ઓફિસમાં બેસીને થતો દુખાવો
આધુનિક યુગમાં, લાંબા કલાકો સુધી બેસીને કામ કરવું એ અનેક લોકોની દિનચર્યાનો એક ભાગ બની ગયો છે. કમ્પ્યુટર પર કામ કરવું, મીટિંગ્સમાં હાજરી આપવી કે ફાઇલોનું કામ કરવું – આ બધામાં આપણે લાંબા સમય સુધી એક જ સ્થિતિમાં બેસી રહીએ છીએ.
આ બેઠાડુ જીવનશૈલીને કારણે શરીરમાં વિવિધ પ્રકારના દુખાવા અને શારીરિક સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. ગરદન, પીઠ, ખભા, કમર, અને કાંડાનો દુખાવો એ સામાન્ય સમસ્યાઓ છે જે ઓફિસમાં કામ કરતા લોકો અનુભવે છે.
આ લેખમાં, આપણે ઓફિસમાં બેસીને થતા દુખાવાના મુખ્ય કારણો, તેના ઉપચાર અને સૌથી અગત્યનું, તેને કેવી રીતે અટકાવી શકાય તે વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.
ઓફિસમાં બેસીને થતા દુખાવાના મુખ્ય કારણો
ઓફિસમાં બેસીને થતા દુખાવાનું એકમાત્ર કારણ નથી, પરંતુ તે ઘણા પરિબળોનું સંયોજન છે.
- ખોટી મુદ્રા (Poor Posture): આ સૌથી મોટું કારણ છે. ખુરશી પર આગળ ઝૂકીને બેસવું, ખભા ગોળાકાર રાખવા, કે ગરદનને સતત આગળ નમાવીને સ્ક્રીન જોવી – આ બધું કરોડરજ્જુ અને સ્નાયુઓ પર અતિશય દબાણ લાવે છે.
- અનિયમિત વ્યાયામ: લાંબા સમય સુધી બેસી રહેવાને કારણે શરીરની પ્રવૃત્તિ ઓછી થાય છે. શરીરના સ્નાયુઓ નબળા પડે છે અને તેની લવચીકતા ઘટે છે.
- ખરાબ એર્ગોનોમિક્સ (Poor Ergonomics): ઓફિસના સાધનો જેમ કે ખુરશી, ટેબલ, કીબોર્ડ અને મોનિટરનું સ્થાન યોગ્ય ન હોય તો તે શરીર પર તાણ લાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો મોનિટર બહુ ઊંચો કે નીચો હોય, તો ગરદનને સતત ઝુકાવી રાખવી પડે છે.
- એક જ સ્થિતિમાં લાંબા સમય સુધી બેસી રહેવું: જ્યારે આપણે લાંબા સમય સુધી એક જ સ્થિતિમાં બેસી રહીએ છીએ, ત્યારે રક્ત પરિભ્રમણ ઘટે છે અને સ્નાયુઓ જકડાઈ જાય છે.
- તણાવ (Stress): માનસિક તણાવ પણ શારીરિક દુખાવાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે, કારણ કે તણાવ સ્નાયુઓમાં તંગતા વધારે છે, ખાસ કરીને ગરદન અને ખભાના ભાગમાં.
ઓફિસમાં બેસીને થતા સામાન્ય દુખાવા અને તેના ઉપચાર
1. ગરદન અને ખભાનો દુખાવો
- કારણ: કમ્પ્યુટર સ્ક્રીનને જોવા માટે ગરદનને સતત નમાવી રાખવી, ફોન પર વાત કરતી વખતે માથું ખભા તરફ નમાવવું કે ખભા ગોળાકાર રાખવા.
- ઉપચાર:
- યોગ્ય મુદ્રા: ગરદનને સીધી રાખો, ખભાને પાછળ અને નીચે રાખો, અને સ્ક્રીનને આંખોના સ્તર પર રાખો.
- સ્ટ્રેચિંગ: દર 30-45 મિનિટે ગરદન અને ખભાને હળવા સ્ટ્રેચ કરો.
- ગરદનનું રોટેશન: ધીમે ધીમે ગરદનને એક બાજુથી બીજી બાજુ ફેરવો.
2. કમર અને પીઠનો દુખાવો
- કારણ: ખુરશી પર પાછળની બાજુ ટેકો ન લેવો, આગળ ઝૂકીને કામ કરવું, અને ખરાબ બેઠક.
- ઉપચાર:
- ખુરશી: યોગ્ય બેક સપોર્ટવાળી ખુરશીનો ઉપયોગ કરો. કમરના વળાંકને ટેકો આપવા માટે નાનું ઓશીકું અથવા રોલ કરેલો ટુવાલ મૂકો.
- પગ: પગને જમીન પર સપાટ રાખો. જો પગ લટકી રહ્યા હોય, તો પગ નીચે ફૂટરેસ્ટ મૂકો.
- કોર મજબૂત કરો: નિયમિત વ્યાયામ દ્વારા પેટ અને પીઠના સ્નાયુઓ (કોર) ને મજબૂત બનાવો.
3. કાંડા અને હાથનો દુખાવો (Carpal Tunnel Syndrome)
- કારણ: કીબોર્ડ અને માઉસનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ કરતી વખતે કાંડાને ખોટી સ્થિતિમાં રાખવા.
- ઉપચાર:
- કાંડાનો ટેકો: માઉસ અને કીબોર્ડનો ઉપયોગ કરતી વખતે કાંડાને ટેકો મળે તેવા રેસ્ટનો ઉપયોગ કરો.
- કીબોર્ડ અને માઉસ: કીબોર્ડ અને માઉસને એવી રીતે ગોઠવો કે કાંડા સીધા રહે.
- વ્યાયામ: કાંડાને નિયમિતપણે ફેરવો અને સ્ટ્રેચ કરો.
ઓફિસમાં થતા દુખાવાને અટકાવવા માટેના અસરકારક ઉપાયો (નિવારણ)
ઉપચાર કરતાં નિવારણ હંમેશા વધુ સારું છે. આ સરળ ઉપાયો અપનાવીને ઓફિસમાં થતા દુખાવાને અટકાવી શકાય છે:
- યોગ્ય એર્ગોનોમિક્સનું પાલન:
- ખુરશી: તમારી ખુરશીની ઊંચાઈ એવી રાખો કે તમારા પગ જમીન પર સપાટ રહે. તમારી પીઠ ખુરશીના ટેકા પર સીધી રહેવી જોઈએ.
- મોનિટર: મોનિટરને એવી રીતે ગોઠવો કે તેની ટોચ તમારી આંખોના સ્તરે હોય. આનાથી ગરદનને નમાવવી નહીં પડે.
- કીબોર્ડ અને માઉસ: કીબોર્ડ અને માઉસને શરીરની નજીક રાખો, જેથી તમારા ખભા અને કોણીને આરામ મળે.
- લાઈટિંગ: રૂમમાં પૂરતો પ્રકાશ હોવો જોઈએ જેથી આંખો પર તાણ ન આવે.
- નિયમિત બ્રેક અને હલનચલન:
- ટાઈમર સેટ કરો: દર 30-45 મિનિટે એક ટાઈમર સેટ કરો. જ્યારે ટાઈમર વાગે, ત્યારે ઊભા થાઓ, થોડું ચાલો અને શરીરને હળવું સ્ટ્રેચ કરો.
- વાતચીત: ફોન પર વાત કરવા માટે ઊભા રહો. સાથીદારો સાથે રૂબરૂ વાત કરવા જાઓ.
- ઓફિસમાં કરી શકાય તેવા હળવા સ્ટ્રેચિંગ:
- ગરદનનું સ્ટ્રેચિંગ: માથાને ધીમે ધીમે એક બાજુ અને પછી બીજી બાજુ નમાવો.
- ખભાનું સ્ટ્રેચિંગ: ખભાને ગોળ ગોળ ફેરવો, આગળ અને પાછળ.
- હાથ અને કાંડાનું સ્ટ્રેચિંગ: હાથને આગળ લંબાવીને કાંડાને ઉપર અને નીચે વાળો.
- પીઠનું સ્ટ્રેચિંગ: ખુરશીમાં બેસીને, હાથને માથા ઉપર લંબાવીને શરીરને સ્ટ્રેચ કરો.
- નિયમિત વ્યાયામ અને શારીરિક પ્રવૃત્તિ:
- સવારે અથવા સાંજે 30-45 મિનિટ માટે નિયમિત વ્યાયામ કરો.
- વૉકિંગ, યોગ, સ્વિમિંગ કે સાયકલિંગ જેવી પ્રવૃત્તિઓ સ્નાયુઓને મજબૂત અને લવચીક રાખે છે.
- શરીરને હાઈડ્રેટેડ રાખો.
નિષ્કર્ષ
ઓફિસમાં બેસીને થતા દુખાવાને અવગણવા ન જોઈએ. જો તેનો સમયસર ઉપચાર અને નિવારણ ન કરવામાં આવે, તો તે ગંભીર અને લાંબા ગાળાની સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. સદભાગ્યે, આ સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટેના ઉપાયો સરળ અને અસરકારક છે.
તમારી બેઠક અને કામ કરવાની શૈલીમાં નાના ફેરફારો કરીને, તમે તમારા શરીર પર પડતા તાણને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકો છો. યોગ્ય એર્ગોનોમિક્સ, નિયમિત હલનચલન અને શારીરિક પ્રવૃત્તિનો સમન્વય કરીને તમે ઓફિસમાં થતા દુખાવાથી મુક્તિ મેળવી શકો છો અને એક સ્વસ્થ અને ઉત્પાદક જીવનશૈલી અપનાવી શકો છો.
