કાર્પલ ટનલ રિલીઝ (Carpal Tunnel Release)

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ: હાથના દુખાવામાંથી મુક્તિનો માર્ગ

કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ એ એક સામાન્ય સ્થિતિ છે જેમાં હાથ અને આંગળીઓમાં દુખાવો, ઝણઝણાટી અને સુન્નતા અનુભવાય છે. આ સમસ્યા ત્યારે થાય છે જ્યારે કાંડામાં આવેલી કાર્પલ ટનલ નામની સાંકડી જગ્યામાં મીડિયન નર્વ (median nerve) દબાઈ જાય છે. જો રૂઢિચુસ્ત ઉપચારો (જેમ કે આરામ, સ્પ્લિન્ટિંગ, દવાઓ કે ફિઝિયોથેરાપી) થી રાહત ન મળે, તો કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી એક અસરકારક ઉપચાર બની શકે છે.

કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ શું છે?

કાંડું એ હાડકાં અને લિગામેન્ટ્સથી બનેલી એક જટિલ રચના છે. કાર્પલ ટનલ એ કાંડાના પાયામાં સ્થિત એક સાંકડી નળી જેવી જગ્યા છે. આ ટનલમાંથી નવ કંડરા (tendons) અને મીડિયન નર્વ પસાર થાય છે. મીડિયન નર્વ અંગૂઠા, તર્જની, મધ્ય આંગળી અને અનામિકાના અડધા ભાગને સંવેદના પૂરી પાડે છે અને કેટલાક સ્નાયુઓને નિયંત્રિત કરે છે.

જ્યારે કાર્પલ ટનલની અંદર દબાણ વધે છે (સોજો, ઈજા, અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ જેવી કે ડાયાબિટીસ, થાઇરોઇડની સમસ્યા, સંધિવા, અથવા વારંવાર હાથના પુનરાવર્તિત હલનચલન), ત્યારે મીડિયન નર્વ દબાઈ જાય છે, જેના પરિણામે કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમના લક્ષણો જોવા મળે છે.

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી શું છે?

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ એ એક શસ્ત્રક્રિયા પ્રક્રિયા છે જે મીડિયન નર્વ પરના દબાણને દૂર કરવા માટે કરવામાં આવે છે. આ સર્જરીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ટ્રાન્સવર્સ કાર્પલ લિગામેન્ટ (transverse carpal ligament) ને કાપીને કાર્પલ ટનલની જગ્યાને પહોળી કરવાનો છે. આ લિગામેન્ટ ટનલની છત બનાવે છે અને જ્યારે તે કઠણ થાય છે કે જાડું થાય છે, ત્યારે તે નર્વને દબાવી શકે છે.

સર્જરીના પ્રકારો

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીના બે મુખ્ય પ્રકારો છે:

1. સર્જન કાંડાના નીચેના ભાગમાં (હથેળી પર) લગભગ 1-2 ઇંચનો ચીરો મૂકે છે. આ ચીરા દ્વારા, સર્જન ટ્રાન્સવર્સ કાર્પલ લિગામેન્ટને જોઈને તેને કાપે છે, જેનાથી મીડિયન નર્વ પરનું દબાણ મુક્ત થાય છે. આ પ્રક્રિયા સામાન્ય રીતે સ્થાનિક એનેસ્થેસિયા (જ્યાં સર્જરી કરવાની હોય તે વિસ્તારને સુન્ન કરવામાં આવે) હેઠળ કરવામાં આવે છે.
2. એન્ડોસ્કોપિક કાર્પલ ટનલ રિલીઝ:
   • આમાં, સર્જન એક નાનો ચીરો (લગભગ અડધો ઇંચ) મૂકે છે અને એક પાતળી ટ્યુબ (એન્ડોસ્કોપ) દાખલ કરે છે જેમાં નાનો કેમેરા જોડાયેલો હોય છે. આ કેમેરાની મદદથી સર્જન કાંડાની અંદરના ભાગને મોનિટર પર જોઈ શકે છે અને ખાસ નાના સાધનોનો ઉપયોગ કરીને લિગામેન્ટને કાપે છે. એન્ડોસ્કોપિક પદ્ધતિમાં એક અથવા બે નાના ચીરા (એક કાંડા પર અને બીજો હથેળીના પાયામાં) હોઈ શકે છે. આ પદ્ધતિમાં ઓછો દુખાવો, ઝડપી રિકવરી અને નાનો ડાઘ થવાની શક્યતા હોય છે.

બંને પદ્ધતિઓનો ઉદ્દેશ્ય સમાન છે: મીડિયન નર્વ પરથી દબાણ દૂર કરવું. કઈ પદ્ધતિ શ્રેષ્ઠ છે તે દર્દીની સ્થિતિ અને સર્જનની પસંદગી પર આધાર રાખે છે.

સર્જરી પહેલાંની તૈયારી

સર્જરી પહેલાં, ડૉક્ટર તમારી સંપૂર્ણ તપાસ કરશે અને તમારા તબીબી ઇતિહાસની સમીક્ષા કરશે. તમને નીચે મુજબની સૂચનાઓ આપવામાં આવી શકે છે:

• કોઈપણ દવાઓ, પૂરક આહાર કે હર્બલ પ્રોડક્ટ્સ વિશે ડૉક્ટરને જણાવો. કેટલીક દવાઓ (ખાસ કરીને લોહી પાતળું કરતી દવાઓ) સર્જરી પહેલાં બંધ કરવાની જરૂર પડી શકે છે.
• સર્જરીના દિવસે ખાલી પેટે રહેવાની સૂચના આપવામાં આવી શકે છે.
• ધુમ્રપાન ટાળો, કારણ કે તે રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયાને ધીમી કરી શકે છે.

સર્જરી પછીની સંભાળ અને રિકવરી

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી સામાન્ય રીતે આઉટપેશન્ટ પ્રક્રિયા હોય છે, એટલે કે તમને તે જ દિવસે ઘરે જવાની પરવાનગી મળી શકે છે.

• દુખાવો અને સોજો: સર્જરી પછી થોડો દુખાવો અને સોજો સામાન્ય છે. ડૉક્ટર દુખાવાને નિયંત્રિત કરવા માટે દવાઓ લખી આપશે.
• ડ્રેસિંગ અને સ્પ્લિન્ટ: સર્જરીવાળા હાથ પર ડ્રેસિંગ અને/અથવા સ્પ્લિન્ટ લગાડવામાં આવશે જેથી કાંડાને સ્થિર રાખી શકાય.
• આરામ: સર્જરી પછી થોડા દિવસો માટે હાથને આરામ આપવો અને તેને ઊંચો રાખવો મહત્વપૂર્ણ છે જેથી સોજો ઓછો થાય.
• વ્યાયામ: ડૉક્ટર તમને હાથ અને આંગળીઓના હળવા વ્યાયામ કરવાની સલાહ આપી શકે છે જેથી કઠોરતા અટકાવી શકાય. ફિઝિયોથેરાપી અથવા ઓક્યુપેશનલ થેરાપી પણ રિકવરીમાં મદદ કરી શકે છે.
• કામ પર પરત: તમારી નોકરીના પ્રકાર પર આધાર રાખીને, તમને થોડા અઠવાડિયાથી લઈને થોડા મહિનાઓ સુધી કામ પરથી રજા લેવાની જરૂર પડી શકે છે. હળવા કામ માટે ઝડપથી પરત ફરી શકાય છે, જ્યારે સખત શ્રમવાળા કામ માટે વધુ સમય લાગી શકે છે.
• સંપૂર્ણ રિકવરી: લક્ષણોમાં ત્વરિત સુધારો જોવા મળી શકે છે, પરંતુ નર્વને સંપૂર્ણપણે રૂઝ આવવામાં અને શક્તિ પાછી આવવામાં કેટલાક અઠવાડિયાથી મહિનાઓ લાગી શકે છે.

સંભવિત જોખમો અને ગૂંચવણો

કોઈપણ શસ્ત્રક્રિયાની જેમ, કાર્પલ ટનલ રિલીઝમાં પણ કેટલાક જોખમો હોય છે, જોકે તે સામાન્ય રીતે ઓછા હોય છે:

• રક્તસ્ત્રાવ
• ચેપ
• નર્વને નુકસાન (ખૂબ જ દુર્લભ)
• લિગામેન્ટ સંપૂર્ણપણે ન કાપાવું (જેના કારણે લક્ષણો ચાલુ રહી શકે છે)
• ડાઘની સંવેદનશીલતા અથવા કઠોરતા
• CRPS (Complex Regional Pain Syndrome) – એક દુર્લભ ક્રોનિક પીડાની સ્થિતિ

કોણે કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી કરાવવી જોઈએ?

જો તમને નીચેનામાંથી કોઈ લક્ષણો હોય તો કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી વિશે વિચારવું જોઈએ:

• કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમના લક્ષણો (દુખાવો, ઝણઝણાટી, સુન્નતા) જે રૂઢિચુસ્ત ઉપચારો પછી પણ ચાલુ રહે છે.
• મીડિયન નર્વને નુકસાન થવાના સંકેતો, જેમ કે સ્નાયુઓની નબળાઈ અથવા અંગૂઠાના પાયા પરના સ્નાયુઓનું સંકોચન.
• ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચાડતી તીવ્ર પીડા.

નિષ્કર્ષ

કાર્પલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી એ કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમના ગંભીર કેસોમાં પીડામાંથી રાહત મેળવવા અને હાથના કાર્યને સુધારવા માટે એક અત્યંત અસરકારક ઉપાય છે. જો તમે કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમના લક્ષણોનો અનુભવ કરી રહ્યા છો, તો નિદાન અને યોગ્ય સારવાર યોજના માટે તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.