શરીર વજન અનુક્રમ

આજના યુગમાં, સ્વસ્થ રહેવું એ દરેક વ્યક્તિની પ્રાથમિકતા બની ગઈ છે. આ લેખમાં, આપણે BMI શું છે, તેની ગણતરી કેવી રીતે કરવી, તેના ફાયદા અને મર્યાદાઓ, અને તે તમારા એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે શા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે તે વિશે વિગતવાર સમજ મેળવીશું.

શરીર વજન અનુક્રમ (BMI) શું છે?

શરીર વજન અનુક્રમ, જેને ટૂંકમાં BMI તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે એક આંકડાકીય મૂલ્ય છે જે વ્યક્તિની ઊંચાઈના પ્રમાણમાં તેના વજનનું મૂલ્યાંકન કરે છે. આ સૂચકનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે વ્યક્તિનું વજન ઓછું, સામાન્ય, વધુ છે કે મેદસ્વી છે તે નક્કી કરવા માટે થાય છે. BMI સીધી રીતે શરીરની ચરબીને માપતું નથી, પરંતુ તે મોટાભાગના લોકો માટે શરીરની ચરબીનું વિશ્વસનીય સૂચક માનવામાં આવે છે.

“શરીર વજન અનુક્રમ” શબ્દ “બોડી માસ ઇન્ડેક્સ” નો ગુજરાતી પર્યાય છે, અને આ બંને શબ્દો એક જ અર્થ ધરાવે છે.

BMI ની ગણતરી કેવી રીતે કરવી?

BMI ની ગણતરી માટે નીચેનું સરળ સૂત્ર ઉપયોગી છે:

BMI = વજન (કિલોગ્રામમાં) / [ઊંચાઈ (મીટરમાં)]²

• સૌ પ્રથમ, ઊંચાઈનો વર્ગ કરો: 1.75×1.75=3.0625
• હવે, વજનને ઊંચાઈના વર્ગ વડે ભાગો: BMI=70/3.0625=22.86 (આશરે)

આમ, આ વ્યક્તિનો BMI 22.86 છે.

જો તમે પાઉન્ડ અને ઇંચમાં માપ જાણતા હોવ, તો તમે નીચેના સૂત્રનો ઉપયોગ કરી શકો છો: BMI = [વજન (પાઉન્ડમાં) / [ઊંચાઈ (ઇંચમાં)]²] ×703

તમે ઓનલાઈન BMI કેલ્ક્યુલેટરનો ઉપયોગ કરીને પણ સરળતાથી તમારો BMI જાણી શકો છો.

BMI શ્રેણીઓ અને તેનું અર્થઘટન:

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) દ્વારા નિર્ધારિત BMI શ્રેણીઓ નીચે મુજબ છે:

• 18.5 થી ઓછો:ઓછું વજન (Underweight)
  • આ શ્રેણી દર્શાવે છે કે શરીરમાં પોષણની ઉણપ હોઈ શકે છે અથવા અન્ય કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા હોઈ શકે છે.
• 18.5 થી 24.9:સામાન્ય વજન (Normal Weight)
  • આ શ્રેણીને મોટાભાગના પુખ્ત વયના લોકો માટે તંદુરસ્ત વજન માનવામાં આવે છે. આ વજન શ્રેણીમાં આવતા લોકોમાં દીર્ઘકાલીન રોગોનું જોખમ ઓછું હોય છે.
• 25.0 થી 29.9:વધુ વજન (Overweight)
  • આ શ્રેણીમાં આવતા લોકોને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ, હૃદય રોગ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને અમુક પ્રકારના કેન્સર જેવા રોગોનું જોખમ સહેજ વધી શકે છે.
• 30.0 થી વધુ:મેદસ્વી (Obese)
  • આ શ્રેણીમાં આવતા લોકોને સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ગંભીર સમસ્યાઓનું ઉચ્ચ જોખમ રહેલું છે. મેદસ્વીતાને લીધે હૃદય રોગ, ડાયાબિટીસ, સ્લીપ એપનિયા, સાંધાના દુખાવા અને અમુક કેન્સરનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધે છે.

નોંધ: એશિયન વસ્તી માટે, કેટલીક સંસ્થાઓ 23 થી 24.9 ની BMI ને “વધુ વજનનું જોખમ” અને 25 થી વધુ BMI ને “મેદસ્વી” તરીકે વર્ગીકૃત કરે છે,

BMI ના ફાયદા અને મર્યાદાઓ:

ફાયદા:

1. વ્યાપક સ્વીકૃતિ: તે વિશ્વભરના આરોગ્ય સંભાળ વ્યવસાયિકો અને જાહેર આરોગ્ય સંસ્થાઓ દ્વારા વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાય છે.
2. પ્રારંભિક સૂચક: તે વ્યક્તિને વજન સંબંધિત સંભવિત સ્વાસ્થ્ય જોખમો વિશે પ્રારંભિક ચેતવણી આપી શકે છે, જેથી સમયસર પગલાં લઈ શકાય.
3. વસ્તી અભ્યાસ માટે ઉપયોગી: મોટા પાયે વસ્તીમાં સ્થૂળતાના વલણોને માપવા અને જાહેર આરોગ્ય નીતિઓ ઘડવા માટે BMI ખૂબ ઉપયોગી છે.

મર્યાદાઓ:

1. શરીરની ચરબીનું સીધું માપન નથી: BMI ફક્ત વજન અને ઊંચાઈ પર આધારિત છે અને તે શરીરની ચરબી અને સ્નાયુ સમૂહ વચ્ચેનો તફાવત કરતું નથી.
2. આનું કારણ એ છે કે સ્નાયુ ચરબી કરતાં વધુ ભારે હોય છે.
3. ચરબીનું વિતરણ: BMI પેટની ચરબી (visceral fat) કે જે હૃદય રોગ અને ડાયાબિટીસ જેવા રોગો સાથે વધુ મજબૂત રીતે સંકળાયેલી છે, તેને ધ્યાનમાં લેતું નથી. કમરનો ઘેરાવો (waist circumference) આ પાસાને વધુ સારી રીતે માપી શકે છે અને તે BMI સાથે સંયુક્ત રીતે ઉપયોગમાં લેવાય તો વધુ સચોટ માહિતી આપી શકે છે.

તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે BMI નું મહત્ત્વ:

ઊંચો BMI વિવિધ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ
• હૃદય રોગ અને સ્ટ્રોક
• હાઈ બ્લડ પ્રેશર (હાયપરટેન્શન)
• અમુક પ્રકારના કેન્સર (જેમ કે કોલોન, સ્તન, એન્ડોમેટ્રિયલ અને કિડની કેન્સર)
• ડિસ્લિપિડેમિયા (કોલેસ્ટ્રોલનું અસામાન્ય સ્તર)
• સ્લીપ એપનિયા
• ઓસ્ટિયોઆર્થરાઈટિસ (સાંધાનો ઘસારો)
• પિત્તાશયના રોગો

બીજી તરફ, ખૂબ ઓછો BMI પણ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે, જેમ કે કુપોષણ, નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ, ઓસ્ટીયોપોરોસિસ (હાડકાં નબળા પડવા) અને એનિમિયા.

નિષ્કર્ષ:

શરીર વજન અનુક્રમ (BMI) એ તમારા શરીરના વજનની સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવા માટેનું એક મૂલ્યવાન સાધન છે. તે તમને એ સમજવામાં મદદ કરી શકે છે કે તમારું વજન તમારી ઊંચાઈના પ્રમાણમાં તંદુરસ્ત શ્રેણીમાં છે કે નહીં. જોકે, તે એકમાત્ર માપદંડ નથી. તમારા વજન અને સ્વાસ્થ્ય વિશે સંપૂર્ણ અને સચોટ ચિત્ર મેળવવા માટે, તમારા ડોક્ટરની સલાહ લેવી અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. ડોક્ટર તમારા BMI, કમરનો ઘેરાવો, જીવનશૈલી, તબીબી ઇતિહાસ અને અન્ય સંબંધિત પરિબળોને ધ્યાનમાં લઈને તમને શ્રેષ્ઠ માર્ગદર્શન આપી શકશે.

યાદ રાખો, સ્વસ્થ જીવનશૈલી, જેમાં સંતુલિત આહાર, નિયમિત શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને પૂરતી ઊંઘનો સમાવેશ થાય છે, તે તંદુરસ્ત વજન જાળવવા અને લાંબુ, સ્વસ્થ જીવન જીવવા માટે અનિવાર્ય છે.