પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ

પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ શું છે?

પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ એ એક લાંબી (લાંબા ગાળાની) સ્થિતિ છે જેમાં તમારા લોહીમાં શુગર (ગ્લુકોઝ) નું સ્તર ખૂબ ઊંચું થઈ જાય છે. આ ત્યારે થાય છે જ્યારે તમારું શરીર ઇન્સ્યુલિનનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરી શકતું નથી (જેને ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર કહેવાય છે) અથવા પૂરતું ઇન્સ્યુલિન બનાવી શકતું નથી.

આ કેવી રીતે થાય છે?

• ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર: સામાન્ય રીતે, ઇન્સ્યુલિન નામનો હોર્મોન તમારા શરીરના કોષોને ગ્લુકોઝ (શુગર) શોષવામાં મદદ કરે છે, જે ઊર્જા માટે વપરાય છે. ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસમાં, તમારા સ્નાયુઓ, ચરબી અને લિવરના કોષો ઇન્સ્યુલિન પ્રત્યે યોગ્ય રીતે પ્રતિક્રિયા આપતા નથી. આના કારણે ગ્લુકોઝ કોષોમાં પ્રવેશી શકતું નથી અને લોહીમાં જમા થાય છે.
• અપૂરતું ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદન: શરૂઆતમાં, તમારું સ્વાદુપિંડ (પેનક્રિયાઝ) ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારને સરભર કરવા માટે વધુ ઇન્સ્યુલિન બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પરંતુ સમય જતાં, સ્વાદુપિંડના ઇન્સ્યુલિન બનાવતા કોષો નબળા પડી જાય છે અને શરીરની જરૂરિયાત મુજબ પૂરતું ઇન્સ્યુલિન બનાવી શકતા નથી.

કારણો અને જોખમી પરિબળો:

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના મુખ્ય કારણોમાં શામેલ છે:

• વધારે વજન અથવા સ્થૂળતા: આ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારનું મુખ્ય કારણ છે.
• શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: ઓછી શારીરિક પ્રવૃત્તિ પણ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારમાં ફાળો આપે છે.
• આનુવંશિકતા અને કૌટુંબિક ઇતિહાસ: જો તમારા કુટુંબમાં કોઈને ડાયાબિટીસ હોય, તો તમને થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• ઉંમર: તે સામાન્ય રીતે 45 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં જોવા મળે છે, જોકે હવે બાળકો અને યુવાનોમાં પણ તેનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે.
• પ્રીડાયાબિટીસ: જો તમારા લોહીમાં શુગરનું સ્તર સામાન્ય કરતાં વધારે હોય, પરંતુ ડાયાબિટીસ જેટલું ઊંચું ન હોય, તો તે પ્રીડાયાબિટીસ કહેવાય છે.
• ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડાયાબિટીસ (જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ): જો તમને ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડાયાબિટીસ થયો હોય, તો ભવિષ્યમાં તમને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધી જાય છે.

લક્ષણો:

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના લક્ષણો ધીમે ધીમે વિકસે છે અને શરૂઆતમાં સ્પષ્ટ ન પણ હોઈ શકે. કેટલાક સામાન્ય લક્ષણોમાં શામેલ છે:

• વધારે પડતી તરસ લાગવી
• વારંવાર પેશાબ કરવા જવું (ખાસ કરીને રાત્રે)
• વધારે ભૂખ લાગવી
• વજન ઘટવું (અનિચ્છનીય)
• થાક લાગવો
• આંખોમાં ધૂંધળાપણું
• ધીમા રૂઝ આવતા ઘા કે ચાંદા
• હાથ-પગમાં ઝણઝણાટી કે numbness
• વારંવાર ચેપ લાગવો (જેમ કે યીસ્ટ ઇન્ફેક્શન)

સારવાર અને વ્યવસ્થાપન:

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસને સંપૂર્ણપણે મટાડી શકાતો નથી, પરંતુ તેને સારી રીતે નિયંત્રિત કરી શકાય છે. સારવારમાં સામાન્ય રીતે શામેલ છે:

• સ્વસ્થ આહાર: ઓછી ચરબી અને મીઠાવાળો, ફાઇબરયુક્ત ખોરાક લેવો.
• નિયમિત વ્યાયામ: શારીરિક પ્રવૃત્તિ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
• વજન નિયંત્રણ: જો તમારું વજન વધારે હોય તો વજન ઘટાડવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• દવાઓ: ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ ગોળીઓ અથવા ઇન્સ્યુલિન ઇન્જેક્શનની જરૂર પડી શકે છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસને નિયંત્રિત કરવાથી લાંબા ગાળાની જટિલતાઓ જેવી કે હૃદય રોગ, કિડની રોગ, આંખોની સમસ્યાઓ અને નર્વ ડેમેજ (ન્યુરોપથી)નું જોખમ ઘટાડી શકાય છે. જો તમને આમાંના કોઈ લક્ષણો દેખાય, તો તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.

પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસના કારણો શું છે?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ એ એક જટિલ રોગ છે જે ઘણા કારણોના સંયોજનથી થાય છે.

મુખ્ય કારણો

• ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર (Insulin Resistance): આ ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે. ઇન્સ્યુલિન એક હોર્મોન છે જે શરીરના કોષોને ગ્લુકોઝ (શુગર) શોષવામાં મદદ કરે છે, જેથી તેનો ઊર્જા તરીકે ઉપયોગ થઈ શકે. જ્યારે તમને ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર હોય છે, ત્યારે તમારા સ્નાયુ, ચરબી અને લિવરના કોષો ઇન્સ્યુલિન પ્રત્યે યોગ્ય રીતે પ્રતિક્રિયા આપતા નથી. પરિણામે, ગ્લુકોઝ કોષોમાં પ્રવેશી શકતું નથી અને તમારા લોહીમાં જમા થાય છે, જેનાથી બ્લડ શુગરનું સ્તર વધે છે.
• અપૂરતું ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદન: શરૂઆતમાં, ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારને સરભર કરવા માટે તમારું સ્વાદુપિંડ (પેનક્રિયાઝ) વધુ ઇન્સ્યુલિન બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. પરંતુ સમય જતાં, સ્વાદુપિંડના ઇન્સ્યુલિન બનાવતા કોષો નબળા પડી જાય છે અને શરીરની જરૂરિયાત મુજબ પૂરતું ઇન્સ્યુલિન બનાવી શકતા નથી. આનાથી પણ લોહીમાં શુગરનું પ્રમાણ વધે છે.

જોખમી પરિબળો (Risk Factors)

કેટલાક પરિબળો ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધારે છે:

• વધારે વજન અથવા સ્થૂળતા (Overweight or Obesity): શરીરનું વધારે વજન, ખાસ કરીને પેટની આસપાસની ચરબી, ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારમાં નોંધપાત્ર ફાળો આપે છે અને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું જોખમ સૌથી વધુ વધારે છે.
• શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ:
  • નિયમિત વ્યાયામ વજન ઘટાડવામાં અને ઇન્સ્યુલિનની કાર્યક્ષમતા સુધારવામાં મદદ કરે છે.
• આનુવંશિકતા અને કૌટુંબિક ઇતિહાસ (Genetics and Family History): જો તમારા માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન અથવા નજીકના સંબંધીઓને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ હોય, તો તમને પણ આ રોગ થવાનું જોખમ વધી જાય છે. અમુક જનીનો ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર અને ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદનની સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલા છે.
• ઉંમર (Age): ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સામાન્ય રીતે 45 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં વધુ જોવા મળે છે, જોકે હવે બાળકો અને યુવાનોમાં પણ સ્થૂળતા વધવાને કારણે તેનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે.
• પ્રીડાયાબિટીસ (Prediabetes): જો તમારા લોહીમાં શુગરનું સ્તર સામાન્ય કરતાં વધારે હોય, પરંતુ ડાયાબિટીસ જેટલું ઊંચું ન હોય, તો તે પ્રીડાયાબિટીસ કહેવાય છે. આ સ્થિતિમાં જો જીવનશૈલીમાં સુધારો ન કરવામાં આવે તો ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ થવાની સંભાવના ખૂબ ઊંચી હોય છે.
• ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડાયાબિટીસ.
• જાતિ અને વંશીયતા (Race and Ethnicity): કેટલાક વંશીય જૂથો, જેમ કે આફ્રિકન-અમેરિકન, હિપ્પાનિક/લેટિનો, મૂળ અમેરિકન, એશિયન-અમેરિકન અને પેસિફિક આઇલેન્ડર લોકોમાં ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધુ હોય છે.
• ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ અને ટ્રાઇગ્લિસરાઇડ્સ (High Cholesterol and Triglycerides): લો HDL (સારું કોલેસ્ટ્રોલ) અને ઉચ્ચ ટ્રાઇગ્લિસરાઇડ્સનું સ્તર પણ ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના જોખમ સાથે સંકળાયેલું છે.
• પોલિસિસ્ટિક ઓવરી સિન્ડ્રોમ (PCOS): મહિલાઓમાં PCOS પણ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર અને ડાયાબિટીસના જોખમમાં વધારો કરી શકે છે.
• તણાવ (Stress): ક્રોનિક તણાવ પણ શરીરના શુગર નિયંત્રણમાં અવરોધ ઊભો કરી શકે છે.
• અમુક દવાઓ (Certain Medications): લાંબા સમય સુધી અમુક દવાઓ, જેમ કે કોર્ટીકોસ્ટેરોઇડ્સ, લેવાથી પણ ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધી શકે છે.

આ તમામ પરિબળો એકલા અથવા સંયુક્ત રીતે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના વિકાસમાં ફાળો આપી શકે છે. જીવનશૈલીમાં સુધારો કરીને, જેમ કે સ્વસ્થ આહાર અને નિયમિત વ્યાયામ, આ રોગના જોખમને ઘટાડી શકાય છે અથવા તેના વિકાસને વિલંબિત કરી શકાય છે.

કયા રોગો ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ એ એક લાંબી સ્થિતિ છે જે જો નિયંત્રિત ન થાય તો શરીરના વિવિધ અંગોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને ગંભીર રોગો તરફ દોરી શકે છે. લોહીમાં શુગરનું ઊંચું સ્તર લાંબા સમય સુધી રહેવાથી રક્તવાહિનીઓ અને ચેતાતંત્રને નુકસાન થાય છે, જે અનેક ગૂંચવણો અને અન્ય રોગોનું કારણ બને છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સાથે સંકળાયેલા મુખ્ય રોગો અને ગૂંચવણો નીચે મુજબ છે:

1. હૃદય અને રક્તવાહિની સંબંધિત રોગો (Cardiovascular Diseases):

• હૃદય રોગ (Heart Disease): ડાયાબિટીસ હૃદય રોગ, જેમ કે કોરોનરી આર્ટરી ડિસીઝ (CAD), હાર્ટ એટેક (માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન) અને સ્ટ્રોકનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે.
• ઉચ્ચ રક્ત દબાણ (High Blood Pressure/Hypertension): ડાયાબિટીસ ધરાવતા મોટાભાગના લોકોમાં હાઈ બ્લડ પ્રેશર પણ જોવા મળે છે, જે હૃદય રોગનું જોખમ વધારે છે.
• એથરોસ્ક્લેરોસિસ (Atherosclerosis): રક્તવાહિનીઓમાં ચરબી અને કોલેસ્ટ્રોલ જમા થવાથી ધમનીઓ સાંકડી અને સખત બની જાય છે, જેને કારણે હૃદય અને મગજમાં રક્ત પ્રવાહ અવરોધાય છે.
• સ્ટ્રોક (Stroke): મગજમાં રક્ત પ્રવાહમાં અવરોધ કે ઘટાડો થવાથી સ્ટ્રોક આવી શકે છે.
• પેરિફેરલ આર્ટરી ડિસીઝ (PAD): પગ અને હાથની રક્તવાહિનીઓ સાંકડી થવાથી રક્ત પ્રવાહ ઘટે છે, જેનાથી દુખાવો, ઝણઝણાટી અને ગંભીર કિસ્સાઓમાં અંગવિચ્છેદન (amputation)ની જરૂર પડી શકે છે.

2. નર્વ ડેમેજ (Neuropathy):

• ડાયાબિટીક ન્યુરોપથી (Diabetic Neuropathy): લોહીમાં શુગરનું ઊંચું સ્તર ચેતાતંતુઓને નુકસાન પહોંચાડે છે. આનાથી હાથ-પગમાં ઝણઝણાટી, numbness, બળતરા કે દુખાવો થઈ શકે છે. તે પાચનતંત્ર, હૃદય અને જાતીય કાર્યોને નિયંત્રિત કરતી ચેતાઓને પણ અસર કરી શકે છે.
• ઓટોનોમિક ન્યુરોપથી: આનાથી પાચન સંબંધી સમસ્યાઓ (જેમ કે ગેસ્ટ્રોપેરેસિસ), હૃદયના ધબકારા અનિયમિત થવા અને મૂત્રાશયની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.

3. કિડની રોગ (Kidney Disease/Nephropathy):

• ડાયાબિટીક નેફ્રોપથી (Diabetic Nephropathy): ડાયાબિટીસ કિડનીના નાના ફિલ્ટર્સને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેનાથી કિડનીની કાર્યક્ષમતા ઘટે છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં, તે કિડની ફેલ્યોર તરફ દોરી શકે છે, જેના માટે ડાયાલિસિસ અથવા કિડની પ્રત્યારોપણની જરૂર પડી શકે છે.

4. આંખોના રોગો (Eye Diseases/Retinopathy):

• ડાયાબિટીક રેટિનોપથી
• મોતિયા (Cataracts): ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં યુવાન વયે મોતિયા થવાનું જોખમ વધી જાય છે.
• ગ્લુકોમા (Glaucoma): આંખના દબાણમાં વધારો થવાથી ઓપ્ટિક નર્વને નુકસાન થઈ શકે છે, જે પણ દ્રષ્ટિ ગુમાવવા તરફ દોરી જાય છે.

5. પગની સમસ્યાઓ (Foot Problems):

• ડાયાબિટીક ફૂટ (Diabetic Foot): ચેતા નુકસાન અને નબળા રક્ત પ્રવાહને કારણે પગમાં સંવેદના ઘટી જાય છે. નાના ઘા કે ચાંદાની ખબર ન પડતા તે ગંભીર ચેપમાં ફેરવાઈ શકે છે, જે અંગવિચ્છેદન તરફ દોરી શકે છે.

6. ચામડીના રોગો (Skin Conditions):

• ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં બેક્ટેરિયલ અને ફંગલ ઇન્ફેક્શન (જેમ કે યીસ્ટ ઇન્ફેક્શન), ડાયાબિટીક ડર્મોપથી, એકેન્થોસિસ નિગ્રીકન્સ (ત્વચાનું કાળું પડવું) જેવા ચામડીના રોગોનું જોખમ વધારે હોય છે.

7. શ્રવણશક્તિમાં ઘટાડો (Hearing Impairment):

• ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં શ્રવણશક્તિની સમસ્યાઓ વધુ જોવા મળે છે.

8. સ્લીપ એપનિયા (Sleep Apnea):

• ઓબ્સ્ટ્રક્ટિવ સ્લીપ એપનિયા, જેમાં ઊંઘ દરમિયાન શ્વાસ વારંવાર અટકી જાય છે, તે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ અને સ્થૂળતા સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલ છે.

9. દાંત અને પેઢાના રોગો (Dental and Gum Disease):

• ડાયાબિટીસ પેઢાના રોગો (પિરિઓડોન્ટલ ડિસીઝ) અને અન્ય મૌખિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું જોખમ વધારે છે.

10. અમુક પ્રકારના કેન્સર:

• કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ અમુક પ્રકારના કેન્સર, જેમ કે આંતરડા, લિવર, સ્તન અને સ્વાદુપિંડના કેન્સરનું જોખમ પણ વધારી શકે છે.

11. માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ:

• ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં ડિપ્રેશન અને ચિંતાનું જોખમ પણ વધારે હોય છે.

આ બધા રોગો અને ગૂંચવણો ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના લાંબા ગાળાના અયોગ્ય નિયંત્રણનું પરિણામ છે. નિયમિત બ્લડ શુગર નિયંત્રણ, સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવી અને ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ સારવાર લેવાથી આ ગૂંચવણોનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકાય છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું નિદાન કેવી રીતે કરવું?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું નિદાન સામાન્ય રીતે રક્ત પરીક્ષણો દ્વારા કરવામાં આવે છે જે તમારા લોહીમાં શુગર (ગ્લુકોઝ) ના સ્તરને માપે છે. આ પરીક્ષણો એકલા અથવા સંયોજનમાં ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે.

અહીં ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના નિદાન માટેના મુખ્ય પરીક્ષણો આપેલા છે:

1. A1C ટેસ્ટ (ગ્લાયકેટેડ હિમોગ્લોબિન ટેસ્ટ – Glycated Hemoglobin Test):

• શું માપે છે: આ ટેસ્ટ તમારા છેલ્લા 2 થી 3 મહિનાના સરેરાશ બ્લડ શુગર લેવલને દર્શાવે છે. તે હિમોગ્લોબિન (લાલ રક્ત કોષોમાં ઓક્સિજન વહન કરતું પ્રોટીન) સાથે કેટલી શુગર જોડાયેલી છે તેનું માપ લે છે.
• કેવી રીતે થાય છે: આ ટેસ્ટ માટે ખાલી પેટે રહેવું જરૂરી નથી. કોઈપણ સમયે રક્તનો નમૂનો લઈ શકાય છે.
• પરિણામોનો અર્થ:
  • 5.7% થી ઓછું: સામાન્ય (Normal)
  • 5.7% થી 6.4%: પ્રીડાયાબિટીસ (Prediabetes) – આ સૂચવે છે કે તમને ભવિષ્યમાં ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ છે.
  • 6.5% કે તેથી વધુ: ડાયાબિટીસ (જો બે અલગ-અલગ ટેસ્ટમાં આ સ્તર આવે તો)

2. ફાસ્ટિંગ બ્લડ સુગર ટેસ્ટ (Fasting Plasma Glucose – FPG):

• શું માપે છે: આ ટેસ્ટ તમારા લોહીમાં શુગરનું સ્તર માપે છે જ્યારે તમે ઓછામાં ઓછા 8 કલાક (સામાન્ય રીતે રાતોરાત) સુધી કંઈ ખાધું ન હોય.
• કેવી રીતે થાય છે: ખાલી પેટે રક્તનો નમૂનો લેવામાં આવે છે.
• પરિણામોનો અર્થ:
  • 100 mg/dL (5.6 mmol/L) થી ઓછું: સામાન્ય
  • 100 થી 125 mg/dL (5.6 થી 6.9 mmol/L): પ્રીડાયાબિટીસ
  • 126 mg/dL (7 mmol/L) કે તેથી વધુ: ડાયાબિટીસ (જો બે અલગ-અલગ ટેસ્ટમાં આ સ્તર આવે તો)

3. રેન્ડમ બ્લડ સુગર ટેસ્ટ (Random Plasma Glucose – RPG):

• શું માપે છે: આ ટેસ્ટ દિવસના કોઈપણ સમયે, તમે ક્યારે છેલ્લું ભોજન લીધું છે તે ધ્યાનમાં લીધા વિના, લોહીમાં શુગરનું સ્તર માપે છે.
• કેવી રીતે થાય છે: દિવસના કોઈપણ સમયે રક્તનો નમૂનો લેવામાં આવે છે.
• પરિણામોનો અર્થ:
  • 200 mg/dL (11.1 mmol/L) કે તેથી વધુ: ડાયાબિટીસ (જો તમને ડાયાબિટીસના લક્ષણો પણ હોય તો, જેમ કે વારંવાર પેશાબ થવો અને વધુ તરસ લાગવી)

4. ઓરલ ગ્લુકોઝ ટોલરન્સ ટેસ્ટ (Oral Glucose Tolerance Test – OGTT):

• શું માપે છે: આ ટેસ્ટ તમારું શરીર શુગરને કેટલી સારી રીતે પ્રોસેસ કરે છે તે માપે છે.
• કેવી રીતે થાય છે:
  • સૌ પ્રથમ, ખાલી પેટે (ઓછામાં ઓછા 8 કલાકના ઉપવાસ પછી) રક્તનો નમૂનો લેવામાં આવે છે.
  • પછી તમને ગળ્યો પ્રવાહી પીવા માટે આપવામાં આવે છે જેમાં ચોક્કસ માત્રામાં ગ્લુકોઝ હોય છે.
  • ત્યારબાદ, 2 કલાક પછી ફરીથી રક્તનો નમૂનો લેવામાં આવે છે.
• પરિણામોનો અર્થ:
  • 2 કલાક પછી 140 mg/dL (7.8 mmol/L) થી ઓછું: સામાન્ય
  • 2 કલાક પછી 140 થી 199 mg/dL (7.8 થી 11.0 mmol/L): પ્રીડાયાબિટીસ
  • 2 કલાક પછી 200 mg/dL (11.1 mmol/L) કે તેથી વધુ: ડાયાબિટીસ

નિદાન પ્રક્રિયા:

• લક્ષણો અને જોખમી પરિબળો: જો તમને ડાયાબિટીસના લક્ષણો (જેમ કે વારંવાર પેશાબ, વધુ તરસ, વજન ઘટવું, થાક) હોય, અથવા જો તમને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસના જોખમી પરિબળો (જેમ કે સ્થૂળતા, કૌટુંબિક ઇતિહાસ, 45 વર્ષથી વધુ ઉંમર) હોય, તો તમારા ડોક્ટર રક્ત પરીક્ષણો કરાવવાની ભલામણ કરી શકે છે.
• સ્ક્રીનિંગ
• પુનરાવર્તિત પરીક્ષણ: સામાન્ય રીતે, ડાયાબિટીસનું નિદાન કરવા માટે બે અલગ-અલગ દિવસોએ પુષ્ટિ કરતા પરીક્ષણો (જેમ કે બે A1C ટેસ્ટ અથવા એક A1C અને એક FPG ટેસ્ટ) ના પરિણામોની જરૂર પડે છે, ખાસ કરીને જો લક્ષણો સ્પષ્ટ ન હોય.

જો તમને ઉપરોક્તમાંથી કોઈ પણ લક્ષણ જણાય અથવા તમને ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ હોય તો તરત જ તમારા ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો ખૂબ જ જરૂરી છે. વહેલું નિદાન અને સારવાર લાંબા ગાળાની ગૂંચવણોને ટાળવામાં મદદ કરી શકે છે.

પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસની સારવાર શું છે?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસની સારવારનો મુખ્ય ધ્યેય બ્લડ શુગરના સ્તરને નિયંત્રિત કરવાનો અને રોગ સાથે સંકળાયેલી ગૂંચવણોને અટકાવવાનો અથવા વિલંબિત કરવાનો છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસને સંપૂર્ણપણે મટાડી શકાતો નથી, પરંતુ તેને યોગ્ય સારવાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર દ્વારા અસરકારક રીતે નિયંત્રિત કરી શકાય છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસની મુખ્ય સારવાર પદ્ધતિઓ

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસની સારવારમાં સામાન્ય રીતે નીચેના મુદ્દાઓનો સમાવેશ થાય છે, જે વ્યક્તિની જરૂરિયાત અને રોગની ગંભીરતાને આધારે ડૉક્ટર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે:

1. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર (Lifestyle Modifications):

આ ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસની સારવારનો પાયાનો પથ્થર છે અને ઘણીવાર તે પ્રથમ સારવાર વિકલ્પ હોય છે.

• સ્વસ્થ આહાર (Healthy Eating):
  • પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને મીઠાઈઓ ટાળો: ખાંડ, શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ (જેમ કે સફેદ બ્રેડ, પાસ્તા) અને અનહેલ્ધી ફેટવાળા ખોરાક મર્યાદિત કરો.
  • ફાઇબરયુક્ત ખોરાક: ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ (ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઇસ), કઠોળ અને બદામનું સેવન વધારો. ફાઇબર બ્લડ શુગરને ધીમે ધીમે વધારવામાં મદદ કરે છે.
  • પ્રોટીન અને હેલ્ધી ફેટ: દુર્બળ પ્રોટીન (જેમ કે ચિકન, માછલી, કઠોળ) અને હેલ્ધી ફેટ (જેમ કે એવોકાડો, નટ્સ, ઓલિવ ઓઇલ) નો સમાવેશ કરો.
  • ભાગ નિયંત્રણ (Portion Control)
  • પાણી પીવું: પુષ્કળ પાણી પીવો.
• નિયમિત શારીરિક પ્રવૃત્તિ (Regular Physical Activity):
  • અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછી 150 મિનિટ મધ્યમ-તીવ્રતાની એરોબિક પ્રવૃત્તિ (જેમ કે ઝડપી ચાલવું, સાયકલ ચલાવવી, સ્વિમિંગ) અથવા 75 મિનિટ તીવ્ર-તીવ્રતાની પ્રવૃત્તિનો લક્ષ્ય રાખો.
  • શક્તિ તાલીમ (વજન ઉપાડવું) પણ ફાયદાકારક છે.
  • વ્યાયામ ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર ઘટાડવામાં અને બ્લડ શુગરના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે.
• વજન નિયંત્રણ (Weight Management):
  • જો તમારું વજન વધારે હોય તો વજન ઘટાડવું એ ડાયાબિટીસને નિયંત્રિત કરવા માટે સૌથી અસરકારક પગલાં પૈકી એક છે. થોડું વજન ઘટાડવાથી પણ બ્લડ શુગરના સ્તરમાં નોંધપાત્ર સુધારો થઈ શકે છે.

2. દવાઓ (Medications):

જો જીવનશૈલીમાં ફેરફાર દ્વારા બ્લડ શુગર નિયંત્રિત ન થાય, તો ડૉક્ટર દવાઓ લખી શકે છે. આ દવાઓ વિવિધ રીતે કામ કરે છે:

• મેચફોર્મિન (Metformin): આ સામાન્ય રીતે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ માટે પ્રથમ પસંદગીની દવા છે. તે લિવરમાંથી ગ્લુકોઝના ઉત્પાદનને ઘટાડે છે અને શરીરના કોષોને ઇન્સ્યુલિન પ્રત્યે વધુ સંવેદનશીલ બનાવે છે.
• સલ્ફોનીલ્યુરિયા (Sulfonylureas): આ દવાઓ સ્વાદુપિંડને વધુ ઇન્સ્યુલિન બનાવવામાં મદદ કરે છે. (દા.ત., ગ્લિપીઝાઇડ, ગ્લિમપેરાઇડ)
• મેગ્લિટિનાઇડ્સ (Meglitinides):
  • (દા.ત., રેપાગ્લિનાઇડ, નેટેગ્લિનાઇડ)
• ગ્લુકાગોન-લાઇક પેપ્ટાઇડ-1 (GLP-1) રીસેપ્ટર એગોનિસ્ટ્સ: આ દવાઓ ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદન વધારે છે અને ભૂખ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. (દા.ત., લિરાગ્લુટાઇડ, સેમાગ્લુટાઇડ)
• ડાયપેપ્ટીડિલ પેપ્ટીડેઝ-4 (DPP-4) ઇન્હિબિટર્સ: આ દવાઓ ચોક્કસ હોર્મોન્સનું વિઘટન અટકાવે છે જે ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદનને ઉત્તેજિત કરે છે. (દા.ત., સિટાગ્લિપ્ટિન, સેક્સાગ્લિપ્ટિન)
• થાયાઝોલિડિનેડિઓન્સ:
  • (દા.ત., પિયોગ્લિટાઝોન, રોસિગ્લિટાઝોન)

3. ઇન્સ્યુલિન થેરાપી (Insulin Therapy):

જો અન્ય દવાઓ બ્લડ શુગરને નિયંત્રિત કરવામાં નિષ્ફળ જાય અથવા જો સ્વાદુપિંડ પૂરતું ઇન્સ્યુલિન બનાવવામાં અસમર્થ હોય, તો ઇન્સ્યુલિન ઇન્જેક્શનની જરૂર પડી શકે છે. ઇન્સ્યુલિનના વિવિધ પ્રકારો ઉપલબ્ધ છે, જે ઝડપી-અભિનય, લાંબા-અભિનય અથવા મિશ્રિત હોઈ શકે છે.

4. બ્લડ શુગર મોનિટરિંગ (Blood Sugar Monitoring):

નિયમિતપણે બ્લડ શુગરનું સ્તર તપાસવું એ સારવારનો એક અભિન્ન ભાગ છે. આનાથી તમને અને તમારા ડૉક્ટરને એ જાણવામાં મદદ મળે છે કે સારવાર કેટલી અસરકારક છે અને કયા ફેરફારોની જરૂર છે. કેટલાક લોકો માટે કન્ટીન્યુઅસ ગ્લુકોઝ મોનિટરિંગ (CGM) સિસ્ટમ પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.

5. અન્ય રોગોનું સંચાલન (Managing Co-occurring Conditions):

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ ઘણીવાર હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ જેવી અન્ય સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલ છે. આ સ્થિતિઓનું પણ યોગ્ય રીતે સંચાલન કરવું અગત્યનું છે કારણ કે તે ડાયાબિટીસની ગૂંચવણો (જેમ કે હૃદય રોગ અને સ્ટ્રોક) નું જોખમ વધારે છે.

6. નિયમિત તપાસ અને શિક્ષણ:

ડાયાબિટીસ સાથે જીવતા લોકો માટે નિયમિત ડૉક્ટરની મુલાકાતો, આંખ, કિડની અને પગની તપાસ કરાવવી, અને ડાયાબિટીસ વિશે શિક્ષણ મેળવવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આનાથી ગૂંચવણો વહેલી શોધી શકાય છે અને તેની યોગ્ય સારવાર કરી શકાય છે.

યાદ રાખો, દરેક વ્યક્તિ માટે સારવાર યોજના અલગ હોઈ શકે છે. તમારા ડૉક્ટર તમારી આરોગ્ય સ્થિતિ, જીવનશૈલી અને અન્ય પરિબળોના આધારે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના નક્કી કરશે. ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ દવાઓ લેવી અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવા એ ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસને સફળતાપૂર્વક નિયંત્રિત કરવાની ચાવી છે.

પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસમાં શું ખાવું?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસને નિયંત્રિત કરવા માટે આહાર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. યોગ્ય આહાર બ્લડ શુગરના સ્તરને સ્થિર રાખવામાં, વજન ઘટાડવામાં અને ડાયાબિટીસની ગૂંચવણોનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. અહીં ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસમાં શું ખાવું જોઈએ તેની વિગતવાર માહિતી આપેલી છે:

આહારના મુખ્ય સિદ્ધાંતો

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસમાં આહારનું આયોજન કરતી વખતે નીચેના સિદ્ધાંતો ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ:

• કાર્બોહાઇડ્રેટ્સનું નિયમન: કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ સીધા બ્લડ શુગરના સ્તરને અસર કરે છે. જટિલ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ (જે ધીમે ધીમે પચે છે) પસંદ કરો અને શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ (જે ઝડપથી પચે છે) ટાળો.
• ફાઇબરનું પ્રમાણ વધારવું: ફાઇબર બ્લડ શુગરના શોષણને ધીમું કરે છે અને પાચનમાં મદદ કરે છે.
• પ્રોટીનનો સમાવેશ: પ્રોટીન તમને લાંબા સમય સુધી ભરપૂર રાખે છે અને બ્લડ શુગરને સ્થિર રાખવામાં મદદ કરે છે.
• સ્વસ્થ ચરબી (Healthy Fats)
• ભાગ નિયંત્રણ (Portion Control): ઓછું અને વારંવાર ખાવું, તેમજ ખોરાકની માત્રા પર ધ્યાન આપવું.

ખાવાલાયક ખોરાક

અહીં કેટલાક ખોરાકના જૂથો આપેલા છે જે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ ધરાવતી વ્યક્તિઓ માટે ઉત્તમ છે:

1. શાકભાજી:

• બિન-સ્ટાર્ચી શાકભાજી: આમાં કેલરી ઓછી હોય છે અને ફાઇબર ભરપૂર હોય છે. તે બ્લડ શુગર પર ઓછી અસર કરે છે.
  • ઉદાહરણ: પાલક, મેથી, સરસવ, બ્રોકોલી, ફ્લાવર, કાકડી, ટામેટાં, મશરૂમ, કોબીજ, ગાજર, શિમલા મિર્ચ, રીંગણ, ભીંડા, દૂધી, કારેલા, પરવળ.
• સ્ટાર્ચી શાકભાજી: આને મર્યાદિત માત્રામાં લઈ શકાય.
  • ઉદાહરણ: બટાકા (ઓછા પ્રમાણમાં), શક્કરિયા (ઓછા પ્રમાણમાં), વટાણા, મકાઈ.

2. ફળો:

• આખા ફળો ખાવા, જ્યુસ ટાળો કારણ કે તેમાં ફાઇબર નથી હોતું અને શુગર વધુ હોય છે.
  • ઓછા ગ્લાયસેમિક ઇન્ડેક્સવાળા ફળો: સફરજન, બેરી (સ્ટ્રોબેરી, બ્લૂબેરી), નારંગી, કીવી, પેર, જામફળ, મોસંબી, દાડમ, જામફળ.
  • મર્યાદિત માત્રામાં લેવા જેવા ફળો: કેળા, કેરી, દ્રાક્ષ, ચીકુ.

3. આખા અનાજ અને ફાઇબરયુક્ત કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ:

• આ ધીમે ધીમે પચે છે અને બ્લડ શુગરને ધીમે ધીમે વધારે છે.
  • ઉદાહરણ: ઓટ્સ (રોલ્ડ ઓટ્સ), બ્રાઉન રાઇસ, બાજરી, જુવાર, રાગી, ક્વિનોઆ, આખા ઘઉંની રોટલી, મલ્ટિગ્રેન બ્રેડ.

4. પ્રોટીન સ્ત્રોત:

• પ્રોટીન બ્લડ શુગરને સ્થિર રાખવામાં અને સંતોષની ભાવના આપવામાં મદદ કરે છે.
  • શાકાહારી: દાળ (બધી જાતની), કઠોળ (ચણા, રાજમા, મગ, મસૂર), પનીર, ટોફુ, સોયાબીન, દહીં, છાશ.
  • માંસાહારી: ચિકન (સ્કિનલેસ), માછલી (સૅલ્મોન, મેકરેલ, સાર્ડીન), ઇંડા.

5. સ્વસ્થ ચરબી (Healthy Fats):

• આંતરડાના સ્વાસ્થ્ય અને કોલેસ્ટ્રોલના સ્તર માટે ફાયદાકારક છે.
  • ઉદાહરણ: બદામ, અખરોટ, ચિયા સીડ્સ, ફ્લેક્સ સીડ્સ, એવોકાડો, ઓલિવ ઓઇલ, સરસવનું તેલ.

6. ડેરી ઉત્પાદનો (મર્યાદિત):

• ફેટ-ફ્રી અથવા લો-ફેટ ડેરી ઉત્પાદનો પસંદ કરો.
  • ઉદાહરણ: ઓછી ચરબીવાળું દૂધ, દહીં, છાશ.

7. પીણાં:

• પાણી: દિવસભર પુષ્કળ પાણી પીવો.
• બિન-મીઠાવાળા પીણાં: બ્લેક કોફી, ગ્રીન ટી, હર્બલ ટી.

શું ટાળવું અથવા મર્યાદિત કરવું?

• શુદ્ધ ખાંડ અને મીઠાઈઓ: કેન્ડી, સોફ્ટ ડ્રિંક્સ, ફ્રુટ જ્યુસ (ખાસ કરીને પેક્ડ), મીઠાઈઓ, કેક, કૂકીઝ, ચોકલેટ, આઈસ્ક્રીમ.
• શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: સફેદ બ્રેડ, સફેદ ચોખા, પાસ્તા, મેંદામાંથી બનેલી વસ્તુઓ.
• પ્રોસેસ્ડ ફૂડ: પેકેજ્ડ નાસ્તા, તળેલા ખોરાક, ફાસ્ટ ફૂડ, રેડી-ટુ-ઈટ ભોજન.
• અસ્વસ્થ ચરબી: તળેલા ખોરાક, ટ્રાન્સ ફેટ્સ, વધુ પડતી સેચ્યુરેટેડ ફેટ્સ.
• મીઠાવાળા પીણાં: સોડા, મીઠાવાળા જ્યુસ, એનર્જી ડ્રિંક્સ.
• વધુ પડતું મીઠું: બ્લડ પ્રેશરને અસર કરી શકે છે.

વધારાની ટીપ્સ

• ભોજનનું સમયપત્રક: નિયમિત સમયે ભોજન લો અને ભોજન છોડવાનું ટાળો.
• પાણી પીવું: ભોજન પહેલાં અને ભોજન દરમિયાન પૂરતું પાણી પીવો.
• આહાર નિષ્ણાતની સલાહ: તમારા માટે શ્રેષ્ઠ આહાર યોજના બનાવવા માટે ડાયેટિશિયન અથવા ન્યુટ્રિશનિસ્ટની સલાહ લેવી ખૂબ જ ફાયદાકારક રહેશે. તેઓ તમારી વ્યક્તિગત જરૂરિયાતો અને સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિના આધારે કસ્ટમાઇઝ્ડ પ્લાન બનાવી આપશે.

તમારા બ્લડ શુગરના સ્તર પર વિવિધ ખોરાકની અસરને સમજવા માટે નિયમિતપણે તેનું મોનિટરિંગ કરવું અગત્યનું છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સાથે સંકળાયેલ મુશ્કેલીઓ શું છે?

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ, જો યોગ્ય રીતે નિયંત્રિત ન થાય, તો તે શરીરના ઘણા ભાગોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને ગંભીર, લાંબા ગાળાની મુશ્કેલીઓ (ગૂંચવણો) નોતરી શકે છે. લોહીમાં લાંબા સમય સુધી ઊંચી શુગર રહેવાથી રક્તવાહિનીઓ અને ચેતાતંતુઓને નુકસાન થાય છે, જેના કારણે આ મુશ્કેલીઓ થાય છે.

ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ સાથે સંકળાયેલી મુખ્ય મુશ્કેલીઓ

1. હૃદય અને રક્તવાહિની સંબંધિત મુશ્કેલીઓ (Cardiovascular Complications): આ ડાયાબિટીસની સૌથી ગંભીર અને જીવલેણ ગૂંચવણોમાંની એક છે.

• હૃદય રોગ (Heart Disease): ડાયાબિટીસ કોરોનરી આર્ટરી ડિસીઝ (હૃદયની ધમનીઓ સાંકડી થવી), હાર્ટ એટેક (માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન), અને હૃદયની નિષ્ફળતા (હાર્ટ ફેલ્યોર) નું જોખમ અનેક ગણું વધારી દે છે.
• સ્ટ્રોક (Stroke): મગજમાં લોહીના પ્રવાહમાં અવરોધ અથવા ઘટાડો થવાથી સ્ટ્રોક આવી શકે છે, જે કાયમી અપંગતા અથવા મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે.
• ઉચ્ચ રક્ત દબાણ (High Blood Pressure – Hypertension): ડાયાબિટીસ અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર ઘણીવાર સાથે જોવા મળે છે, જે હૃદય રોગ અને કિડનીની સમસ્યાઓનું જોખમ વધારે છે.
• પેરિફેરલ આર્ટરી ડિસીઝ (Peripheral Artery Disease – PAD): પગ અને હાથમાં લોહીની નસો સાંકડી થવાથી રક્ત પ્રવાહ ઘટે છે, જેનાથી દુખાવો, ચેપ અને ગંભીર કિસ્સાઓમાં અંગવિચ્છેદન (amputation)ની જરૂર પડી શકે છે.

2. નર્વ ડેમેજ (Neuropathy): લાંબા સમય સુધી ઊંચી બ્લડ શુગર ચેતાતંતુઓને નુકસાન પહોંચાડે છે.

• ડાયાબિટીક ન્યુરોપથી (Diabetic Neuropathy): આ સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે, જેમાં હાથ અને પગમાં ઝણઝણાટી, numbness, બળતરા અથવા દુખાવો થાય છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં, સંવેદના સંપૂર્ણપણે ગુમાવી શકાય છે, જેના કારણે ઇજાઓ અને ચેપની જાણ થતી નથી.
• ઓટોનોમિક ન્યુરોપથી: આ શરીરના અનૈચ્છિક કાર્યોને નિયંત્રિત કરતી ચેતાઓને અસર કરે છે, જેનાથી પાચન સંબંધી સમસ્યાઓ (ગેસ્ટ્રોપેરેસિસ), મૂત્રાશયની સમસ્યાઓ, જાતીય નબળાઈ અને હૃદયના ધબકારા અનિયમિત થવા જેવી મુશ્કેલીઓ થઈ શકે છે.

3. કિડની રોગ (Kidney Disease – Nephropathy): ડાયાબિટીસ કિડનીમાં આવેલા નાના રક્ત ગાળણ એકમો (નેફ્રોન્સ) ને નુકસાન પહોંચાડે છે.

• ડાયાબિટીક નેફ્રોપથી (Diabetic Nephropathy): કિડનીની કાર્યક્ષમતા ધીમે ધીમે ઘટતી જાય છે, જેનાથી શરીરમાં ઝેરી તત્વો જમા થાય છે.

4. આંખોના રોગો (Eye Diseases – Retinopathy): ડાયાબિટીસ આંખોની નાની રક્તવાહિનીઓને અસર કરે છે.

• ડાયાબિટીક રેટિનોપથી (Diabetic Retinopathy): આ આંખના રેટીનામાં આવેલી રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેનાથી દ્રષ્ટિમાં ઘટાડો અને અંતે અંધત્વ આવી શકે છે.
• મોતિયા (Cataracts): ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં મોતિયા થવાનું જોખમ અને તેની પ્રગતિ ઝડપી હોય છે.
• ગ્લુકોમા (Glaucoma): આંખના દબાણમાં વધારો થવાથી ઓપ્ટિક નર્વને નુકસાન થાય છે, જે દ્રષ્ટિ ગુમાવી શકે છે.

5. પગની સમસ્યાઓ (Foot Problems): નર્વ ડેમેજ (ન્યુરોપથી) અને નબળા રક્ત પ્રવાહને કારણે પગમાં ગંભીર સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.

• ડાયાબિટીક ફૂટ (Diabetic Foot):
  • નબળા રક્ત પ્રવાહને કારણે આ ઘા રૂઝાઈ શકતા નથી અને ચેપ લાગવાનું જોખમ વધી જાય છે. જો ચેપ ગંભીર બને તો, પગના ભાગને કાપી નાખવો (amputation) પડી શકે છે.

6. ચામડીના રોગો.

• વારંવાર બેક્ટેરિયલ અને ફંગલ ચેપ (ખાસ કરીને યીસ્ટ ઇન્ફેક્શન).
• ડાયાબિટીક ડર્મોપથી: ત્વચા પર આછા ભુરા અથવા લાલ રંગના ડાઘ.
• એકેન્થોસિસ નિગ્રીકન્સ (Acanthosis Nigricans): ગરદન, બગલ અને ગ્રોઇન જેવી જગ્યાએ ત્વચા કાળી અને જાડી થવી.

7. શ્રવણશક્તિમાં ઘટાડો (Hearing Impairment): ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં શ્રવણશક્તિ ગુમાવવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

8. દાંત અને પેઢાના રોગો (Dental and Gum Disease): લોહીમાં ઊંચી શુગર મોઢામાં બેક્ટેરિયાના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે, જેનાથી પેઢાના રોગો (જેમ કે પિરિઓડોન્ટાઇટિસ) અને દાંતના સડાનું જોખમ વધે છે.

9. ઊંઘ સંબંધિત સમસ્યાઓ (Sleep Problems):

• સ્લીપ એપનિયા (Sleep Apnea): ડાયાબિટીસ અને સ્થૂળતા ધરાવતા લોકોમાં સ્લીપ એપનિયા સામાન્ય છે, જે ઊંઘ દરમિયાન શ્વાસ વારંવાર અટકાવે છે.

10. ડિપ્રેશન અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ: ડાયાબિટીસનું સંચાલન કરવું પડકારજનક હોઈ શકે છે અને તે ડિપ્રેશન, ચિંતા અને સ્ટ્રેસનું જોખમ વધારી શકે છે.

11. અમુક પ્રકારના કેન્સરનું વધતું જોખમ: કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ અમુક પ્રકારના કેન્સર, જેમ કે લિવર, સ્વાદુપિંડ, સ્તન અને આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે.

નિવારણ અને વ્યવસ્થાપન:

આ બધી ગંભીર મુશ્કેલીઓ ટાળવા અથવા તેનું જોખમ ઘટાડવા માટે, ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું વહેલું નિદાન અને સારી રીતે નિયંત્રણ ખૂબ જ જરૂરી છે. આમાં સ્વસ્થ આહાર, નિયમિત વ્યાયામ, વજન નિયંત્રણ, નિયમિત બ્લડ શુગર મોનિટરિંગ, ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓનું પાલન અને નિયમિત આરોગ્ય તપાસનો સમાવેશ થાય છે.

જો તમને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ હોય અથવા તેના લક્ષણો જણાય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર યોજના બનાવી શકાય.