TENS થેરાપીના ફાયદા
⚡ TENS થેરાપીના ફાયદા: દુખાવામાં રાહત મેળવવા માટેની આધુનિક અને સુરક્ષિત પદ્ધતિ 🩺
આજના વ્યસ્ત જીવનમાં શારીરિક દુખાવો, પછી તે કમરનો હોય, ઘૂંટણનો હોય કે સ્નાયુઓનો, એક સામાન્ય સમસ્યા બની ગઈ છે. પીડા ઘટાડવા માટે આપણે ઘણીવાર દવાઓનો સહારો લઈએ છીએ, પરંતુ લાંબા ગાળે તેની આડઅસર થઈ શકે છે. ફિઝિયોથેરાપીમાં TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) એ એક એવી ક્રાંતિકારી પદ્ધતિ છે જે દવા વગર, વીજળીના હળવા પ્રવાહ દ્વારા દુખાવાને મટાડવામાં મદદ કરે છે.
આ લેખમાં આપણે TENS થેરાપી શું છે, તે કેવી રીતે કામ કરે છે અને તેના વિવિધ સ્વાસ્થ્ય લાભો વિશે વિગતવાર માહિતી મેળવીશું.
1. TENS થેરાપી શું છે?
TENS નું આખું નામ ટ્રાન્સક્યુટેનિયસ ઇલેક્ટ્રિકલ નર્વ સ્ટિમ્યુલેશન છે. આ એક નાનું, બેટરીથી ચાલતું મશીન છે, જે ત્વચા પર લગાડવામાં આવેલા ઇલેક્ટ્રોડ પેડ્સ દ્વારા વીજળીનો હળવો પ્રવાહ (Current) પસાર કરે છે.
આ પ્રવાહ એટલો ઓછો હોય છે કે તેનાથી ઝાટકો લાગતો નથી, પરંતુ તે માત્ર એક ‘ઝણઝણાટી’ (Tingling sensation) જેવો અનુભવ કરાવે છે. આ પ્રક્રિયા ચેતાતંત્ર (Nervous System) ને ઉત્તેજિત કરે છે, જે મગજ સુધી પહોંચતા પીડાના સંકેતોને અટકાવે છે.
2. TENS થેરાપી કેવી રીતે કામ કરે છે?
TENS થેરાપી મુખ્યત્વે બે વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંતો પર કામ કરે છે:
- ગેટ કંટ્રોલ થીયરી (Gate Control Theory): જ્યારે TENS મશીન ચાલુ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે ચેતાઓ (Nerves) ને ઉત્તેજિત કરે છે. આ ઉત્તેજના મગજ સુધી પહોંચતા ‘પીડાના દરવાજા’ ને બંધ કરી દે છે, જેના કારણે મગજને દુખાવાનો અહેસાસ થતો નથી.
- એન્ડોર્ફિન રીલીઝ (Endorphin Release): ઓછી ફ્રિકવન્સી પર TENS થેરાપી શરીરને ‘એન્ડોર્ફિન’ નામના હોર્મોન ઉત્પન્ન કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. એન્ડોર્ફિન એ શરીરનું કુદરતી ‘પેઈન કિલર’ છે, જે કુદરતી રીતે દુખાવો ઓછો કરે છે અને મૂડ સુધારે છે.
3. TENS થેરાપીના મુખ્ય ફાયદાઓ
TENS થેરાપીના ફાયદા નીચે મુજબ છે:
A. ત્વરિત અને અસરકારક પીડા રાહત
TENS ખાસ કરીને ક્રોનિક (લાંબા ગાળાના) અને એક્યુટ (તાત્કાલિક) દુખાવામાં ખૂબ જ અસરકારક છે. તે કમરનો દુખાવો, ગરદનનો દુખાવો અને આર્થરાઈટિસ (સાંધાનો વા) માં ઝડપથી રાહત આપે છે.
B. બિન-આક્રમક અને સુરક્ષિત (Non-Invasive)
આ થેરાપીમાં કોઈ ઈન્જેક્શન કે સર્જરીની જરૂર પડતી નથી. તે શરીરની ઉપરની સપાટી પરથી જ કામ કરે છે, તેથી તે અત્યંત સુરક્ષિત અને જોખમ રહિત છે.
C. દવાઓનો ઓછો વપરાશ
ઘણા લોકો પેઈન કિલર દવાઓ લેવા માંગતા નથી. TENS એ દવાનો એક ઉત્તમ વિકલ્પ છે. તે દવાઓની આડઅસરો (જેમ કે કિડની કે લીવરને નુકસાન) થી બચાવે છે.
D. સ્નાયુઓની જકડન અને ખેંચાણ દૂર કરવી
ઈજા કે વધુ પડતા કામને કારણે સ્નાયુઓ ક્યારેક જકડાઈ જાય છે. TENS ના વિદ્યુત તરંગો સ્નાયુઓને આરામ આપે છે અને ત્યાં લોહીનું પરિભ્રમણ વધારે છે, જે રિકવરી ઝડપી બનાવે છે.
E. ડાયાબિટીક ન્યુરોપથીમાં ફાયદાકારક
ડાયાબિટીસના દર્દીઓને ઘણીવાર પગમાં ઝણઝણાટી કે દુખાવો થતો હોય છે. TENS થેરાપી આવી ચેતા સંબંધિત સમસ્યાઓમાં રાહત આપવા માટે ખૂબ જ લોકપ્રિય છે.
4. મહિલાઓ માટે TENS ના ખાસ ઉપયોગો
મહિલાઓના સ્વાસ્થ્યમાં TENS થેરાપી આશીર્વાદરૂપ સાબિત થઈ શકે છે:
- માસિક દરમિયાન થતો દુખાવો (Menstrual Cramps): પેડ્સને પેટના નીચલા ભાગમાં રાખવાથી પિરિયડ્સના દુખાવામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થાય છે.
- પ્રસૂતિ પીડા (Labor Pain): પ્રસૂતિના પ્રારંભિક તબક્કે પીડા વ્યવસ્થાપન માટે વિદેશોમાં TENS નો ઘણો ઉપયોગ થાય છે.
- એન્ડોમેટ્રિઓસિસ: આ ગંભીર સ્ત્રીરોગ સંબંધિત દુખાવામાં પણ TENS રાહત આપે છે.
5. TENS થેરાપીનો ઉપયોગ કોણે ન કરવો જોઈએ?
TENS સુરક્ષિત હોવા છતાં, નીચેના લોકોએ તેનો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ અથવા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ:
- પેસમેકર (Pacemaker) ધરાવતા દર્દીઓ: વીજળીનો પ્રવાહ હૃદયના સાધનને અસર કરી શકે છે.
- ગર્ભવતી મહિલાઓ: પેટના ભાગ કે પીઠના નીચલા ભાગ પર ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડોક્ટરની મંજૂરી વગર ઉપયોગ ન કરવો.
- વાઈ (Epilepsy) ના દર્દીઓ: ગરદન કે માથાના ભાગ પર તેનો પ્રયોગ ટાળવો.
- હૃદયની ગંભીર બીમારી: હૃદયની આસપાસના ભાગમાં ઇલેક્ટ્રોડ્સ ન મૂકવા.
6. TENS થેરાપી કેવી રીતે લેવી?
TENS થેરાપી સામાન્ય રીતે ફિઝિયોથેરાપી સેન્ટર પર આપવામાં આવે છે. જોકે, હવે ઘરે વાપરી શકાય તેવા નાના પોર્ટેબલ TENS યુનિટ્સ પણ ઉપલબ્ધ છે. પરંતુ, પ્રથમ વખત તેનો ઉપયોગ હંમેશા નિષ્ણાતની દેખરેખ હેઠળ કરવો જોઈએ જેથી ઇલેક્ટ્રોડ્સની સાચી જગ્યા અને ફ્રિકવન્સીની સમજ મળી શકે.
નિષ્કર્ષ
TENS થેરાપી એ પીડા મુક્ત જીવન માટેનું એક આધુનિક વરદાન છે. તે સુરક્ષિત, પોર્ટેબલ અને અત્યંત અસરકારક છે. જો તમે વારંવાર થતા શરીરના દુખાવાથી પરેશાન હોવ અને દવાઓથી બચવા માંગતા હોવ, તો TENS થેરાપી તમારા માટે શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ હોઈ શકે છે.
