પથરી

પથરી શું છે?

પથરી એ શરીરમાં ખનિજ ક્ષાર અને અન્ય પદાર્થોના જમા થવાથી બનતા નાના, સખત પદાર્થો છે. તે કિડની, પિત્તાશય અથવા મૂત્રાશયમાં થઈ શકે છે. પથરીનું કદ રેતીના દાણાથી લઈને ગોલ્ફ બોલ જેટલું હોઈ શકે છે.

પથરીના પ્રકાર:

• કિડનીની પથરી: આ સૌથી સામાન્ય પ્રકારની પથરી છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેશાબમાં રહેલા ખનિજો અને ક્ષાર એકઠા થઈને સ્ફટિકો બનાવે છે, જે ધીમે ધીમે મોટા થઈને પથરી બની જાય છે.
• પિત્તાશયની પથરી: આ પથરી પિત્તાશયમાં બને છે, જે એક નાનું અંગ છે જે પાચનમાં મદદ કરે છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પિત્તમાં કોલેસ્ટ્રોલ અથવા બિલીરૂબિનનું પ્રમાણ ખૂબ વધારે હોય છે.
• મૂત્રાશયની પથરી: આ પથરી મૂત્રાશયમાં બને છે, જે એક અંગ છે જે પેશાબને સંગ્રહિત કરે છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેશાબ મૂત્રાશયમાં લાંબા સમય સુધી રહે છે, જેના કારણે ખનિજો અને ક્ષાર જમા થઈ જાય છે.

પથરીના કારણો:

પથરી થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• નિર્જલીકરણ: જ્યારે તમે પૂરતું પાણી પીતા નથી, ત્યારે તમારું પેશાબ વધુ સાંદ્ર બને છે, જેના કારણે ખનિજો અને ક્ષાર એકઠા થઈને પથરી બનાવી શકે છે.
• આહાર: વધુ પડતું મીઠું, પ્રોટીન અથવા ઓક્સાલેટનું સેવન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• વારસાગત: કેટલાક લોકોને પથરી થવાની શક્યતા વધુ હોય છે જો તેમના પરિવારમાં કોઈને પથરી થઈ હોય.
• તબીબી પરિસ્થિતિઓ: કેટલીક તબીબી પરિસ્થિતિઓ, જેમ કે કિડની રોગ, પિત્તાશય રોગ અથવા મૂત્રાશય રોગ, પથરી થવાનું જોખમ વધારી શકે છે.

પથરીના લક્ષણો:

પથરીના લક્ષણો પથરીના પ્રકાર અને સ્થાન પર આધારિત છે.

કેટલાક સામાન્ય લક્ષણો:

• તીવ્ર દુખાવો: કિડનીની પથરી પીઠના નીચેના ભાગમાં અથવા બાજુમાં તીવ્ર દુખાવો કરી શકે છે. પિત્તાશયની પથરી પેટના ઉપરના જમણા ભાગમાં દુખાવો કરી શકે છે.
• ઉબકા અને ઉલટી: પથરી ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• પેશાબમાં લોહી: કિડનીની પથરી પેશાબમાં લોહીનું કારણ બની શકે છે.
• પેશાબ કરવામાં દુખાવો: મૂત્રાશયની પથરી પેશાબ કરવામાં દુખાવો કરી શકે છે.

પથરીની સારવાર:

પથરીની સારવાર પથરીના પ્રકાર, કદ અને સ્થાન પર આધારિત છે. કેટલાક નાના પથરાઓ જાતે જ પેશાબમાં નીકળી શકે છે. મોટા પથરાઓને દવાઓ અથવા તબીબી પ્રક્રિયાઓ દ્વારા દૂર કરવાની જરૂર પડી શકે છે.

પથરીથી બચાવ:

પથરીથી બચવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી તમારા પેશાબને પાતળું રાખવામાં મદદ મળે છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ ઘટે છે.
• સ્વસ્થ આહાર લો: ઓછું મીઠું, પ્રોટીન અને ઓક્સાલેટનું સેવન કરો.
• તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો: જો તમને પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો.

પથરી થવાના કારણો

પથરી થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જે નીચે મુજબ છે:

• નિર્જલીકરણ: જ્યારે તમે પૂરતું પાણી પીતા નથી, ત્યારે તમારું પેશાબ વધુ સાંદ્ર બને છે, જેના કારણે ખનિજો અને ક્ષાર એકઠા થઈને પથરી બનાવી શકે છે.
• આહાર: વધુ પડતું મીઠું, પ્રોટીન અથવા ઓક્સાલેટનું સેવન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• વારસાગત: કેટલાક લોકોને પથરી થવાની શક્યતા વધુ હોય છે જો તેમના પરિવારમાં કોઈને પથરી થઈ હોય.
• તબીબી પરિસ્થિતિઓ: કેટલીક તબીબી પરિસ્થિતિઓ, જેમ કે કિડની રોગ, પિત્તાશય રોગ અથવા મૂત્રાશય રોગ, પથરી થવાનું જોખમ વધારી શકે છે.

પથરીના પ્રકારો અને કારણો:

• કિડનીની પથરી: આ સૌથી સામાન્ય પ્રકારની પથરી છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેશાબમાં રહેલા ખનિજો અને ક્ષાર એકઠા થઈને સ્ફટિકો બનાવે છે, જે ધીમે ધીમે મોટા થઈને પથરી બની જાય છે. કિડનીની પથરીના મુખ્ય કારણોમાં નિર્જલીકરણ, આહાર અને વારસાગત પરિબળોનો સમાવેશ થાય છે.
• પિત્તાશયની પથરી: આ પથરી પિત્તાશયમાં બને છે, જે એક નાનું અંગ છે જે પાચનમાં મદદ કરે છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પિત્તમાં કોલેસ્ટ્રોલ અથવા બિલીરૂબિનનું પ્રમાણ ખૂબ વધારે હોય છે. પિત્તાશયની પથરીના મુખ્ય કારણોમાં વધુ પડતું કોલેસ્ટ્રોલનું સેવન, મેદસ્વીપણું અને વારસાગત પરિબળોનો સમાવેશ થાય છે.
• મૂત્રાશયની પથરી: આ પથરી મૂત્રાશયમાં બને છે, જે એક અંગ છે જે પેશાબને સંગ્રહિત કરે છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેશાબ મૂત્રાશયમાં લાંબા સમય સુધી રહે છે, જેના કારણે ખનિજો અને ક્ષાર જમા થઈ જાય છે. મૂત્રાશયની પથરીના મુખ્ય કારણોમાં મૂત્રાશયના ચેપ, પ્રોસ્ટેટનું વિસ્તરણ અને ન્યુરોજેનિક મૂત્રાશયનો સમાવેશ થાય છે.

પથરીના લક્ષણો

પથરીના લક્ષણો પથરીના પ્રકાર અને સ્થાન પર આધારિત છે. કેટલાક સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• તીવ્ર દુખાવો: કિડનીની પથરી પીઠના નીચેના ભાગમાં અથવા બાજુમાં તીવ્ર દુખાવો કરી શકે છે. પિત્તાશયની પથરી પેટના ઉપરના જમણા ભાગમાં દુખાવો કરી શકે છે. દુખાવો એટલો તીવ્ર હોઈ શકે છે કે તમને હોસ્પિટલમાં જવાની જરૂર પડે.
• ઉબકા અને ઉલટી: પથરી ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• પેશાબમાં લોહી: કિડનીની પથરી પેશાબમાં લોહીનું કારણ બની શકે છે. પેશાબ ગુલાબી, લાલ અથવા ભૂરા રંગનો દેખાઈ શકે છે.
• પેશાબ કરવામાં દુખાવો: મૂત્રાશયની પથરી પેશાબ કરવામાં દુખાવો કરી શકે છે. તમને વારંવાર પેશાબ કરવાની જરૂર પડી શકે છે અથવા પેશાબ કરતી વખતે બળતરા થઈ શકે છે.
• વાદળછાયું અથવા દુર્ગંધયુક્ત પેશાબ: પથરી ચેપનું કારણ બની શકે છે, જેના કારણે પેશાબ વાદળછાયું અથવા દુર્ગંધયુક્ત દેખાઈ શકે છે.
• તાવ અને ઠંડી: જો તમને પથરી સાથે ચેપ લાગે છે, તો તમને તાવ અને ઠંડી લાગી શકે છે.

જો તમને પથરીના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. પથરીની સારવાર શક્ય છે, અને જો તેની સમયસર સારવાર કરવામાં આવે તો તે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

અહીં કેટલાક વધારાના લક્ષણો છે જે પથરીના પ્રકાર પર આધારિત હોઈ શકે છે:

• કિડનીની પથરી: કિડનીની પથરીમાં, દુખાવો સામાન્ય રીતે પીઠના નીચેના ભાગમાં અથવા બાજુમાં શરૂ થાય છે અને તે જંઘામૂળ અથવા પેટના નીચેના ભાગમાં ફેલાઈ શકે છે. દુખાવો તૂટક તૂટક અથવા સતત હોઈ શકે છે.
• પિત્તાશયની પથરી: પિત્તાશયની પથરીમાં, દુખાવો સામાન્ય રીતે પેટના ઉપરના જમણા ભાગમાં થાય છે અને તે પીઠ અથવા જમણા ખભા સુધી ફેલાઈ શકે છે. દુખાવો સામાન્ય રીતે ખાધા પછી અથવા રાત્રે વધુ ખરાબ થાય છે.
• મૂત્રાશયની પથરી: મૂત્રાશયની પથરીમાં, દુખાવો સામાન્ય રીતે પેટના નીચેના ભાગમાં અથવા પેલ્વિસમાં થાય છે. દુખાવો પેશાબ કરતી વખતે વધુ ખરાબ થઈ શકે છે.

પથરીનું જોખમ વધારે કોને છે?

પથરી કોઈને પણ થઈ શકે છે, પરંતુ કેટલાક લોકોમાં તેનું જોખમ વધારે હોય છે. અહીં કેટલાક પરિબળો છે જે પથરી થવાનું જોખમ વધારે છે:

• નિર્જલીકરણ: જ્યારે તમે પૂરતું પાણી પીતા નથી, ત્યારે તમારું પેશાબ વધુ સાંદ્ર બને છે, જેના કારણે ખનિજો અને ક્ષાર એકઠા થઈને પથરી બનાવી શકે છે.
• આહાર: વધુ પડતું મીઠું, પ્રોટીન અથવા ઓક્સાલેટનું સેવન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• વારસાગત: કેટલાક લોકોને પથરી થવાની શક્યતા વધુ હોય છે જો તેમના પરિવારમાં કોઈને પથરી થઈ હોય.
• તબીબી પરિસ્થિતિઓ: કેટલીક તબીબી પરિસ્થિતિઓ, જેમ કે કિડની રોગ, પિત્તાશય રોગ અથવા મૂત્રાશય રોગ, પથરી થવાનું જોખમ વધારી શકે છે.

વ્યક્તિગત પરિબળો:

• ઉંમર: 30 થી 50 વર્ષની વયના લોકોમાં પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• જાતિ: પુરુષોમાં સ્ત્રીઓ કરતાં પથરી થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• વજન: વધારે વજન અથવા મેદસ્વીપણા ધરાવતા લોકોમાં પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.

જીવનશૈલી પરિબળો:

• ઓછું પાણી પીવું: જે લોકો પૂરતું પાણી પીતા નથી તેઓને પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ખોરાક: વધુ પડતું મીઠું, પ્રોટીન અથવા ઓક્સાલેટનું સેવન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• બેઠાડું જીવનશૈલી: જે લોકો બેઠાડું જીવનશૈલી જીવે છે તેઓને પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

પથરીનું નિદાન

પથરીનું નિદાન કરવા માટે, ડૉક્ટર તમારી તબીબી હિસ્ટ્રી અને શારીરિક તપાસ કરશે. તેઓ તમને તમારા લક્ષણો વિશે પૂછી શકે છે, જેમ કે દુખાવો, ઉબકા, ઉલટી અને પેશાબમાં લોહી. તેઓ તમારા પેટને હળવેથી દબાવીને પણ ચકાસી શકે છે કે કોઈ દુખાવો અથવા સોજો છે કે નહીં.

કેટલીકવાર, ડૉક્ટરને વધુ માહિતીની જરૂર પડી શકે છે. આ કિસ્સાઓમાં, તેઓ નીચેના પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરી શકે છે:

• પેશાબની તપાસ: આ પરીક્ષણ તમારા પેશાબમાં લોહી, ખનિજો અને અન્ય પદાર્થોની હાજરીને તપાસે છે.
• લોહીની તપાસ: આ પરીક્ષણ તમારા લોહીમાં કેલ્શિયમ, યુરિક એસિડ અને અન્ય પદાર્થોના સ્તરને તપાસે છે.
• ઇમેજિંગ પરીક્ષણો: ઇમેજિંગ પરીક્ષણો, જેમ કે એક્સ-રે, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અથવા સીટી સ્કેન, તમારા કિડની, પિત્તાશય અથવા મૂત્રાશયની તસવીરો બનાવી શકે છે. આ પરીક્ષણો ડૉક્ટરને પથરીનું કદ, સ્થાન અને પ્રકાર નક્કી કરવામાં મદદ કરી શકે છે.

પથરીનું નિદાન કરવા માટે કોઈ ચોક્કસ પરીક્ષણ નથી. ડૉક્ટર તમારી તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને પરીક્ષણોના પરિણામોના આધારે નિદાન કરશે.

જો તમને પથરીના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. પથરીની સારવાર શક્ય છે, અને જો તેની સમયસર સારવાર કરવામાં આવે તો તે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

અહીં કેટલાક વધારાના પરીક્ષણો છે જે પથરીના નિદાન માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે:

• ઇન્ટ્રાવેનસ પાયલોગ્રામ (IVP): આ પરીક્ષણ તમારા મૂત્રમાર્ગની તસવીરો બનાવવા માટે એક ખાસ પ્રકારના ડાઈનો ઉપયોગ કરે છે.
• રેટ્રોગ્રેડ પાયલોગ્રામ (RPG): આ પરીક્ષણ તમારા મૂત્રમાર્ગની તસવીરો બનાવવા માટે એક ખાસ પ્રકારના ડાઈનો ઉપયોગ કરે છે, જે મૂત્રાશય દ્વારા દાખલ કરવામાં આવે છે.

પથરીની સારવાર

પથરીની સારવાર પથરીના પ્રકાર, કદ અને સ્થાન પર આધારિત છે. કેટલાક નાના પથરાઓ જાતે જ પેશાબમાં નીકળી શકે છે, જેના માટે પુષ્કળ પાણી પીવું અને દુખાવો દૂર કરવા માટે દવાઓ લેવી જરૂરી છે. મોટા પથરાઓને દવાઓ અથવા તબીબી પ્રક્રિયાઓ દ્વારા દૂર કરવાની જરૂર પડી શકે છે.

દવાઓ:

• દુખાવો નિવારક દવાઓ: આ દવાઓ પથરીના કારણે થતા દુખાવાને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.
• આલ્ફા બ્લોકર્સ: આ દવાઓ મૂત્રમાર્ગને આરામ કરવામાં મદદ કરે છે, જેનાથી પથરીને પસાર કરવામાં સરળતા રહે છે.
• પથરી ઓગાળવાની દવાઓ: કેટલીક દવાઓ પથરીને ઓગાળવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે હંમેશા અસરકારક હોતી નથી અને તેનો ઉપયોગ ચોક્કસ પ્રકારની પથરી માટે જ થાય છે.

તબીબી પ્રક્રિયાઓ:

• એક્સ્ટ્રાકોર્પોરીયલ શોક વેવ લિથોટ્રિપ્સી (ESWL): આ પ્રક્રિયામાં, શોક વેવ્સનો ઉપયોગ કરીને પથરીને નાના ટુકડાઓમાં તોડી નાખવામાં આવે છે, જે પછી પેશાબમાં સરળતાથી પસાર થઈ શકે છે.
• યુરેટેરોસ્કોપી: આ પ્રક્રિયામાં, એક પાતળી ટ્યુબને મૂત્રમાર્ગ દ્વારા મૂત્રવાહિનીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે અને પથરીને દૂર કરવામાં આવે છે અથવા તેને નાના ટુકડાઓમાં તોડી નાખવામાં આવે છે.
• પર્ક્યુટેનીયસ નેફ્રોલિથોટોમી (PCNL): આ પ્રક્રિયામાં, પીઠમાં એક નાનો કાપો મૂકીને કિડનીમાંથી પથરીને દૂર કરવામાં આવે છે.
• સર્જરી: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, પથરીને દૂર કરવા માટે સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

પથરીની સારવારની ભલામણ તમારા ડૉક્ટર દ્વારા કરવામાં આવશે. તેઓ તમારી ઉંમર, આરોગ્ય અને પથરીની તીવ્રતા જેવા પરિબળોને ધ્યાનમાં લેશે.

જો તમને પથરીના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. પથરીની સારવાર શક્ય છે, અને જો તેની સમયસર સારવાર કરવામાં આવે તો તે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

અહીં કેટલીક બાબતો છે જે તમે પથરીના જોખમને ઘટાડવા માટે કરી શકો છો:

• પુષ્કળ પાણી પીવો.
• સ્વસ્થ આહાર લો.
• ઓછું મીઠું, પ્રોટીન અને ઓક્સાલેટનું સેવન કરો.
• તમારા વજનને નિયંત્રણમાં રાખો.
• નિયમિત કસરત કરો.

પથરીનું ઓપરેશન

પથરીનું ઓપરેશન એ પથરીની સારવાર માટેની એક સામાન્ય અને અસરકારક રીત છે. જો કે, દરેક વ્યક્તિ માટે ઓપરેશન જરૂરી નથી હોતું. પથરીનું કદ, સ્થાન અને પ્રકાર, તેમજ દર્દીની એકંદર આરોગ્ય સ્થિતિને આધારે ડોક્ટર સારવારની ભલામણ કરશે.

પથરીના ઓપરેશનના મુખ્ય પ્રકારો:

• લેસર લિથોટ્રિપ્સી (Laser Lithotripsy): આ પદ્ધતિમાં, લેસર બીમનો ઉપયોગ કરીને પથરીને નાના ટુકડાઓમાં તોડી નાખવામાં આવે છે, જે પછી પેશાબમાં સરળતાથી પસાર થઈ શકે છે. આ એક ઓછી આક્રમક પદ્ધતિ છે અને તેમાં દર્દીને જલ્દી રિકવરી થઈ જાય છે.
• એક્સ્ટ્રાકોર્પોરીયલ શોક વેવ લિથોટ્રિપ્સી (ESWL): આ પદ્ધતિમાં, શોક વેવ્સનો ઉપયોગ કરીને પથરીને નાના ટુકડાઓમાં તોડી નાખવામાં આવે છે. આ પણ એક ઓછી આક્રમક પદ્ધતિ છે, પરંતુ તે કેટલીકવાર પીડાદાયક હોઈ શકે છે.
• પર્ક્યુટેનીયસ નેફ્રોલિથોટોમી (PCNL): આ પદ્ધતિમાં, પીઠમાં એક નાનો કાપો મૂકીને કિડનીમાંથી પથરીને દૂર કરવામાં આવે છે. આ એક વધુ આક્રમક પદ્ધતિ છે અને તે મોટા પથરાઓ માટે વપરાય છે.
• યુરેટેરોસ્કોપી: આ પદ્ધતિમાં, એક પાતળી ટ્યુબને મૂત્રમાર્ગ દ્વારા મૂત્રવાહિનીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે અને પથરીને દૂર કરવામાં આવે છે અથવા તેને નાના ટુકડાઓમાં તોડી નાખવામાં આવે છે.

પથરીના ઓપરેશનના ફાયદા:

• પથરીથી છુટકારો મેળવવો
• દુખાવામાં રાહત
• કિડનીને નુકસાન થવાથી બચાવવું
• ચેપથી બચાવવું

પથરીના ઓપરેશનના જોખમો:

• રક્તસ્ત્રાવ
• ચેપ
• દુખાવો
• પથરી ફરીથી થવી

પથરી ના દુખાવાને બંધ કરવા

પથરીનો દુખાવો ખૂબ જ તીવ્ર હોઈ શકે છે અને તે સહન કરવું મુશ્કેલ બની શકે છે. અહીં કેટલીક રીતો છે જેનાથી તમે પથરીના દુખાવાને ઓછો કરી શકો છો:

• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી પથરીને પસાર કરવામાં મદદ મળે છે અને દુખાવામાં રાહત મળે છે.
• દુખાવો નિવારક દવાઓ લો: તમે ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દુખાવો નિવારક દવાઓ, જેમ કે ibuprofen અથવા acetaminophen લઈ શકો છો. જો દુખાવો ખૂબ જ તીવ્ર હોય, તો તમારા ડૉક્ટર તમને પ્રિસ્ક્રિપ્શન દવાઓ આપી શકે છે.
• ગરમ કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરો: તમારા પેટ અથવા પીઠ પર ગરમ કોમ્પ્રેસ લગાવવાથી દુખાવામાં રાહત મળે છે.
• આરામ કરો: જ્યારે તમને દુખાવો થતો હોય, ત્યારે આરામ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. જો શક્ય હોય તો, સૂઈ જાઓ અને આરામ કરો.
• ઉબકા અને ઉલટી માટે દવાઓ લો: જો તમને ઉબકા અને ઉલટી થતી હોય, તો તમારા ડૉક્ટર તમને દવાઓ આપી શકે છે.

પથરી ની દેશી દવા

પથરીની સારવાર માટે ઘણા ઉપલબ્ધ છે, જેમાંના કેટલાક દેશી ઉપચારો છે. જો કે, એ યાદ રાખવું જરૂરી છે કે આ ઉપચારો વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત થયા નથી અને દરેક વ્યક્તિ માટે અસરકારક ન પણ હોઈ શકે. પથરીની સારવાર માટે હંમેશા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

કેટલાક દેશી ઉપચારો:

• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી પથરીને ઓગળવામાં અને તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ મળે છે.
• લીંબુનો રસ: લીંબુના રસમાં સાઇટ્રિક એસિડ હોય છે, જે કેલ્શિયમની પથરીને ઓગળવામાં મદદ કરી શકે છે. દરરોજ બે થી ત્રણ ગ્લાસ લીંબુનો રસ પીવો ફાયદાકારક છે.
• દાડમનો રસ: દાડમના રસમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ્સ હોય છે, જે કિડનીને નુકસાનથી બચાવવામાં મદદ કરી શકે છે.
• તુલસીના પાન: તુલસીના પાનમાં એન્ટિબેક્ટેરિયલ અને એન્ટિવાયરલ ગુણધર્મો હોય છે, જે પથરીના કારણે થતા ચેપને દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• કારેલાનો રસ: કારેલાના રસમાં ઓક્સાલેટનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે, જે કેલ્શિયમની પથરી થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• જવનું પાણી: જવનું પાણી પીવાથી પેશાબનું પ્રમાણ વધે છે, જે પથરીને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.
• નાળિયેર પાણી: નાળિયેર પાણીમાં ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ હોય છે, જે શરીરને હાઇડ્રેટેડ રાખવામાં મદદ કરે છે અને પથરી થવાનું જોખમ ઘટાડે છે.

પથરી ની આયુર્વેદિક દવા

આયુર્વેદિક દવાઓ પથરીની સારવાર માટે એક લોકપ્રિય વિકલ્પ છે, અને તેમાંના કેટલાક ઉપચારો વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત પણ થયા છે. જો કે, એ યાદ રાખવું જરૂરી છે કે દરેક વ્યક્તિ માટે આયુર્વેદિક દવાઓ અસરકારક ન પણ હોઈ શકે, અને પથરીની સારવાર માટે હંમેશા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

કેટલીક લોકપ્રિય આયુર્વેદિક દવાઓ:

• ગોક્ષુર: આ એક જાણીતી આયુર્વેદિક દવા છે જે કિડની અને મૂત્રાશયના સ્વાસ્થ્ય માટે ઉપયોગી છે. તે પથરીને ઓગળવામાં અને તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.
• પુનર્નવા: આ દવા કિડનીને ડિટોક્સિફાય કરવામાં અને પેશાબના ઉત્પાદનને વધારવામાં મદદ કરે છે. તે પથરીને બહાર કાઢવામાં પણ મદદ કરે છે.
• વરુણ: આ દવા મૂત્રાશયના સ્વાસ્થ્ય માટે ઉપયોગી છે અને તે પથરીને ઓગળવામાં અને તેને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.
• ત્રિફળા: આ એક લોકપ્રિય આયુર્વેદિક દવા છે જે પાચન અને કબજિયાત માટે ઉપયોગી છે. કબજિયાત પથરી થવાનું જોખમ વધારે છે, તેથી ત્રિફળા પથરીને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.
• ચંદ્રપ્રભા વટી: આ એક આયુર્વેદિક દવા છે જે કિડની અને મૂત્રાશયના સ્વાસ્થ્ય માટે ઉપયોગી છે. તે પથરીને ઓગળવામાં અને તેને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.

પથરીમાં શું ખાવું?

પથરી થાય ત્યારે ખોરાકનું ધ્યાન રાખવું ખૂબ જરૂરી છે. ખોરાકમાં ફેરફાર કરીને તમે પથરીના દુખાવાને ઓછો કરી શકો છો અને નવી પથરી બનતી અટકાવી શકો છો.

શું ખાવું:

• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી પથરીને ઓગળવામાં અને તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ મળે છે. દરરોજ ઓછામાં ઓછા 8 થી 10 ગ્લાસ પાણી પીવો.
• ફળો અને શાકભાજી: ફળો અને શાકભાજીમાં વિટામિન્સ, મિનરલ્સ અને ફાઈબર હોય છે, જે શરીર માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. ખાસ કરીને સાઇટ્રસ ફળો, જેમ કે લીંબુ, નારંગી અને દ્રાક્ષ ખાવા જોઈએ, કારણ કે તેમાં સાઇટ્રિક એસિડ હોય છે, જે પથરીને ઓગળવામાં મદદ કરે છે.
• ફાઈબરયુક્ત ખોરાક: ફાઈબરયુક્ત ખોરાક, જેમ કે આખા અનાજ, કઠોળ અને શાકભાજી ખાવાથી કબજિયાત ઓછી થાય છે, જે પથરી થવાનું જોખમ ઘટાડે છે.
• ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો: ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો, જેમ કે દૂધ, દહીં અને પનીર ખાવાથી કેલ્શિયમની પથરી થવાનું જોખમ ઘટે છે.
• નટ્સ અને બીજ: નટ્સ અને બીજમાં મેગ્નેશિયમ હોય છે, જે પથરીને રોકવામાં મદદ કરે છે.

પથરીમાં શું ન ખાવું?

પથરી હોય ત્યારે શું ન ખાવું તેની માહિતી અહીં આપી છે:

ઓક્સાલેટયુક્ત ખોરાક:

• પાલક
• ટામેટાં
• ચોકલેટ
• બદામ
• ચા
• રુબાર્બ
• સ્ટ્રોબેરી

મીઠું:

• વધુ પડતું મીઠું ખાવાથી પેશાબમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.

પ્રાણી પ્રોટીન:

• વધુ પડતું પ્રાણી પ્રોટીન ખાવાથી પેશાબમાં યુરિક એસિડનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી યુરિક એસિડની પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• લાલ માંસ
• પોલ્ટ્રી
• માછલી
• ઇંડા

ખાંડ:

• વધુ પડતી ખાંડ ખાવાથી પેશાબમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• મીઠાઈઓ
• સોડા
• ફળોનો રસ

સોડા:

• સોડામાં ફોસ્ફોરિક એસિડ હોય છે, જે પથરી બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

અન્ય ખોરાક:

• દારૂ
• કોફી
• પ્રોસેસ્ડ ફૂડ

ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો:

• જો તમને કોઈ ચોક્કસ પ્રકારની પથરી હોય, તો તમારા ડૉક્ટર તમને ખોરાક વિશે વધુ ચોક્કસ સલાહ આપી શકે છે.
• જો તમને કોઈ અન્ય તબીબી સમસ્યા હોય, તો તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો કે તમારે શું ખાવું જોઈએ અને શું ન ખાવું જોઈએ.

સામાન્ય રીતે, પથરી હોય ત્યારે નીચેના ખોરાક ખાવાનું ટાળવું જોઈએ:

• ઓક્સાલેટયુક્ત ખોરાક
• વધુ પડતું મીઠું
• વધુ પડતું પ્રાણી પ્રોટીન
• વધુ પડતી ખાંડ
• સોડા
• આલ્કોહોલ

પથરીનું જોખમ કેવી રીતે ઘટાડવું?

પથરીનું જોખમ ઘટાડવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી પથરીને ઓગળવામાં અને તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ મળે છે. દરરોજ ઓછામાં ઓછા 8 થી 10 ગ્લાસ પાણી પીવો.
• સ્વસ્થ આહાર લો: ઓછું મીઠું, પ્રોટીન અને ઓક્સાલેટનું સેવન કરો. ફળો અને શાકભાજી વધુ ખાઓ.
• વજન નિયંત્રણમાં રાખો: વધારે વજન અથવા મેદસ્વીપણાને કારણે પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત કસરત કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ ઘટે છે.
• દારૂનું સેવન ટાળો: દારૂનું સેવન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• ધૂમ્રપાન છોડો: ધૂમ્રપાન કરવાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો: જો તમને પથરી થવાનું જોખમ વધારે હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો. તેઓ તમને પથરીને રોકવા માટેની દવાઓ આપી શકે છે.

ખોરાક સંબંધિત સૂચનો:

• ઓક્સાલેટયુક્ત ખોરાક ઓછો ખાઓ: પાલક, ટામેટાં, ચોકલેટ, બદામ અને ચા જેવા ઓક્સાલેટયુક્ત ખોરાક ખાવાનું ટાળો, કારણ કે તે કેલ્શિયમ ઓક્સાલેટની પથરી બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે.
• મીઠું ઓછું ખાઓ: વધુ પડતું મીઠું ખાવાથી પેશાબમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• પ્રાણી પ્રોટીન ઓછું ખાઓ: વધુ પડતું પ્રાણી પ્રોટીન ખાવાથી પેશાબમાં યુરિક એસિડનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી યુરિક એસિડની પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• ખાંડ ઓછી ખાઓ: વધુ પડતી ખાંડ ખાવાથી પેશાબમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ વધે છે, જેનાથી પથરી થવાનું જોખમ વધી શકે છે.

સારાંશ

પથરી એ શરીરમાં ખનિજ ક્ષાર અને અન્ય પદાર્થોના જમા થવાથી બનતા નાના, સખત પદાર્થો છે. તે કિડની, પિત્તાશય અથવા મૂત્રાશયમાં થઈ શકે છે. પથરીનું કદ રેતીના દાણાથી લઈને ગોલ્ફ બોલ જેટલું હોઈ શકે છે.

પથરી થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં નિર્જલીકરણ, આહાર, વારસાગત અને તબીબી પરિસ્થિતિઓનો સમાવેશ થાય છે. પથરીના લક્ષણો પથરીના પ્રકાર અને સ્થાન પર આધારિત છે, પરંતુ કેટલાક સામાન્ય લક્ષણોમાં તીવ્ર દુખાવો, ઉબકા અને ઉલટી, પેશાબમાં લોહી અને પેશાબ કરવામાં દુખાવો શામેલ છે.

પથરીનું નિદાન કરવા માટે, ડૉક્ટર તમારી તબીબી હિસ્ટ્રી અને શારીરિક તપાસ કરશે. તેઓ તમને તમારા લક્ષણો વિશે પૂછી શકે છે અને તમારા પેટને હળવેથી દબાવીને ચકાસી શકે છે કે કોઈ દુખાવો અથવા સોજો છે કે નહીં. કેટલીકવાર, ડૉક્ટરને વધુ માહિતીની જરૂર પડી શકે છે, અને તેઓ પેશાબની તપાસ, લોહીની તપાસ અથવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરી શકે છે.

પથરીની સારવાર પથરીના પ્રકાર, કદ અને સ્થાન પર આધારિત છે. કેટલાક નાના પથરાઓ જાતે જ પેશાબમાં નીકળી શકે છે, જ્યારે મોટા પથરાઓને દવાઓ અથવા તબીબી પ્રક્રિયાઓ દ્વારા દૂર કરવાની જરૂર પડી શકે છે.

પથરીથી બચવા માટે, પુષ્કળ પાણી પીવો, સ્વસ્થ આહાર લો, ઓછું મીઠું, પ્રોટીન અને ઓક્સાલેટનું સેવન કરો, તમારા વજનને નિયંત્રણમાં રાખો અને નિયમિત કસરત કરો.

જો તમને પથરીના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. પથરીની સારવાર શક્ય છે, અને જો તેની સમયસર સારવાર કરવામાં આવે તો તે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.