આંતરડાના કેન્સર

આંતરડાના કેન્સર શું છે?

આંતરડાનું કેન્સર, જેને કોલોરેક્ટલ કેન્સર અથવા બોવેલ કેન્સર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મોટા આંતરડા (કોલોન) અથવા મળાશય (રેક્ટમ) માં શરૂ થતો કેન્સર છે. આ બંને પાચનતંત્રનો ભાગ છે. મોટાભાગના આંતરડાના કેન્સર એડેનોકાર્સિનોમાસ નામના કોષોમાં શરૂ થાય છે, જે કોલોન અને રેક્ટમની અંદરની લાઇનિંગમાં જોવા મળે છે.

આંતરડાનું કેન્સર કેવી રીતે વિકાસ પામે છે:

મોટાભાગના આંતરડાના કેન્સર કોલોન અથવા રેક્ટમની અંદરની લાઇનિંગ પર નાના, બિન-કેન્સરસ ગ્રોથ (પોલિપ્સ) તરીકે શરૂ થાય છે. સમય જતાં, આ પોલિપ્સ કેન્સર બની શકે છે. પોલિપ્સ સામાન્ય રીતે કોઈ લક્ષણોનું કારણ નથી હોતા, તેથી નિયમિત તપાસ દ્વારા તેમને શોધવા અને દૂર કરવાથી આંતરડાના કેન્સરને રોકવામાં મદદ મળી શકે છે.

આંતરડાના કેન્સરના લક્ષણો:

પ્રારંભિક તબક્કામાં આંતરડાનું કેન્સર કોઈ લક્ષણો પેદા કરતું નથી. જ્યારે લક્ષણો દેખાય છે, ત્યારે તે કેન્સરના કદ અને સ્થાન પર આધાર રાખે છે. કેટલાક સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• આંતરડાની ટેવમાં ફેરફાર (ઝાડા, કબજિયાત, અથવા સ્ટૂલની સાંકડી થવી) જે થોડા દિવસોથી વધુ ચાલે છે.
• એવી લાગણી કે આંતરડા ખાલી થયા પછી પણ સંપૂર્ણપણે ખાલી થયા નથી.
• મળાશયમાંથી લોહી નીકળવું.
• સ્ટૂલમાં લોહી (જે સ્ટૂલને ઘેરો અથવા કાળો દેખાઈ શકે છે).
• પેટમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણ.
• નબળાઈ અને થાક.
• અકારણ વજન ઘટવું.

જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થાય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. જો કે, આ લક્ષણો અન્ય ઓછી ગંભીર પરિસ્થિતિઓને કારણે પણ હોઈ શકે છે.

આંતરડાના કેન્સરનું નિદાન:

આંતરડાના કેન્સરનું નિદાન કરવા માટે વિવિધ પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• કોલોનોસ્કોપી: એક પાતળી, લવચીક ટ્યુબ જેમાં કેમેરો જોડાયેલ હોય છે તે ગુદામાર્ગ દ્વારા કોલોનમાં દાખલ કરવામાં આવે છે જેથી સમગ્ર કોલોનની અંદરની બાજુ જોઈ શકાય. જો કોઈ અસામાન્ય વૃદ્ધિ જોવા મળે તો બાયોપ્સી માટે ટીશ્યુનો નમૂનો લેવામાં આવી શકે છે.
• સિગ્મોઇડોસ્કોપી: કોલોનોસ્કોપી જેવું જ છે, પરંતુ તે માત્ર કોલોનના નીચલા ભાગ અને મળાશયને જ જુએ છે.
• સ્ટૂલ ટેસ્ટ: સ્ટૂલમાં છુપાયેલું લોહી શોધવા માટે પરીક્ષણો કરવામાં આવે છે (જે કેન્સર અથવા પોલિપ્સનું સૂચક હોઈ શકે છે).
• ઇમેજિંગ ટેસ્ટ્સ (સીટી સ્કેન, એમઆરઆઈ): આ પરીક્ષણો કોલોન અને રેક્ટમની તસવીરો બનાવે છે અને કેન્સર ફેલાયું છે કે કેમ તે જાણવામાં મદદ કરે છે.
• બાયોપ્સી: કેન્સર છે કે નહીં તે જાણવા માટે શંકાસ્પદ ટીશ્યુનો નમૂનો લઈને તેનું પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.

આંતરડાના કેન્સરની સારવાર:

આંતરડાના કેન્સરની સારવાર કેન્સરના તબક્કા, સ્થાન અને વ્યક્તિના એકંદર સ્વાસ્થ્ય પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય સારવાર વિકલ્પોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• સર્જરી: કેન્સરગ્રસ્ત ભાગ અને આસપાસના કેટલાક સ્વસ્થ ટીશ્યુને દૂર કરવા માટે.
• કીમોથેરાપી: કેન્સર કોષોને મારવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ. તે સર્જરી પહેલાં કે પછી અથવા અદ્યતન કેન્સરની સારવાર માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.
• રેડિયેશન થેરાપી: કેન્સર કોષોને મારવા માટે ઉચ્ચ-ઊર્જા બીમનો ઉપયોગ. તે સામાન્ય રીતે રેક્ટલ કેન્સર માટે વપરાય છે પરંતુ કોલોન કેન્સરના અમુક કિસ્સાઓમાં પણ ઉપયોગી થઈ શકે છે.
• લક્ષિત ઉપચાર (ટાર્ગેટેડ થેરાપી): ચોક્કસ કેન્સર કોષોમાં રહેલા પ્રોટીન અથવા જનીનોને નિશાન બનાવતી દવાઓનો ઉપયોગ.
• ઇમ્યુનોથેરાપી: શરીરની પોતાની રોગપ્રતિકારક શક્તિને કેન્સર સામે લડવામાં મદદ કરતી દવાઓનો ઉપયોગ.

આંતરડાનું કેન્સર એક ગંભીર રોગ છે, પરંતુ જો તેનું વહેલું નિદાન થાય અને યોગ્ય સારવાર કરવામાં આવે તો તે ઘણીવાર મટાડી શકાય છે. નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનિંગ) 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તે પૂર્વ-કેન્સરસ પોલિપ્સને શોધવામાં અને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે, આમ કેન્સર થવાનું જોખમ ઘટાડે છે.

આંતરડાના કેન્સર નાં કારણો શું છે?

જ્યારે આંતરડાના કેન્સરનું ચોક્કસ કારણ હંમેશાં જાણીતું હોતું નથી, ત્યારે ઘણા પરિબળો આ રોગ થવાનું જોખમ વધારી શકે છે. આ પરિબળોને મુખ્યત્વે બે જૂથોમાં વહેંચી શકાય છે:

૧. જીવનશૈલી સંબંધિત પરિબળો: આ એવા પરિબળો છે જે વ્યક્તિની ટેવો અને પસંદગીઓ સાથે સંકળાયેલા છે અને જેને બદલી શકાય છે.

• ઉંમર: આંતરડાનું કેન્સર કોઈપણ ઉંમરે થઈ શકે છે, પરંતુ મોટાભાગના કિસ્સાઓ ૫૦ વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં જોવા મળે છે.
• આહાર:
  • ચરબીયુક્ત અને ઓછી ફાઇબરવાળો આહાર: લાલ માંસ (ગાય, ડુક્કર, ઘેટું) અને પ્રોસેસ્ડ માંસ (હોટ ડોગ, સોસેજ, લંચ મીટ) નું વધુ સેવન અને ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજનો ઓછો આહાર જોખમ વધારે છે.
  • કેટલાક અભ્યાસોમાં વધુ તાપમાને રાંધેલું માંસ (તળેલું, શેકેલું) પણ જોખમ વધારી શકે છે.
• શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: જે લોકો નિયમિત રીતે કસરત નથી કરતા તેમને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• મેદસ્વીતા (Obesity): વધુ વજન અથવા મેદસ્વી હોવું આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• ધૂમ્રપાન: લાંબા સમય સુધી ધૂમ્રપાન કરનારા લોકોને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• દારૂનું સેવન: વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે.
• પ્રકાર ૨ ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

૨. તબીબી ઇતિહાસ અને આનુવંશિક પરિબળો: આ એવા પરિબળો છે જે વ્યક્તિના નિયંત્રણમાં હોતા નથી અથવા જેમાં આનુવંશિક વલણ સામેલ હોય છે.

• આંતરડાના પોલિપ્સનો ઇતિહાસ: કોલોન અથવા રેક્ટમમાં એડેનોમેટસ પોલિપ્સ (adenomatous polyps) ધરાવતા લોકોને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. ખાસ કરીને જો પોલિપ્સ મોટા હોય અથવા ઘણા બધા હોય.
• આંતરડાના કેન્સર અથવા પોલિપ્સનો વ્યક્તિગત ઇતિહાસ: જો કોઈ વ્યક્તિને અગાઉ આંતરડાનું કેન્સર થયું હોય અથવા પોલિપ્સ દૂર કરવામાં આવ્યા હોય, તો તેમને ફરીથી કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (Inflammatory Bowel Disease – IBD): ક્રોહન રોગ (Crohn’s disease) અને અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ (ulcerative colitis) જેવી આંતરડાની ક્રોનિક સોજાવાળી પરિસ્થિતિઓ આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• આનુવંશિક સિન્ડ્રોમ્સ: અમુક આનુવંશિક સિન્ડ્રોમ્સ, જેમ કે ફેમિલીયલ એડેનોમેટસ પોલિપોસિસ (Familial Adenomatous Polyposis – FAP) અને લિંચ સિન્ડ્રોમ (Lynch syndrome), આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. આ સિન્ડ્રોમ્સ જનીનોમાં પરિવર્તનને કારણે થાય છે જે પેઢી દર પેઢી વારસામાં મળે છે.
• આંતરડાના કેન્સરનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ: જો તમારા નજીકના સંબંધીઓ (માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન, બાળકો) ને આંતરડાનું કેન્સર થયું હોય, તો તમને આ રોગ થવાનું જોખમ વધારે છે. ખાસ કરીને જો તેઓ નાની ઉંમરે બીમાર પડ્યા હોય.
• જાતિ અને વંશીયતા: આફ્રિકન અમેરિકનોમાં આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ અન્ય વંશીય જૂથો કરતાં વધારે જોવા મળ્યું છે. પૂર્વ યુરોપિયન યહૂદીઓમાં પણ આ રોગનું જોખમ વધારે હોય છે.
• અગાઉની રેડિયેશન થેરાપી: પેટના વિસ્તારમાં અન્ય કેન્સર માટે રેડિયેશન થેરાપી લીધેલા લોકોને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ થોડું વધારે હોઈ શકે છે.
• કોલેસીસ્ટેક્ટોમી (પિત્તાશય દૂર કરવાની સર્જરી): કેટલાક અભ્યાસોમાં પિત્તાશય દૂર કરાવેલ લોકોમાં જમણી બાજુના કોલોનમાં કેન્સરનું થોડું વધારે જોખમ જોવા મળ્યું છે, જોકે તેનું કારણ સંપૂર્ણપણે સ્પષ્ટ નથી.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ પરિબળો જોખમ વધારે છે, પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે આ પરિબળો ધરાવનાર દરેક વ્યક્તિને આંતરડાનું કેન્સર થશે જ. જો તમને આમાંના કોઈપણ જોખમી પરિબળો વિશે ચિંતા હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી અને નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનિંગ) વિશે સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

આંતરડાના કેન્સર ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

તમે પૂછ્યું છે કે આંતરડાના કેન્સરના ચિહ્નો અને લક્ષણો શું છે. અહીં તેની વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે:

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) નાં ચિહ્નો અને લક્ષણો વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ અલગ હોઈ શકે છે અને શરૂઆતના તબક્કામાં તે દેખાતા પણ નથી. જ્યારે લક્ષણો દેખાય છે, ત્યારે તે કેન્સરના કદ અને સ્થાન પર આધાર રાખે છે. અહીં કેટલાક સામાન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો આપ્યા છે:

આંતરડાની ટેવમાં ફેરફાર:

• ઝાડા (Diarrhea) જે થોડા દિવસોથી વધુ ચાલે.
• કબજિયાત (Constipation) જે સામાન્ય ન હોય.
• મળ પાતળો થવો.
• વારંવાર આંતરડા ખાલી કરવાની જરૂર લાગવી, પણ ખાલી ન થવું.

સ્ટૂલમાં ફેરફાર:

• સ્ટૂલમાં લોહી દેખાવું (તેજ લાલ અથવા ઘેરો કાળો રંગ હોઈ શકે છે).
• મળનો રંગ કાળો થવો.

પેટમાં અગવડતા:

• પેટમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણ જે દૂર ન થાય.
• પેટમાં ગેસ અથવા પેટ ફૂલવું.
• પેટમાં ગઠ્ઠો લાગવો.

અન્ય લક્ષણો:

• અકારણ વજન ઘટવું.
• થાક અને નબળાઈ લાગવી.
• એનિમિયા (લોહીની ઉણપ) ના લક્ષણો જેવા કે વધુ પડતો થાક અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ.
• મળ ત્યાગ કર્યા પછી પણ આંતરડા સંપૂર્ણપણે ખાલી ન થયા હોય તેવી લાગણી.

મહત્વની બાબતો:

• આ લક્ષણો આંતરડાના કેન્સર સિવાય અન્ય ઓછી ગંભીર પરિસ્થિતિઓને કારણે પણ હોઈ શકે છે, જેમ કે ચેપ, હરસ અથવા ઇરિટેબલ બોવેલ સિન્ડ્રોમ (IBS).
• જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણો લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર થઈ શકે.
• ખાસ કરીને 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો અથવા જેમને આંતરડાના કેન્સરનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ હોય તેઓએ નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનીંગ) કરાવવી જોઈએ, કારણ કે પ્રારંભિક તબક્કામાં કેન્સરની શોધ થવાથી સારવાર વધુ અસરકારક બની શકે છે.

જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થાય તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવામાં સંકોચ ન કરશો. વહેલું નિદાન જીવન બચાવી શકે છે.

આંતરડાના કેન્સર નું જોખમ કોને વધારે છે?

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) નું જોખમ અમુક ચોક્કસ પરિબળો ધરાવતા લોકોને વધારે હોય છે:

વધતી ઉંમર: આંતરડાનું કેન્સર મોટાભાગે 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં જોવા મળે છે. જો કે, યુવાન વયસ્કોમાં પણ તેના કેસ વધી રહ્યા છે.

આનુવંશિક ઇતિહાસ:

• કૌટુંબિક ઇતિહાસ: જો તમારા નજીકના સંબંધીઓ (માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન, બાળકો) ને આંતરડાનું કેન્સર થયું હોય, ખાસ કરીને નાની ઉંમરે, તો તમને જોખમ વધારે છે.
• આનુવંશિક સિન્ડ્રોમ્સ: ફેમિલીયલ એડેનોમેટસ પોલિપોસિસ (FAP) અને લિંચ સિન્ડ્રોમ (Lynch syndrome) જેવા આનુવંશિક સિન્ડ્રોમ્સ આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ ખૂબ વધારે છે.

તબીબી ઇતિહાસ:

• આંતરડાના પોલિપ્સનો ઇતિહાસ: કોલોનમાં એડેનોમેટસ પોલિપ્સ ધરાવતા લોકોને કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (IBD): ક્રોહન રોગ અને અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ જેવી ક્રોનિક આંતરડાની સોજાવાળી પરિસ્થિતિઓ જોખમ વધારે છે.
• અગાઉનું કેન્સર: જો તમને અગાઉ આંતરડાનું કેન્સર થયું હોય, તો ફરીથી થવાનું જોખમ રહે છે.

જીવનશૈલીના પરિબળો:

• આહાર: લાલ માંસ અને પ્રોસેસ્ડ માંસનું વધુ સેવન અને ફળો, શાકભાજી અને ફાઇબરનો ઓછો આહાર જોખમ વધારે છે.
• મેદસ્વીતા: વધુ વજન અથવા મેદસ્વી હોવું જોખમ વધારે છે.
• શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: નિયમિત કસરત ન કરવી જોખમ વધારે છે.
• ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• દારૂનું સેવન: વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન જોખમ વધારે છે.
• પ્રકાર ૨ ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોને જોખમ વધારે હોય છે.

વંશીયતા: આફ્રિકન અમેરિકનોમાં આંતરડાનું કેન્સરનું પ્રમાણ અન્ય વંશીય જૂથો કરતાં વધારે છે.

જો તમને આમાંના કોઈપણ જોખમી પરિબળો લાગુ પડતા હોય, તો તમારે તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી જોઈએ અને નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનિંગ) વિશે સલાહ લેવી જોઈએ. વહેલું નિદાન આ રોગની સારવારમાં ખૂબ મદદરૂપ સાબિત થઈ શકે છે.

આંતરડાના કેન્સર સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) સાથે ઘણા રોગો અને પરિસ્થિતિઓ સંકળાયેલી છે જે તેનું જોખમ વધારે છે:

૧. ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (IBD):

• અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ: આ સ્થિતિમાં મોટા આંતરડા અને મળાશયની અંદરની લાઇનિંગમાં લાંબા ગાળાનો સોજો અને ચાંદા પડે છે, જે કેન્સરનું જોખમ વધારે છે. જો કોલાઇટિસ મોટા ભાગના કોલોનને અસર કરે અને લાંબા સમય સુધી રહે તો જોખમ વધુ હોય છે.
• ક્રોહન રોગ: જો ક્રોહન રોગ મોટા આંતરડાને અસર કરે (ક્રોહન કોલાઇટિસ), તો તે પણ કેન્સરનું જોખમ વધારે છે, જોકે અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ કરતાં થોડું ઓછું. રોગની અવધિ અને સોજાની તીવ્રતા જોખમને અસર કરે છે.

૨. આનુવંશિક સિન્ડ્રોમ્સ: અમુક વારસાગત જનીનિક પરિવર્તનો આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ ખૂબ વધારે છે:

• લિંચ સિન્ડ્રોમ (Lynch Syndrome): જેને પહેલાં હેરેડિટરી નોનપોલિપોસિસ કોલોરેક્ટલ કેન્સર (HNPCC) તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું. આ સિન્ડ્રોમમાં DNA મિસમેચ રિપેર જનીનો (MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, EPCAM) માં પરિવર્તનો હોય છે, જે કોલોન કેન્સર અને અન્ય કેન્સર (જેમ કે ગર્ભાશય, અંડાશય, પેટ, કિડની, મૂત્રાશય) નું જોખમ વધારે છે.
• ફેમિલીયલ એડેનોમેટસ પોલિપોસિસ (FAP): આ દુર્લભ સ્થિતિમાં કોલોન અને રેક્ટમમાં હજારો બિન-કેન્સરસ પોલિપ્સ બને છે. જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો આ પોલિપ્સ લગભગ ચોક્કસપણે કેન્સરમાં ફેરવાઈ જાય છે, સામાન્ય રીતે ૪૦ વર્ષની ઉંમર પહેલાં.
• એટેન્યુએટેડ FAP (AFAP): FAP નું હળવું સ્વરૂપ, જેમાં ઓછા પોલિપ્સ બને છે અને કેન્સર પાછળથી વિકસે છે.
• મ્યુટેટેડ MYH-એસોસિએટેડ પોલિપોસિસ (MAP): આ એક રિસેસિવલી વારસાગત સ્થિતિ છે જે કોલોનમાં ઘણા એડેનોમેટસ પોલિપ્સનું કારણ બને છે અને કોલોરેક્ટલ કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• પ્યુટ્ઝ-જેગર્સ સિન્ડ્રોમ (Peutz-Jeghers Syndrome): આ સ્થિતિમાં જઠરાંત્રિય માર્ગમાં હેમાર્ટોમેટસ પોલિપ્સ અને ત્વચા અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર લાક્ષણિક રંગદ્રવ્ય ફોલ્લીઓ જોવા મળે છે, જે આંતરડાના કેન્સર અને અન્ય કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• જુવેનાઇલ પોલિપોસિસ સિન્ડ્રોમ (Juvenile Polyposis Syndrome): આ સ્થિતિમાં કોલોન અને અન્ય જઠરાંત્રિય માર્ગમાં જુવેનાઇલ પોલિપ્સ બને છે, જે કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• કાઉડેન સિન્ડ્રોમ (Cowden Syndrome): PTEN જનીનમાં પરિવર્તનને કારણે થાય છે અને સ્તન, થાઇરોઇડ, ગર્ભાશય અને કોલોન સહિત વિવિધ કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• લિ-ફ્રોમેની સિન્ડ્રોમ (Li-Fraumeni Syndrome): TP53 જનીનમાં પરિવર્તનને કારણે થાય છે અને તેમાં સાર્કોમા, સ્તન કેન્સર, લ્યુકેમિયા અને આંતરડાના કેન્સર સહિત અનેક પ્રકારના કેન્સરનું જોખમ વધે છે.

૩. અન્ય તબીબી પરિસ્થિતિઓ:

• પ્રકાર ૨ ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોને આંતરડાનું કેન્સર થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• એક્રોમેગેલી: આ એવી સ્થિતિ છે જેમાં પિટ્યુટરી ગ્રંથિ વધુ પડતું ગ્રોથ હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે, જે આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે.
• પિત્તાશય દૂર કરવાની સર્જરી (કોલેસીસ્ટેક્ટોમી): કેટલાક અભ્યાસોમાં પિત્તાશય દૂર કરાવેલ લોકોમાં જમણી બાજુના કોલોનમાં કેન્સરનું થોડું વધારે જોખમ જોવા મળ્યું છે.

એ નોંધવું મહત્વપૂર્ણ છે કે આ પરિબળો જોખમ વધારે છે, પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે આ પરિસ્થિતિઓ ધરાવનાર દરેક વ્યક્તિને આંતરડાનું કેન્સર થશે જ. જો તમને આમાંની કોઈપણ પરિસ્થિતિ હોય, તો તમારે તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી જોઈએ અને નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનિંગ) વિશે સલાહ લેવી જોઈએ.

આંતરડાના કેન્સર નું નિદાન

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) નું નિદાન વિવિધ પદ્ધતિઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને અનેક પરીક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે. નિદાનનો મુખ્ય હેતુ કેન્સરની હાજરીની પુષ્ટિ કરવાનો, તેના તબક્કાને નિર્ધારિત કરવાનો અને શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના નક્કી કરવાનો છે. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાં શામેલ હોઈ શકે છે:

૧. તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ:

• ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને કુટુંબના તબીબી ઇતિહાસ વિશે પૂછશે, ખાસ કરીને આંતરડાના કેન્સર અથવા પોલિપ્સ સંબંધિત.
• શારીરિક તપાસમાં પેટની તપાસ અને ગુદામાર્ગની ડિજિટલ તપાસ (ડૉક્ટર ગુદામાર્ગમાં ગ્લોવ્ડ અને લ્યુબ્રિકેટેડ આંગળી દાખલ કરીને અસામાન્યતા અનુભવવાનો પ્રયાસ કરે છે) શામેલ હોઈ શકે છે.

૨. કોલોનોસ્કોપી:

• આ આંતરડાના કેન્સરના નિદાન માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રક્રિયા છે.
• એક પાતળી, લવચીક ટ્યુબ જેમાં કેમેરો જોડાયેલ હોય છે તે ગુદામાર્ગ દ્વારા કોલોનમાં દાખલ કરવામાં આવે છે.
• ડૉક્ટર સમગ્ર કોલોનની અંદરની બાજુને વિડિયો સ્ક્રીન પર જોઈ શકે છે અને કોઈપણ અસામાન્ય વૃદ્ધિ, પોલિપ્સ અથવા કેન્સરગ્રસ્ત વિસ્તારો શોધી શકે છે.
• જો કોઈ શંકાસ્પદ વિસ્તાર જોવા મળે, તો બાયોપ્સી માટે ટીશ્યુનો નમૂનો લઈ શકાય છે, જે કેન્સરની હાજરીની પુષ્ટિ કરવા માટે માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે.
• કોલોનોસ્કોપી દરમિયાન પોલિપ્સને પણ દૂર કરી શકાય છે, જે કેન્સર થવાનું જોખમ ઘટાડે છે.

૩. સિગ્મોઇડોસ્કોપી:

• આ કોલોનોસ્કોપી જેવી જ પ્રક્રિયા છે, પરંતુ તે માત્ર કોલોનના નીચલા ભાગ (સિગ્મોઇડ કોલોન) અને મળાશયને જ જુએ છે.
• તે ગુદામાર્ગની નજીકના કેન્સર અને પોલિપ્સ શોધવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

૪. સ્ટૂલ ટેસ્ટ:

• ફેકલ ઓકલ્ટ બ્લડ ટેસ્ટ (FOBT) અને ફેકલ ઇમ્યુનોકેમિકલ ટેસ્ટ (FIT): આ પરીક્ષણો સ્ટૂલમાં છુપાયેલું લોહી શોધે છે, જે કેન્સર અથવા પોલિપ્સનું સૂચક હોઈ શકે છે. જો ટેસ્ટ પોઝિટિવ આવે તો વધુ તપાસ માટે કોલોનોસ્કોપીની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
• સ્ટૂલ ડીએનએ ટેસ્ટ: આ ટેસ્ટ સ્ટૂલમાં કેન્સર કોષો દ્વારા છોડવામાં આવેલા ડીએનએમાં અસામાન્યતા શોધે છે.

૫. ઇમેજિંગ ટેસ્ટ્સ:

• જો કોલોનોસ્કોપી અથવા અન્ય પરીક્ષણોમાં કેન્સર જોવા મળે, તો તે ફેલાયું છે કે કેમ તે જાણવા માટે ઇમેજિંગ ટેસ્ટ્સ કરવામાં આવી શકે છે:
  • સીટી સ્કેન (CT Scan): પેટ, પેલ્વિસ અને છાતીના આંતરિક અવયવોની વિગતવાર તસવીરો બનાવે છે.
  • એમઆરઆઈ (MRI): સોફ્ટ ટીશ્યુની વધુ વિગતવાર તસવીરો બનાવે છે, ખાસ કરીને રેક્ટલ કેન્સર માટે ઉપયોગી છે.
  • પીઈટી સ્કેન (PET Scan): શરીરના કેન્સરગ્રસ્ત વિસ્તારોને ઓળખવામાં મદદ કરે છે.
  • એક્સ-રે (X-ray) બેરિયમ એનિમા સાથે: આ ટેસ્ટ હવે સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતો નથી, પરંતુ કોલોનની રૂપરેખા જોવા માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.

૬. બાયોપ્સી:

• કેન્સરનું નિદાન કરવા માટે બાયોપ્સી સૌથી ચોક્કસ રીત છે.
• કોલોનોસ્કોપી અથવા સિગ્મોઇડોસ્કોપી દરમિયાન શંકાસ્પદ વિસ્તારમાંથી ટીશ્યુનો નમૂનો લેવામાં આવે છે.
• પેથોલોજિસ્ટ આ નમૂનાને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસે છે અને કેન્સર કોષોની હાજરીની પુષ્ટિ કરે છે.

એકવાર કેન્સરનું નિદાન થઈ જાય, તો ડૉક્ટરો કેન્સરના તબક્કાને નિર્ધારિત કરવા માટે વધુ પરીક્ષણો કરી શકે છે, જે સારવાર યોજના નક્કી કરવામાં મદદ કરે છે. તબક્કામાં કેન્સરનું કદ, લસિકા ગાંઠોમાં ફેલાવો અને શરીરના દૂરના ભાગોમાં ફેલાવો શામેલ છે.

આંતરડાના કેન્સર ની સારવાર

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) ની સારવાર કેન્સરના તબક્કા, સ્થાન, દર્દીનું એકંદર સ્વાસ્થ્ય અને અન્ય પરિબળો પર આધાર રાખે છે. સારવારના મુખ્ય વિકલ્પો નીચે મુજબ છે:

૧. શસ્ત્રક્રિયા (સર્જરી):

• આંતરડાના કેન્સરની સારવાર માટે શસ્ત્રક્રિયા એ મુખ્ય પદ્ધતિ છે, ખાસ કરીને જો કેન્સર ફેલાયું ન હોય.
• પોલિપેક્ટોમી: જો કેન્સર પોલિપમાં જ હોય, તો કોલોનોસ્કોપી દરમિયાન તેને દૂર કરી શકાય છે.
• સ્થાનિક એક્સિઝન: કેન્સરના નાના ભાગ અને આસપાસના થોડા સ્વસ્થ ટીશ્યુને દૂર કરવા માટે.
• આંશિક કોલેક્ટોમી: કેન્સર ધરાવતા કોલોનના ભાગને અને આસપાસના લસિકા ગાંઠોને દૂર કરવા માટે. પછી કોલોનના સ્વસ્થ ભાગોને ફરીથી જોડવામાં આવે છે.
• કોલોસ્ટોમી અથવા ઇલિયોસ્ટોમી: જો કોલોનના ભાગોને ફરીથી જોડવાનું શક્ય ન હોય, તો પેટની દિવાલ પર એક છિદ્ર (સ્ટોમા) બનાવવામાં આવે છે જેના દ્વારા મળ બહાર નીકળે છે અને એક બેગમાં એકત્રિત થાય છે. આ કામચલાઉ અથવા કાયમી હોઈ શકે છે.

૨. કીમોથેરાપી:

• આ એવી દવાઓનો ઉપયોગ કરે છે જે કેન્સર કોષોને મારી નાખે છે અથવા તેમની વૃદ્ધિને ધીમી કરે છે.
• શસ્ત્રક્રિયા પછી બાકી રહેલા કેન્સર કોષોને મારવા અથવા કેન્સર પાછા આવવાનું જોખમ ઘટાડવા માટે (એડજુવન્ટ કીમોથેરાપી).
• શસ્ત્રક્રિયા પહેલાં મોટા કેન્સરને સંકોચવા માટે (નિયોએડજુવન્ટ કીમોથેરાપી).
• અદ્યતન કેન્સરના લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા માટે.

૩. રેડિયેશન થેરાપી:

• આ ઉચ્ચ-ઊર્જા કિરણોનો ઉપયોગ કરીને કેન્સર કોષોને મારી નાખે છે.
• સામાન્ય રીતે રેક્ટલ કેન્સર માટે વધુ ઉપયોગી છે, પરંતુ કોલોન કેન્સરના અમુક કિસ્સાઓમાં પણ વપરાય છે.
• શસ્ત્રક્રિયા પહેલાં ગાંઠને સંકોચવા અથવા શસ્ત્રક્રિયા પછી બાકી રહેલા કેન્સર કોષોને મારવા માટે ઉપયોગ થઈ શકે છે.

૪. લક્ષિત ઉપચાર (ટાર્ગેટેડ થેરાપી):

• આ દવાઓ કેન્સર કોષોમાં ચોક્કસ પ્રોટીન અથવા જનીનોને નિશાન બનાવે છે જે તેમની વૃદ્ધિ અને ફેલાવામાં સામેલ હોય છે.
• સામાન્ય રીતે અદ્યતન આંતરડાના કેન્સર માટે કીમોથેરાપી સાથે ઉપયોગ થાય છે.

૫. ઇમ્યુનોથેરાપી:

• આ સારવાર શરીરની પોતાની રોગપ્રતિકારક શક્તિને કેન્સર કોષો સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
• આંતરડાના કેન્સરના અમુક ચોક્કસ પ્રકારો માટે ઉપયોગી છે, ખાસ કરીને અદ્યતન તબક્કામાં.

સારવારની યોજના દરેક વ્યક્તિ માટે અલગ હોય છે અને તે ડૉક્ટરની ટીમ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે જેમાં સર્જન, ઓન્કોલોજિસ્ટ (કેન્સર નિષ્ણાત) અને રેડિયેશન ઓન્કોલોજિસ્ટનો સમાવેશ થાય છે.

આંતરડાના કેન્સર શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

આંતરડાના કેન્સરના દર્દીઓ માટે શું ખાવું અને શું ન ખાવું તે કેન્સરના તબક્કા, સારવાર અને વ્યક્તિગત લક્ષણો પર આધાર રાખે છે. જો કે, અહીં કેટલીક સામાન્ય માર્ગદર્શિકા આપવામાં આવી છે:

શું ખાવું જોઈએ:

• ફાઇબરયુક્ત ખોરાક: આખા અનાજ (ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઇસ, ક્વિનોઆ), ફળો (બેરી, કેળા, સફરજન), શાકભાજી (બ્રોકોલી, ગાજર, પાંદડાવાળા ગ્રીન્સ), કઠોળ અને દાળ. ફાઇબર પાચનને સુધારે છે અને આંતરડાને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.
• પ્રોટીનયુક્ત ખોરાક: ચિકન, માછલી, ઇંડા, ટોફુ, કઠોળ અને ડેરી ઉત્પાદનો (ઓછી ચરબીવાળું દૂધ, દહીં). પ્રોટીન શરીરના કોષો અને પેશીઓના સમારકામમાં મદદ કરે છે.
• ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ: સૅલ્મોન, ફ્લેક્સસીડ્સ અને અખરોટ જેવા ખોરાક બળતરાને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• એન્ટીઑકિસડન્ટોથી ભરપૂર ખોરાક: બેરી અને પાંદડાવાળા ગ્રીન્સ જેવા ફળો અને શાકભાજી કોષોને નુકસાનથી બચાવવામાં મદદ કરે છે.
• કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી યુક્ત ખોરાક: ડેરી ઉત્પાદનો અને કેટલાક લીલા શાકભાજી કેલ્શિયમથી ભરપૂર હોય છે, જ્યારે વિટામિન ડી ચરબીયુક્ત માછલી અને ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકમાં જોવા મળે છે. આ પોષક તત્વો આંતરડાના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• પુષ્કળ પ્રવાહી: પાણી, સૂપ અને હર્બલ ટી જેવા પ્રવાહી કબજિયાત અટકાવવામાં અને શરીરને હાઇડ્રેટેડ રાખવામાં મદદ કરે છે.

શું ન ખાવું જોઈએ અથવા ઓછું ખાવું જોઈએ:

• પ્રોસેસ્ડ મીટ: હોટ ડોગ્સ, સોસેજ અને લંચ મીટ જેવા પ્રોસેસ્ડ માંસમાં એવા રસાયણો હોય છે જે આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• લાલ માંસ: બીફ, પોર્ક અને લેમ્બનું સેવન મર્યાદિત કરો, કારણ કે વધુ પડતું સેવન જોખમ વધારી શકે છે.
• ખાંડયુક્ત ખોરાક અને પીણાં: કેન્ડી, સોડા અને બેકડ સામાન જેવા ખોરાકમાં ખાંડનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે વજનમાં વધારો કરી શકે છે અને કેન્સરના વિકાસ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે.
• તળેલો અને ચરબીયુક્ત ખોરાક: આ ખોરાક પાચન માટે મુશ્કેલ હોઈ શકે છે અને સારવારની આડઅસરોને વધારે છે.
• આલ્કોહોલ: આલ્કોહોલનું વધુ પડતું સેવન આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે અને સારવારમાં દખલ કરી શકે છે.
• કેફીન: વધુ પડતું કેફીન ઝાડા અને ડિહાઇડ્રેશન જેવી આડઅસરોને વધારે છે.

અન્ય મહત્વપૂર્ણ બાબતો:

• નાના અને વારંવાર ભોજન લો: જો તમને ભૂખ ઓછી લાગતી હોય અથવા ઉબકા આવતા હોય, તો દિવસ દરમિયાન નાના અને વારંવાર ભોજન લેવાનું મદદરૂપ થઈ શકે છે.
• ખોરાકને સારી રીતે ચાવો: આ પાચનમાં મદદ કરે છે અને પેટ પરનો બોજ ઘટાડે છે.
• તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લો: તેઓ તમારી વ્યક્તિગત જરૂરિયાતો અને સારવાર યોજના અનુસાર આહારની ભલામણો આપી શકશે.

યાદ રાખો કે આ સામાન્ય માર્ગદર્શિકા છે અને તમારે હંમેશા તમારા આરોગ્ય સંભાળ પ્રદાતાની સલાહનું પાલન કરવું જોઈએ.

આંતરડાના કેન્સર માટે ઘરેલું ઉપચાર

આંતરડાનું કેન્સર એક ગંભીર તબીબી સ્થિતિ છે અને તેનો કોઈ અસરકારક ઘરેલું ઉપચાર નથી. આ કેન્સરની સારવાર માટે તબીબી હસ્તક્ષેપ, જેમ કે સર્જરી, કીમોથેરાપી, રેડિયેશન થેરાપી, લક્ષિત ઉપચાર અને ઇમ્યુનોથેરાપી જરૂરી છે.

ઘરેલું ઉપચારો કે વૈકલ્પિક દવાઓ આંતરડાના કેન્સરને મટાડી શકતી નથી અને તેના પર આધાર રાખવાથી કિંમતી સમય બગાડી શકાય છે, જેનાથી કેન્સર વધુ ફેલાઈ શકે છે અને સારવાર ઓછી અસરકારક બની શકે છે.

જો તમને આંતરડાના કેન્સરનું નિદાન થયું હોય અથવા તેના લક્ષણો જણાય તો તમારે તાત્કાલિક ઓન્કોલોજિસ્ટ (કેન્સર નિષ્ણાત) ની સલાહ લેવી જોઈએ. તેઓ તમારી સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરશે અને યોગ્ય સારવાર યોજના બનાવશે.

ઘરે તમે શું કરી શકો છો (તબીબી સારવારના સહાયક તરીકે):

જો કે, તબીબી સારવાર દરમિયાન અને પછી તમે તમારા સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને ટેકો આપવા માટે કેટલીક બાબતો ઘરે કરી શકો છો:

• સંતુલિત અને પૌષ્ટિક આહાર લો: ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ અને પ્રોટીનયુક્ત ખોરાક લો. તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ મુજબ આહાર યોજના બનાવો.
• હળવી કસરત કરો: તમારા ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ નિયમિત હળવી કસરત કરો. તે તમને શક્તિ જાળવવામાં અને થાક ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પૂરતી ઊંઘ લો: શરીરને સ્વસ્થ થવા માટે પૂરતી ઊંઘ લેવી જરૂરી છે.
• તણાવનું વ્યવસ્થાપન કરો: તણાવ ઘટાડવાની તકનીકો (જેમ કે યોગા, ધ્યાન) નો ઉપયોગ કરો.
• હાઇડ્રેટેડ રહો: પુષ્કળ પાણી અને અન્ય પ્રવાહી પીવો.
• તમારા ડૉક્ટરની સૂચનાઓનું પાલન કરો: દવાઓ નિયમિત લો અને ફોલો-અપ મુલાકાતો ચૂકશો નહીં.
• સપોર્ટ સિસ્ટમ સાથે જોડાયેલા રહો: પરિવાર, મિત્રો અને સપોર્ટ જૂથો સાથે વાત કરો. ભાવનાત્મક ટેકો ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે.

યાદ રાખો: આ ઘરેલું ઉપચારો તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી. કેન્સરની સારવાર માટે વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત થયેલી પદ્ધતિઓ પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. કોઈપણ વૈકલ્પિક ઉપચાર શરૂ કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ અવશ્ય લો.

આંતરડાના કેન્સર ને કેવી રીતે અટકાવવું?

આંતરડાના કેન્સર (કોલોરેક્ટલ કેન્સર) ને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય નથી, પરંતુ તમે કેટલીક જીવનશૈલીમાં ફેરફાર અને નિયમિત તપાસ દ્વારા તેનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકો છો:

જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:

• સંતુલિત અને ફાઇબરયુક્ત આહાર લો:
  • તમારા આહારમાં ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ (ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઇસ, ક્વિનોઆ) અને કઠોળનો સમાવેશ કરો. આ ખોરાક પાચનને સુધારે છે અને આંતરડાને સ્વસ્થ રાખે છે.
  • લાલ માંસ (ગાય, ડુક્કર, ઘેટું) અને પ્રોસેસ્ડ માંસ (હોટ ડોગ, સોસેજ, લંચ મીટ) નું સેવન મર્યાદિત કરો.
  • ચરબીયુક્ત ખોરાકનું સેવન ઓછું કરો.
• નિયમિત કસરત કરો: અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા 150 મિનિટ મધ્યમ તીવ્રતાની એરોબિક કસરત (જેમ કે ઝડપી ચાલવું) અથવા 75 મિનિટ તીવ્ર તીવ્રતાની કસરત (જેમ કે દોડવું) કરો. નિયમિત કસરત વજનને નિયંત્રિત કરવામાં અને આંતરડાના સ્વાસ્થ્યને સુધારવામાં મદદ કરે છે.
• સ્વસ્થ વજન જાળવો: વધુ વજન અથવા મેદસ્વી હોવું આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે. સંતુલિત આહાર અને નિયમિત કસરત દ્વારા સ્વસ્થ વજન જાળવો.
• ધૂમ્રપાન છોડો: ધૂમ્રપાન આંતરડાના કેન્સર સહિત અનેક પ્રકારના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
• દારૂનું સેવન મર્યાદિત કરો: જો તમે આલ્કોહોલ પીતા હોવ તો તેનું સેવન મધ્યમ માત્રામાં કરો. મહિલાઓ માટે દિવસમાં એક ડ્રિંક અને પુરુષો માટે દિવસમાં બે ડ્રિંકથી વધુ નહીં.

નિયમિત તપાસ (સ્ક્રીનિંગ):

નિયમિત સ્ક્રીનિંગ આંતરડાના કેન્સરને તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં શોધવામાં મદદ કરે છે, જ્યારે તેની સારવાર વધુ સફળ થવાની શક્યતા હોય છે. સ્ક્રીનિંગ પદ્ધતિઓ ઉંમર અને જોખમી પરિબળોના આધારે બદલાય છે:

• કોલોનોસ્કોપી: આ પ્રક્રિયામાં એક પાતળી, લવચીક ટ્યુબ જેમાં કેમેરો જોડાયેલ હોય છે તે ગુદામાર્ગ દ્વારા કોલોનમાં દાખલ કરવામાં આવે છે જેથી સમગ્ર કોલોનની અંદરની બાજુ જોઈ શકાય. તે પોલિપ્સને શોધવા અને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે, જે કેન્સર બની શકે છે. સામાન્ય રીતે 50 વર્ષની ઉંમરથી શરૂ કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે, પરંતુ જો જોખમી પરિબળો હોય તો વહેલા શરૂ કરી શકાય છે.
• સિગ્મોઇડોસ્કોપી: આ કોલોનોસ્કોપી જેવી જ છે, પરંતુ તે માત્ર કોલોનના નીચલા ભાગ અને મળાશયને જ જુએ છે.
• સ્ટૂલ ટેસ્ટ (FOBT/FIT): આ પરીક્ષણો સ્ટૂલમાં છુપાયેલું લોહી શોધે છે, જે કેન્સર અથવા પોલિપ્સનું સૂચક હોઈ શકે છે. જો ટેસ્ટ પોઝિટિવ આવે તો કોલોનોસ્કોપીની જરૂર પડે છે.
• સ્ટૂલ ડીએનએ ટેસ્ટ: આ ટેસ્ટ સ્ટૂલમાં કેન્સર કોષો દ્વારા છોડવામાં આવેલા ડીએનએમાં અસામાન્યતા શોધે છે.

અન્ય પરિબળો:

• જોખમી પરિબળો વિશે જાગૃત રહો: જો તમને આંતરડાના કેન્સરનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ હોય, ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (IBD) હોય અથવા અન્ય જોખમી પરિબળો હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો અને સ્ક્રીનિંગ ક્યારે શરૂ કરવું જોઈએ તે વિશે સલાહ લો.
• એસ્પિરિન અથવા અન્ય દવાઓ: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે લો-ડોઝ એસ્પિરિન અથવા અન્ય દવાઓ અમુક લોકોમાં આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ ઘટાડી શકે છે, પરંતુ આ અંગે વધુ સંશોધનની જરૂર છે અને તમારે તમારા ડૉક્ટરની સલાહ વિના કોઈ દવા શરૂ કરવી જોઈએ નહીં.

યાદ રાખો કે આ પગલાં આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે સંપૂર્ણપણે અટકાવી શકતા નથી. નિયમિત તપાસ અને સ્વસ્થ જીવનશૈલી જાળવવી એ આ રોગ સામે શ્રેષ્ઠ સંરક્ષણ છે.

સારાંશ

આંતરડાનું કેન્સર, જેને કોલોરેક્ટલ કેન્સર પણ કહેવાય છે, તે મોટા આંતરડા (કોલોન) અથવા મળાશય (રેક્ટમ) માં શરૂ થતો કેન્સર છે. તે મોટાભાગે કોલોન અને રેક્ટમની અંદરની લાઇનિંગમાં જોવા મળતા એડેનોકાર્સિનોમાસ નામના કોષોમાં શરૂ થાય છે અને પોલિપ્સ તરીકે વિકાસ પામે છે.

મુખ્ય કારણોમાં વધતી ઉંમર, આનુવંશિક ઇતિહાસ, આંતરડાના પોલિપ્સનો ઇતિહાસ, ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (IBD), લાલ અને પ્રોસેસ્ડ માંસનો વધુ આહાર, ઓછી ફાઇબરવાળો આહાર, મેદસ્વીતા, શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ, ધૂમ્રપાન અને વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન શામેલ છે.

ચિહ્નો અને લક્ષણોમાં આંતરડાની ટેવમાં ફેરફાર (ઝાડા, કબજિયાત, પાતળો મળ), સ્ટૂલમાં લોહી, પેટમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણ, અકારણ વજન ઘટવું અને થાકનો સમાવેશ થાય છે. જો કે, પ્રારંભિક તબક્કામાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી.

નિદાનમાં કોલોનોસ્કોપી સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે, જેમાં બાયોપ્સી દ્વારા કેન્સરની પુષ્ટિ કરવામાં આવે છે. અન્ય પરીક્ષણોમાં સિગ્મોઇડોસ્કોપી, સ્ટૂલ ટેસ્ટ અને ઇમેજિંગ ટેસ્ટ (સીટી સ્કેન, એમઆરઆઈ) શામેલ છે.

સારવાર કેન્સરના તબક્કા પર આધાર રાખે છે અને તેમાં શસ્ત્રક્રિયા (કેન્સરગ્રસ્ત ભાગ દૂર કરવો), કીમોથેરાપી, રેડિયેશન થેરાપી, લક્ષિત ઉપચાર અને ઇમ્યુનોથેરાપીનો સમાવેશ થાય છે.

અટકાવવા માટે સંતુલિત અને ફાઇબરયુક્ત આહાર લેવો, નિયમિત કસરત કરવી, સ્વસ્થ વજન જાળવવું, ધૂમ્રપાન અને વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન ટાળવું અને નિયમિત સ્ક્રીનિંગ (ખાસ કરીને 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો માટે) કરાવવું મહત્વપૂર્ણ છે.

આંતરડાનું કેન્સર એક ગંભીર રોગ છે, પરંતુ વહેલું નિદાન અને યોગ્ય સારવાર જીવન બચાવી શકે છે. જો તમને કોઈ લક્ષણો જણાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.