બાળકને દાંત ક્યારે આવે?
બાળકના દાંત આવવાની પ્રક્રિયા એ તેના વિકાસનો એક મહત્વપૂર્ણ અને કુદરતી તબક્કો છે. માતા-પિતા માટે આ સમયગાળો આનંદ અને ઉત્તેજનાથી ભરપૂર હોય છે, પરંતુ સાથે-સાથે કેટલીક તકલીફો અને પડકારો પણ લઈને આવે છે. આ લેખમાં, આપણે બાળકને દાંત ક્યારે આવે છે, તેના લક્ષણો, દાંત આવવાનો ક્રમ, અને આ સમય દરમિયાન બાળકની કેવી રીતે કાળજી લેવી તે વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.
દાંત આવવાની શરૂઆત
સામાન્ય રીતે, મોટાભાગના બાળકોને 6 મહિનાની ઉંમરથી દાંત આવવાની શરૂઆત થાય છે. જોકે, આ એક સામાન્ય અંદાજ છે. કેટલાક બાળકોને 3-4 મહિનાની ઉંમરે પણ દાંત આવી શકે છે, જ્યારે કેટલાક બાળકોને 12 મહિના કે તેનાથી વધુ સમય પણ લાગી શકે છે.
જો તમારા બાળકને 18 મહિના સુધી દાંત ન આવે, તો ચિંતા કરવાની જરૂર નથી, પરંતુ તમે બાળરોગ ચિકિત્સકનો સંપર્ક કરી શકો છો. યાદ રાખો કે દરેક બાળકનો વિકાસ અલગ હોય છે અને દાંત આવવાનો સમય પણ અલગ હોઈ શકે છે.
દાંત આવવાના લક્ષણો
જ્યારે બાળકને દાંત આવવાના હોય છે, ત્યારે તે કેટલાક સ્પષ્ટ સંકેતો દર્શાવે છે. માતા-પિતા તરીકે, આ લક્ષણોને ઓળખીને તમે બાળકની અગવડતાને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકો છો. મુખ્ય લક્ષણો નીચે મુજબ છે:
- ચિડયાપણું અને રડવું: પેઢામાં થતા દુખાવા અને ખંજવાળને કારણે બાળક ચીડિયું બને છે અને વારંવાર રડે છે.
- વધારે લાળ (Drooling): દાંત આવવાની પ્રક્રિયા દરમિયાન લાળનું પ્રમાણ ખૂબ વધી જાય છે. આ લાળને કારણે બાળકની ચિન (Chin) પર ફોલ્લીઓ પણ થઈ શકે છે.
- પેઢામાં સોજો અને લાલાશ: દાંત આવતા પહેલાં, બાળકના પેઢા પર સોજો અને લાલાશ દેખાય છે. ઘણીવાર તમે દાંતનું સફેદ બિંદુ પણ જોઈ શકો છો.
- વસ્તુઓ ચાવવાની ઈચ્છા: બાળકને હાથ, રમકડાં, કે અન્ય વસ્તુઓ મોઢામાં નાખીને ચાવવાની તીવ્ર ઈચ્છા થાય છે, કારણ કે તેનાથી પેઢા પર દબાણ આવતા તેને રાહત મળે છે.
- ઊંઘમાં ખલેલ: દુખાવાને કારણે બાળકને રાત્રે ઊંઘવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
- ભૂખમાં ઘટાડો: દાંતના દુખાવાને કારણે બાળકને ખાવા-પીવાની ઈચ્છા ઓછી થઈ શકે છે.
- કાન ખેંચવા: કેટલાક બાળકો પેઢાના દુખાવાને કારણે પોતાના કાન ખેંચે છે.
નોંધ: ઘણા લોકો માને છે કે દાંત આવવાથી બાળકને તાવ કે ઝાડા થાય છે, પરંતુ ડૉક્ટરોનું કહેવું છે કે આ વાતનું કોઈ વૈજ્ઞાનિક પ્રમાણ નથી. જો બાળકને વધારે તાવ (101°F કે તેથી વધુ) કે ગંભીર ઝાડા થાય, તો તે કોઈ અન્ય બીમારીનો સંકેત હોઈ શકે છે અને તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.
દાંત આવવાનો ક્રમ
બાળકોને દાંત આવવાનો એક ચોક્કસ ક્રમ હોય છે, જોકે આ ક્રમમાં થોડો ફેરફાર શક્ય છે:
- નીચેના આગળના બે દાંત (Central Incisors): આ દાંત સામાન્ય રીતે 6 થી 10 મહિનાની ઉંમરે સૌપ્રથમ આવે છે.
- ઉપરના આગળના બે દાંત (Central Incisors): આ દાંત 8 થી 12 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
- ઉપરના બાજુના દાંત (Lateral Incisors): આ દાંત 9 થી 13 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
- નીચેના બાજુના દાંત (Lateral Incisors): આ દાંત 10 થી 16 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
- પ્રથમ દાઢ (First Molars): આ દાઢ 13 થી 19 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
- રાક્ષી દાંત (Canine Teeth): આ દાંત 16 થી 22 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
- બીજી દાઢ (Second Molars): આ દાઢ 25 થી 33 મહિનાની ઉંમરે આવે છે.
લગભગ ત્રણ વર્ષની ઉંમર સુધીમાં, બાળકને તેના 20 દૂધના દાંત (primary teeth) આવી જાય છે. આ દાંત 6 થી 12 વર્ષની ઉંમર સુધીમાં એક પછી એક પડી જાય છે અને તેની જગ્યાએ કાયમી દાંત (permanent teeth) આવે છે.
દાંત આવતી વખતે બાળકની સંભાળ
દાંત આવતી વખતે બાળકને થતી તકલીફોને ઓછી કરવા માટે તમે કેટલાક ઉપાયો કરી શકો છો:
- દાંતનું ચાવણું: ઠંડા પાણીમાં બોળીને ઠંડું કરેલું રબરનું ચાવણું આપો. ઠંડાશથી પેઢામાં થતા દુખાવા અને સોજામાં રાહત મળે છે.
- પેઢાની માલિશ: તમારા સ્વચ્છ હાથની આંગળી વડે બાળકના પેઢા પર હળવી માલિશ કરવાથી તેને ખૂબ આરામ મળે છે.
- ઠંડી વસ્તુઓ: જો બાળક ઘન આહાર (solid food) ખાતું હોય, તો તેને ઠંડુ કરેલું સફરજન કે કેળા જેવું ફળ આપો.
- સ્વચ્છ કપડું: એક સ્વચ્છ ભીનું કપડું ફ્રીજમાં ઠંડું કરીને બાળકને ચાવવા આપો.
- લાળ સાફ કરો: બાળકની ચિન પરથી લાળ વારંવાર નરમ કપડાથી સાફ કરતા રહો જેથી ચામડી પર ફોલ્લીઓ ન થાય.
- ડૉક્ટરની સલાહ: જો બાળક ખૂબ જ પરેશાન હોય અને કોઈ ઉપાય કામ ન કરે, તો બાળરોગ ચિકિત્સકની સલાહ લઈને પેઇન રિલીવર જેવી દવા આપી શકાય છે. કોઈપણ દવા આપતા પહેલાં ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ફરજિયાત છે.
પ્રથમ દાંતની કાળજી
જેવો બાળકનો પહેલો દાંત દેખાય, તે દિવસથી જ તેની કાળજી રાખવી ખૂબ જ જરૂરી છે.
- સફાઈ: દાંતને સાફ કરવા માટે નરમ, ભીના કપડાંનો કે સિલિકોન ફિંગર બ્રશનો ઉપયોગ કરો.
- ટૂથપેસ્ટ: ફ્લોરાઇડ મુક્ત ટૂથપેસ્ટનો ઉપયોગ કરો, જે બાળક માટે સલામત હોય.
- ડૉક્ટરની મુલાકાત: બાળકનો પહેલો દાંત આવે ત્યારે અથવા 1 વર્ષનું થાય ત્યારે બાળરોગ ચિકિત્સક કે બાળકના દંત ચિકિત્સકનો સંપર્ક કરવો હિતાવહ છે.
