મરડો
મરડો એટલે શું?
મરડો એટલે આંતરડાની બળતરાને કારણે થતી એક બીમારી. આમાં વ્યક્તિને વારંવાર ઝાડા આવે છે, જેમાં ઘણીવાર લોહી અને પ્યુઝ પણ હોય છે. આ સાથે પેટમાં દુખાવો, તાવ અને શરીરમાં પાણીની ઉણપ જેવા લક્ષણો પણ જોવા મળે છે.
મરડો કેમ થાય?
મરડો મુખ્યત્વે બેક્ટેરિયા, વાયરસ અથવા પરોપજીવી જંતુઓના ચેપને કારણે થાય છે. આ જંતુઓ દૂષિત ખોરાક, પાણી અથવા અન્ય ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના સંપર્કમાં આવવાથી શરીરમાં પ્રવેશે છે.
મરડોના પ્રકાર:
મરડો મુખ્યત્વે બે પ્રકારનો હોય છે:
- અમીબિક મરડો: આ એન્ટામીબા હિસ્ટોલિટિકા નામના પરોપજીવી જંતુને કારણે થાય છે. આમાં ઝાડામાં લોહી અને પ્યુઝનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
- બેસિલરી મરડો: આ શિગેલા બેક્ટેરિયાને કારણે થાય છે. આમાં વારંવાર પાણીયુક્ત ઝાડા આવે છે અને પેટમાં દુખાવો થાય છે.
મરડોના લક્ષણો:
- વારંવાર ઝાડા
- લોહી અને પ્યુઝવાળા ઝાડા
- પેટમાં દુખાવો
- તાવ
- શરીરમાં પાણીની ઉણપ
- ઉલટી
- ભૂખ ન લાગવી
- માથાનો દુખાવો
મરડોનું નિદાન:
મરડોનું નિદાન ડૉક્ટર દ્વારા મળના નમૂનાની તપાસ અને દર્દીના લક્ષણોના આધારે કરવામાં આવે છે.
મરડોની સારવાર:
મરડોની સારવારમાં ડૉક્ટર દ્વારા દવાઓ, ઓરલ રિહાઇડ્રેશન સોલ્યુશન (ORS) અને આરામ આપવામાં આવે છે. ગંભીર કિસ્સામાં હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવું પડી શકે છે.
મરડોનું નિવારણ:
- સ્વચ્છ પાણી પીવું
- હાથને સાબુ અને પાણીથી વારંવાર ધોવા
- શાકભાજીને સારી રીતે ધોઈને ખાવી
- ખુલ્લામાં રાખેલો ખોરાક ન ખાવો
- શૌચાલયનો ઉપયોગ કર્યા પછી હાથ ધોવા
- મરડોના દર્દીથી દૂર રહેવું
મહત્વની નોંધ:
મરડો એક ગંભીર બીમારી છે. જો તમને મરડોના કોઈપણ લક્ષણો જોવા મળે તો તરત જ ડૉક્ટરની સલાહ લો.
મરડો શેનાથી થાય છે?
મરડો મુખ્યત્વે આપણા શરીરમાં પ્રવેશતાં જુદા જુદા જંતુઓને કારણે થાય છે. આ જંતુઓ સામાન્ય રીતે દૂષિત ખોરાક કે પાણી દ્વારા આપણા શરીરમાં પ્રવેશે છે.
મરડો થવાના મુખ્ય કારણો:
- બેક્ટેરિયા: શિગેલા જેવા બેક્ટેરિયા આંતરડામાં ચેપ લગાવીને મરડો થાય છે.
- વાયરસ: કેટલાક વાયરસ પણ મરડાનું કારણ બની શકે છે.
- પરોપજીવી: એન્ટામીબા હિસ્ટોલિટિકા નામનો પરોપજીવી જંતુ અમીબિક મરડોનું કારણ બને છે.
- દૂષિત ખોરાક અને પાણી: અંધાધૂંધ ખુલ્લામાં વેચાતો ખોરાક અને દૂષિત પાણી પીવાથી મરડો થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
- ખરાબ સ્વચ્છતા: હાથ ધોયા વગર ખાવાનું ખાવું, શૌચાલયનો ઉપયોગ કર્યા પછી હાથ ન ધોવા જેવી ખરાબ સ્વચ્છતાની આદતો મરડો ફેલાવવાનું કારણ બને છે.
મરડો થવાના અન્ય કારણો:
- દવાઓની આડઅસર: કેટલીક દવાઓની આડઅસર તરીકે પણ મરડો થઈ શકે છે.
- આંતરડાની અન્ય બીમારીઓ: ક્રોન રોગ, અલ્સરેટિવ કોલાઇટિસ જેવી આંતરડાની બીમારીઓ પણ મરડાનું કારણ બની શકે છે.
મરડોના પ્રકાર
મરડો મુખ્યત્વે બે પ્રકારનો હોય છે:
- અમીબિક મરડો: આ એન્ટામીબા હિસ્ટોલિટિકા નામના પરોપજીવી જંતુને કારણે થાય છે. આમાં ઝાડામાં લોહી અને પ્યુઝનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
- બેસિલરી મરડો: આ શિગેલા બેક્ટેરિયાને કારણે થાય છે. આમાં વારંવાર પાણીયુક્ત ઝાડા આવે છે અને પેટમાં દુખાવો થાય છે.
- અન્ય પ્રકાર:
- આ ઉપરાંત, અન્ય પ્રકારના જંતુઓ કે વાયરસને કારણે પણ મરડો થઈ શકે છે, પરંતુ ઉપર જણાવેલા બે પ્રકાર જ સૌથી સામાન્ય છે.
મરડોના લક્ષણો
મરડો એ આંતરડાની બળતરાને કારણે થતી એક બીમારી છે, જેમાં વારંવાર ઝાડા આવવાનું એક મુખ્ય લક્ષણ છે. આ ઝાડામાં ઘણીવાર લોહી અને પ્યુઝ પણ હોય છે.
મરડોના મુખ્ય લક્ષણો:
- વારંવાર ઝાડા: મરડોમાં દિવસમાં ઘણી વખત પાણીયુક્ત ઝાડા આવે છે.
- લોહીવાળા ઝાડા: ઝાડામાં લાલ કે ઘાટા રંગનું લોહી હોઈ શકે છે.
- પ્યુઝવાળા ઝાડા: ઝાડામાં પીળા રંગનો પ્યુઝ હોઈ શકે છે.
- પેટમાં દુખાવો: પેટમાં તીવ્ર દુખાવો થાય છે, ખાસ કરીને ડાબી બાજુ.
- તાવ: શરીરનું તાપમાન વધી જાય છે.
- શરીરમાં પાણીની ઉણપ: વારંવાર ઝાડાને કારણે શરીરમાં પાણીની ઉણપ થાય છે.
- ઉલટી: કેટલાક કિસ્સામાં ઉલટી પણ થઈ શકે છે.
- ભૂખ ન લાગવી: ભૂખ ન લાગવી અને વજન ઘટવું.
- માથાનો દુખાવો અને શરીરમાં દુખાવો: કેટલાક લોકોને માથાનો દુખાવો અને શરીરમાં દુખાવો પણ થઈ શકે છે.
મરડોનું નિદાન
મરડો એ આંતરડાની બળતરાને કારણે થતી એક બીમારી છે. તેના લક્ષણો ઘણા લોકોમાં સમાન હોવાથી, ચોક્કસ નિદાન માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.
નિદાનની પ્રક્રિયા
ડૉક્ટર મરડોનું નિદાન કરવા માટે નીચેની પ્રક્રિયાઓ અપનાવી શકે છે:
- દર્દીનું ઇતિહાસ લેવું: ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, ખાવાના ટેવો, મુસાફરીના ઇતિહાસ અને અન્ય કોઈ બીમારી વિશે પૂછશે.
- શારીરિક પરીક્ષણ: ડૉક્ટર તમારું પેટ દબાવીને અને તાપમાન માપીને તપાસ કરશે.
- મળનું નમૂના: મળનું નમૂનો લઈને તેની લેબોરેટરીમાં તપાસ કરવામાં આવશે. આ તપાસમાં બેક્ટેરિયા, વાયરસ અથવા પરોપજીવી જંતુઓની હાજરી ચકાસવામાં આવશે.
- રક્ત પરીક્ષણ: કેટલીકવાર, રક્ત પરીક્ષણ કરીને શરીરમાં ચેપની હાજરી ચકાસવામાં આવે છે.
નિદાન માટેના પરીક્ષણો
- મળની સંસ્કૃતિ: આ પરીક્ષણમાં મળના નમૂનાને લેબોરેટરીમાં રાખીને તેમાં વધતા જતાં જંતુઓને ઓળખવામાં આવે છે.
- મળનું પરખ: આ પરીક્ષણમાં મળમાં રહેલા પરોપજીવી જંતુઓને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ જોવામાં આવે છે.
- રક્ત પરીક્ષણ: આ પરીક્ષણમાં શરીરમાં ચેપ સામે લડવા માટે રક્ત કોષોની સંખ્યા અને પ્રકાર ચકાસવામાં આવે છે.
- કોલોનોસ્કોપી: આ પરીક્ષણમાં આંતરડાને જોવા માટે એક પાતળી ટ્યુબનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
નિદાનનું મહત્વ
મરડોના નિદાનનું મહત્વ એ છે કે તેના આધારે ડૉક્ટર યોગ્ય સારવાર આપી શકે છે. જો મરડોનું નિદાન વહેલા થાય તો તેની સારવાર કરવી સરળ બને છે.
મહત્વની નોંધ:
- મરડોના લક્ષણો અન્ય બીમારીઓના લક્ષણો જેવા હોઈ શકે છે.
- જો તમને મરડોના લક્ષણો જોવા મળે તો તરત જ ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.
- ડૉક્ટરની સલાહ વિના કોઈપણ દવા લેવી નહીં.
મરડોની સારવાર
મરડોની સારવાર મુખ્યત્વે તેના કારણ પર આધારિત હોય છે. જો મરડો બેક્ટેરિયાને કારણે થયો હોય તો એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવે છે. જ્યારે પરોપજીવી જંતુઓને કારણે મરડો થયો હોય તો એન્ટિપેરાસિટિક દવાઓ આપવામાં આવે છે.
મરડોની સારવારમાં સામાન્ય રીતે નીચેની બાબતોનો સમાવેશ થાય છે:
- દવાઓ: ડૉક્ટર દ્વારા આપવામાં આવતી દવાઓ મરડો થવાના કારણને આધારે અલગ અલગ હોય છે.
- ઓરલ રિહાઇડ્રેશન સોલ્યુશન (ORS): વારંવાર ઝાડાને કારણે શરીરમાં પાણીની ઉણપ થાય છે. આને રોકવા માટે ORS આપવામાં આવે છે.
- આરામ: શરીરને આરામ આપવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
- પ્રવાહીનું સેવન: પુષ્કળ પ્રમાણમાં પાણી અને અન્ય પ્રવાહી પીવા જોઈએ.
- પોષણયુક્ત આહાર: જ્યારે તમને ભૂખ લાગે ત્યારે હળવો અને પોષણયુક્ત આહાર લેવો જોઈએ.
- દવાઓનો નિયમિત ઉપયોગ: ડૉક્ટર દ્વારા આપવામાં આવેલી દવાઓનો નિયમિત ઉપયોગ કરવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
મરડોની સારવાર દરમિયાન ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા:
- સ્વચ્છતા: હાથને વારંવાર સાબુ અને પાણીથી ધોવા.
- ખોરાક: સ્વચ્છ અને પકાવેલો ખોરાક જ ખાવો.
- પાણી: સ્વચ્છ અને ઉકાળેલું પાણી જ પીવું.
- દવાઓ: ડૉક્ટરની સલાહ વિના કોઈપણ દવા લેવી નહીં.
મરડોની ગંભીરતા:
મરડો કેટલી ગંભીર છે તે દર્દીની ઉંમર, સ્વાસ્થ્ય અને મરડો થવાનું કારણ પર આધારિત હોય છે. કેટલાક કિસ્સામાં મરડો ગંભીર હોઈ શકે છે અને હોસ્પિટલમાં દાખલ થવું પડી શકે છે.
મરડો એક સામાન્ય બીમારી છે, પરંતુ થોડી સાવચેતી રાખીને આપણે તેના જોખમને ઘણા અંશે ઘટાડી શકીએ છીએ.
મરડોના જોખમને ઘટાડવાના રસ્તા:
- સ્વચ્છતાનું ધ્યાન:
- હાથને વારંવાર સાબુ અને પાણીથી ધોવા, ખાસ કરીને શૌચાલયનો ઉપયોગ કર્યા પછી અને ખાવા પહેલાં.
- શાકભાજી અને ફળોને સારી રીતે ધોઈને ખાવા.
- પાણીને ઉકાળીને અથવા ફિલ્ટર કરીને પીવું.
- ખોરાક:
- ખુલ્લામાં વેચાતો ખોરાક ખાવાનું ટાળવું.
- સારી રીતે પકાવેલો ખોરાક જ ખાવો.
- ખોરાકને ઠંડુ રાખવાની સાવચેતી રાખવી.
- પાણી:
- દૂષિત પાણી પીવાનું ટાળવું.
- બરફવાળા પીણા પીવાનું ટાળવું.
- સફાઈ:
- ઘર અને આસપાસની જગ્યાઓને સ્વચ્છ રાખવી.
- કચરાને ઢાંકીને રાખવો.
- મચ્છર અને અન્ય જંતુઓથી બચાવ કરવો.
- રસીકરણ:
- બાળકોને રસીકરણ કરાવવું.
- મુસાફરી:
- અન્ય દેશોમાં મુસાફરી કરતી વખતે સ્થાનિક ખોરાક અને પાણી પીવાની સાવચેતી રાખવી.
મરડોના લક્ષણો:
- વારંવાર ઝાડા
- લોહીવાળા ઝાડા
- પેટમાં દુખાવો
- તાવ
- ઉલટી
- શરીરમાં પાણીની ઉણપ
જો તમને આવા લક્ષણો દેખાય તો તરત જ ડૉક્ટરની સલાહ લો.
મરડો એક ગંભીર બીમારી હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને બાળકો અને વૃદ્ધો માટે. ઉપર જણાવેલ સાવચેતી રાખીને આપણે મરડાથી બચી શકીએ છીએ.
