ષ

પગના તળિયામાં બળતરા થવી એ એક અસામાન્ય અનુભવ છે, પરંતુ તે ઘણીવાર કોઈ અન્ય શારીરિક સમસ્યાનો સંકેત હોઈ શકે છે. જો તમે આ સમસ્યાથી પીડાઈ રહ્યા છો, તો સૌ પ્રથમ ઠંડા પાણીનો ઉપયોગ, વિટામિનયુક્ત આહાર, અને યોગ્ય જૂતા પહેરીને રાહત મેળવવાનો પ્રયાસ કરો. જોકે, જો સમસ્યા સતત ચાલુ રહે તો કોઈ પણ જાતે ઉપચાર કરવાને બદલે તુરંત ડોક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. સ્વસ્થ જીવનશૈલી અને યોગ્ય પોષણ અપનાવીને ઘણી બધી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે.