હરસ
હરસ એ મળમાર્ગ અને ગુદામાર્ગની નીચેના ભાગમાં આવેલી ફૂલેલી નસો છે. તે ખૂબ જ સામાન્ય છે અને પુખ્ત વયના લોકોમાંથી લગભગ અડધા લોકો તેમના જીવનમાં કોઈક સમયે તેનો અનુભવ કરે છે.
હરસ શું છે?
હરસ એ મળમાર્ગ અને ગુદામાર્ગની નીચેના ભાગમાં આવેલી ફૂલેલી નસો છે. હરસ ખૂબ જ સામાન્ય છે અને પુખ્ત વયના લોકોમાંથી લગભગ અડધા લોકો તેમના જીવનમાં કોઈક સમયે તેનો અનુભવ કરે છે. હરસ સામાન્ય રીતે પીડાદાયક હોતા નથી, પરંતુ તે ખંજવાળ, રક્તસ્ત્રાવ અને મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી જેવા લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે.
હરસના કારણો:
હરસ થવાના ઘણા કારણો છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- કબજિયાત
- ઝાડા
- ગર્ભાવસ્થા
- વધારે વજન
- બેઠાડુ જીવનશૈલી
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ
- વારસાગત
હરસના લક્ષણો:
હરસના લક્ષણો હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. કેટલાક સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ, ખાસ કરીને મળ ત્યાગ કર્યા પછી
- ગુદામાર્ગમાં અથવા આસપાસ ખંજવાળ
- ગુદામાર્ગમાં અથવા આસપાસ દુખાવો અથવા અગવડતા
- મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી
- ગુદામાર્ગમાં સોજો અથવા ગઠ્ઠો
હરસના પ્રકાર:
હરસ બે પ્રકારના હોય છે:
- આંતરિક હરસ: આ હરસ ગુદામાર્ગની અંદર હોય છે અને સામાન્ય રીતે દેખાતા નથી.
- બાહ્ય હરસ: આ હરસ ગુદામાર્ગની બહાર હોય છે અને તે જોઈ શકાય છે.
હરસની સારવાર:
હરસની સારવાર હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, હરસની સારવાર ઘરે જ કરી શકાય છે. કેટલાક ઘરેલું ઉપચારોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- પુષ્કળ પાણી પીવો
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ
- નિયમિત કસરત કરો
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો
- ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખો
- ઠંડા કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરો
- ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓનો ઉપયોગ કરો
જો ઘરેલું ઉપચારોથી રાહત ન મળે, તો ડૉક્ટર તમને અન્ય સારવાર વિકલ્પોની ભલામણ કરી શકે છે, જેમ કે દવાઓ, ઇન્જેક્શન અથવા સર્જરી.
હરસથી બચાવ:
હરસથી બચવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- કબજિયાતથી બચો
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ
- પુષ્કળ પાણી પીવો
- નિયમિત કસરત કરો
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો
- ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખો
જો તમને હરસના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. હરસ સામાન્ય રીતે ગંભીર સ્થિતિ નથી, પરંતુ તે કેટલીકવાર અન્ય આરોગ્ય સમસ્યાઓનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
હરસ ના કારણો
હરસ થવાના ઘણા કારણો છે, જેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે:
- કબજિયાત: કબજિયાત એ હરસ થવાનું એક મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે તમને કબજિયાત હોય છે, ત્યારે તમારે મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવું પડે છે, જેના કારણે ગુદામાર્ગની નસો ફૂલી જાય છે અને હરસ થાય છે.
- ઝાડા: વારંવાર ઝાડા થવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. ઝાડા થવાથી ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ આવે છે, જેના કારણે નસો ફૂલી જાય છે.
- ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન, વધતું ગર્ભાશય ગુદામાર્ગ પર દબાણ લાવે છે, જેના કારણે હરસ થઈ શકે છે.
- વધારે વજન: વધારે વજન હોવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. વધારે વજન ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ લાવે છે, જેના કારણે નસો ફૂલી જાય છે.
- બેઠાડુ જીવનશૈલી: જે લોકો બેઠાડુ જીવનશૈલી જીવે છે, તેઓને હરસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. બેઠાડુ જીવનશૈલીના કારણે ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ આવે છે.
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ: મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવાથી ગુદામાર્ગની નસો ફૂલી જાય છે અને હરસ થાય છે.
- વારસાગત: કેટલાક લોકોને વારસાગત રીતે હરસ થવાની શક્યતા વધારે હોય છે.
હરસ થવાના અન્ય કારણોમાં નીચેનાનો પણ સમાવેશ થાય છે:
- ભારે વસ્તુઓ ઉપાડવી
- ગુદા મૈથુન
- ગુદાના ચેપ
હરસના લક્ષણો
હરસના લક્ષણો હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. કેટલાક લોકોને કોઈ લક્ષણોનો અનુભવ થતો નથી, જ્યારે અન્ય લોકો નીચેના લક્ષણોનો અનુભવ કરી શકે છે:
- ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ: આ હરસનું સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે. રક્તસ્ત્રાવ સામાન્ય રીતે મળ ત્યાગ કર્યા પછી થાય છે અને તેજસ્વી લાલ રંગનું હોય છે.
- ગુદામાર્ગમાં અથવા આસપાસ ખંજવાળ: હરસ ખંજવાળનું કારણ બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે તે ફૂલેલા હોય.
- ગુદામાર્ગમાં અથવા આસપાસ દુખાવો અથવા અગવડતા: હરસ દુખાવો અથવા અગવડતાનું કારણ બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે તે મોટા હોય અથવા ફૂલેલા હોય.
- મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી: મોટા હરસ મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી પેદા કરી શકે છે.
- ગુદામાર્ગમાં સોજો અથવા ગઠ્ઠો: બાહ્ય હરસ ગુદામાર્ગની બહાર સોજો અથવા ગઠ્ઠા તરીકે દેખાઈ શકે છે.
હરસનું જોખમ વધારે કોને છે?
હરસ કોઈને પણ થઈ શકે છે, પરંતુ કેટલાક લોકોમાં તેનું જોખમ વધારે હોય છે. અહીં કેટલાક પરિબળો છે જે હરસ થવાનું જોખમ વધારે છે:
- કબજિયાત: જે લોકોને વારંવાર કબજિયાત રહેતી હોય તેઓને હરસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. કબજિયાતને કારણે મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવું પડે છે, જેનાથી ગુદામાર્ગની નસો ફૂલી જાય છે અને હરસ થાય છે.
- ઝાડા: વારંવાર ઝાડા થવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. ઝાડા થવાથી ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ આવે છે, જેના કારણે નસો ફૂલી જાય છે.
- ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન, વધતું ગર્ભાશય ગુદામાર્ગ પર દબાણ લાવે છે, જેના કારણે હરસ થઈ શકે છે.
- વધારે વજન: વધારે વજન હોવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. વધારે વજન ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ લાવે છે, જેના કારણે નસો ફૂલી જાય છે.
- બેઠાડુ જીવનશૈલી: જે લોકો બેઠાડુ જીવનશૈલી જીવે છે, તેઓને હરસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. બેઠાડુ જીવનશૈલીના કારણે ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ આવે છે.
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ: મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવાથી ગુદામાર્ગની નસો ફૂલી જાય છે અને હરસ થાય છે.
- વારસાગત: કેટલાક લોકોને વારસાગત રીતે હરસ થવાની શક્યતા વધારે હોય છે.
હરસ સાથે સંકળાયેલા રોગો
હરસ સામાન્ય રીતે કોઈ ગંભીર રોગ સાથે સંકળાયેલ નથી, પરંતુ કેટલીકવાર તે અન્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે અથવા અન્ય રોગોના લક્ષણોને વધારે તીવ્ર બનાવી શકે છે. અહીં હરસ સાથે સંકળાયેલા કેટલાક રોગો અને પરિસ્થિતિઓ છે:
- ગુદા ફિશર: ગુદા ફિશર એ ગુદામાર્ગમાં એક નાનું ચીરો અથવા ફાટ છે જે કબજિયાત અથવા ઝાડાને કારણે થઈ શકે છે. હરસ અને ગુદા ફિશર બંને પીડા અને રક્તસ્રાવનું કારણ બની શકે છે, તેથી તે બંને વચ્ચે તફાવત કરવો મુશ્કેલ બની શકે છે.
- ગુદા ફોલ્લો: ગુદા ફોલ્લો એ ગુદામાર્ગની આસપાસ પરુનો સંગ્રહ છે. તે બેક્ટેરિયલ ચેપને કારણે થાય છે. ગુદા ફોલ્લાઓ ખૂબ પીડાદાયક હોઈ શકે છે અને તેને ડ્રેઇન કરવા માટે સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.
- પાયલોનિડલ સિસ્ટ: પાયલોનિડલ સિસ્ટ એ ત્વચામાં એક નાનું પોલાણ છે જે વાળ અને ત્વચાના કણોથી ભરેલું હોય છે. તે સામાન્ય રીતે કરોડના નીચેના ભાગમાં થાય છે, પરંતુ તે ગુદામાર્ગમાં પણ થઈ શકે છે. પાયલોનિડલ સિસ્ટ ચેપગ્રસ્ત થઈ શકે છે અને તેને ડ્રેઇન કરવા માટે સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.
- આંતરડાના રોગો: કેટલાક આંતરડાના રોગો, જેમ કે ક્રોહન રોગ અને અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ, હરસ જેવા લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે. જો તમને હરસ સાથે અન્ય લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય, જેમ કે પેટમાં દુખાવો, ઝાડા અથવા વજન ઘટવું, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
- કોલોરેક્ટલ કેન્સર: કોલોરેક્ટલ કેન્સરના લક્ષણો હરસ જેવા જ હોઈ શકે છે, જેમ કે ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ. જો તમને ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવનો અનુભવ થતો હોય, તો તમારે કોલોરેક્ટલ કેન્સરની શક્યતાને નકારી કાઢવા માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
હરસનું નિદાન
હરસનું નિદાન કરવા માટે, ડૉક્ટર તમારી તબીબી હિસ્ટ્રી અને શારીરિક તપાસ કરશે. તેઓ તમને તમારા લક્ષણો વિશે પૂછી શકે છે, જેમ કે ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ, ખંજવાળ, દુખાવો અથવા મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી. તેઓ તમારા ગુદામાર્ગની પણ તપાસ કરી શકે છે કે કોઈ સોજો અથવા ગઠ્ઠો છે કે નહીં.
કેટલીકવાર, ડૉક્ટરને વધુ માહિતીની જરૂર પડી શકે છે. આ કિસ્સાઓમાં, તેઓ નીચેના પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરી શકે છે:
- ડિજિટલ રેક્ટલ એક્ઝામિનેશન (DRE): આ પરીક્ષણમાં, ડૉક્ટર તમારા ગુદામાર્ગમાં એક મોજાવાળી આંગળી નાખે છે જેથી કોઈ અસામાન્યતા અનુભવી શકાય.
- એનોસ્કોપી: આ પરીક્ષણમાં, ડૉક્ટર તમારા ગુદામાર્ગમાં એક નાની ટ્યુબ નાખે છે જેમાં પ્રકાશ અને કેમેરો હોય છે. આનાથી ડૉક્ટર તમારા ગુદામાર્ગની અંદરની બાજુ જોઈ શકે છે.
- સિગ્મોઇડોસ્કોપી અથવા કોલોનોસ્કોપી: આ પરીક્ષણોમાં, ડૉક્ટર તમારા મળાશય અને મોટા આંતરડાની અંદરની બાજુ જોવા માટે એક લાંબી, લવચીક ટ્યુબનો ઉપયોગ કરે છે. આ પરીક્ષણોનો ઉપયોગ અન્ય સમસ્યાઓને નકારી કાઢવા માટે થઈ શકે છે, જેમ કે કોલોરેક્ટલ કેન્સર.
હરસનું નિદાન કરવા માટે કોઈ ચોક્કસ પરીક્ષણ નથી. ડૉક્ટર તમારી તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને પરીક્ષણોના પરિણામોના આધારે નિદાન કરશે.
હરસની સારવાર
હરસની સારવાર હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, હરસની સારવાર ઘરે જ કરી શકાય છે. કેટલાક ઘરેલું ઉપચારો અને તબીબી સારવાર વિકલ્પો નીચે મુજબ છે:
તબીબી સારવાર
જો ઘરેલું ઉપચારોથી રાહત ન મળે, તો ડૉક્ટર તમને અન્ય સારવાર વિકલ્પોની ભલામણ કરી શકે છે, જેમ કે:
- દવાઓ: ડૉક્ટર તમને દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે દવાઓ આપી શકે છે.
- ઇન્જેક્શન: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ડૉક્ટર હરસમાં દવા ઇન્જેક્ટ કરી શકે છે જેથી તે સંકોચાઈ જાય.
- સર્જરી: જો હરસ ખૂબ મોટો હોય અથવા અન્ય સારવાર વિકલ્પોથી રાહત ન મળે, તો સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.
હરસથી બચાવ
હરસથી બચવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- કબજિયાતથી બચો
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ
- પુષ્કળ પાણી પીવો
- નિયમિત કસરત કરો
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો
- ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખો
હરસની આયુર્વેદિક સારવાર
હરસ માટે આયુર્વેદિક સારવારમાં નીચેના ઉપાયોનો સમાવેશ થાય છે:
આહાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક લો, જેમ કે ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજ.
- પુષ્કળ પાણી પીવો.
- નિયમિત કસરત કરો.
- કબજિયાત ટાળો.
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો.
ઔષધો:
- ત્રિફળા ચૂર્ણ: ત્રિફળા ચૂર્ણ એ ત્રણ ફળોનું મિશ્રણ છે જે પાચન સુધારવામાં અને કબજિયાત ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- અર્શ કુઠાર રસ: અર્શ કુઠાર રસ એ એક આયુર્વેદિક દવા છે જે હરસના લક્ષણોને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- કાંચનાર ગુગ્ગુલ: કાંચનાર ગુગ્ગુલ એ એક આયુર્વેદિક દવા છે જે સોજો અને બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- કુમારી આસવ: કુમારી આસવ એ એક આયુર્વેદિક દવા છે જે પાચન સુધારવામાં અને કબજિયાત ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
સ્થાનિક ઉપયોગ માટે:
- જાત્યાદી તેલ: જાત્યાદી તેલ એ એક આયુર્વેદિક તેલ છે જે હરસના લક્ષણોને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- નીમ તેલ: નીમ તેલમાં એન્ટિબેક્ટેરિયલ અને એન્ટિફંગલ ગુણધર્મો હોય છે જે હરસના ચેપને રોકવામાં મદદ કરે છે.
હરસના ઘરગથ્થુ ઉપચાર
હરસ એ મળમાર્ગ અને ગુદામાર્ગની નીચેના ભાગમાં આવેલી ફૂલેલી નસો છે. તે ખૂબ જ સામાન્ય છે અને પુખ્ત વયના લોકોમાંથી લગભગ અડધા લોકો તેમના જીવનમાં કોઈક સમયે તેનો અનુભવ કરે છે. હરસ સામાન્ય રીતે પીડાદાયક હોતા નથી, પરંતુ તે ખંજવાળ, રક્તસ્ત્રાવ અને મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી જેવા લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે.
હરસ થવાના ઘણા કારણો છે, જેમાં કબજિયાત, ઝાડા, ગર્ભાવસ્થા, વધારે વજન, બેઠાડુ જીવનશૈલી, મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ અને વારસાગતનો સમાવેશ થાય છે. હરસના લક્ષણોમાં ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ, ખંજવાળ, દુખાવો અથવા અગવડતા અને મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલીનો સમાવેશ થાય છે.
હરસની સારવાર હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, હરસની સારવાર ઘરે જ કરી શકાય છે. કેટલાક ઘરેલું ઉપચારોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી મળ નરમ રહે છે અને તેને પસાર કરવામાં સરળતા રહે છે, જેનાથી હરસ પરનું દબાણ ઘટે છે.
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ: ફાઇબરયુક્ત ખોરાક, જેમ કે ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજ, મળને જથ્થો આપે છે અને તેને નરમ બનાવે છે, જેનાથી મળ ત્યાગ કરવામાં સરળતા રહે છે.
- નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત કસરત કરવાથી કબજિયાત ઓછી થાય છે અને પાચન સુધરે છે, જેનાથી હરસ થવાનું જોખમ ઘટે છે.
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો: મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવાથી હરસ પર દબાણ આવે છે અને તે વધુ ખરાબ થઈ શકે છે.
- ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખો: ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખવાથી ચેપ અને ખંજવાળથી બચી શકાય છે.
- ઠંડા કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરો: ઠંડા કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરવાથી હરસના સોજા અને દુખાવામાં રાહત મળે છે.
- ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓનો ઉપયોગ કરો: કેટલીક ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ, જેમ કે ક્રીમ અને મલમ, હરસના લક્ષણોને દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
હરસમાં શું ખાવું?
હરસ મટે તે માટે શું ખાવું અને શું ના ખાવું તેની માહિતી નીચે મુજબ છે:
શું ખાવું:
- ફાઇબરયુક્ત ખોરાક: ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજ જેવા ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાવાથી મળ નરમ રહે છે અને તેને પસાર કરવામાં સરળતા રહે છે. જેનાથી હરસ પરનું દબાણ ઘટે છે.
- પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસ દરમિયાન પુષ્કળ પાણી પીવાથી મળ નરમ રહે છે અને તેને પસાર કરવામાં સરળતા રહે છે, જેનાથી હરસ પરનું દબાણ ઘટે છે.
- ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો: ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો, જેમ કે દૂધ, દહીં અને પનીર ખાવાથી કેલ્શિયમની પથરી થવાનું જોખમ ઘટે છે.
- નટ્સ અને બીજ: નટ્સ અને બીજમાં મેગ્નેશિયમ હોય છે, જે પથરીને રોકવામાં મદદ કરે છે.
હરસમાં શું ન ખાવું?
હરસમાં શું ન ખાવું તેની માહિતી અહીં આપી છે:
ખોરાક જે કબજિયાત વધારે છે:
- ફાસ્ટ ફૂડ: ફાસ્ટ ફૂડમાં ફાઈબરનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે અને તે ચરબી અને સોડિયમથી ભરપૂર હોય છે, જે કબજિયાતને વધારી શકે છે.
- પ્રોસેસ્ડ ફૂડ: પ્રોસેસ્ડ ફૂડમાં પણ ફાઈબરનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે અને તેમાં પ્રિઝર્વેટિવ્સ અને અન્ય ઉમેરણો હોય છે જે પાચનને ખરાબ કરી શકે છે.
- લાલ માંસ: લાલ માંસમાં ચરબીનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે પાચનને ધીમું કરી શકે છે અને કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે.
- ડેરી ઉત્પાદનો: કેટલાક લોકોને ડેરી ઉત્પાદનોથી કબજિયાત થઈ શકે છે.
- ચોકલેટ: ચોકલેટમાં પણ ચરબીનું પ્રમાણ વધુ હોય છે અને તે કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે.
ખોરાક જે બળતરા વધારે છે:
- મસાલેદાર ખોરાક: મસાલેદાર ખોરાક ખાવાથી હરસમાં બળતરા થઈ શકે છે.
- ખાટાં ફળો: ખાટાં ફળો, જેમ કે લીંબુ અને નારંગી, હરસમાં બળતરા કરી શકે છે.
- દારૂ: દારૂ પીવાથી પણ હરસમાં બળતરા થઈ શકે છે.
અન્ય ખોરાક:
- કોફી: કોફી પીવાથી ડિહાઇડ્રેશન થઈ શકે છે, જેનાથી મળ કઠણ થઈ શકે છે અને હરસ પર દબાણ વધી શકે છે.
સામાન્ય રીતે, હરસ હોય ત્યારે નીચેના ખોરાક ખાવાનું ટાળવું જોઈએ:
- ફાસ્ટ ફૂડ
- પ્રોસેસ્ડ ફૂડ
- લાલ માંસ
- ડેરી ઉત્પાદનો (કેટલાક લોકો માટે)
- ચોકલેટ
- મસાલેદાર ખોરાક
- ખાટાં ફળો
- દારૂ
- કોફી
હરસનું જોખમ કેવી રીતે ઘટાડવું?
હરસનું જોખમ ઘટાડવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
- કબજિયાતથી બચો: કબજિયાત એ હરસ થવાનું એક મુખ્ય કારણ છે. કબજિયાતથી બચવા માટે પુષ્કળ પાણી પીવો, ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ અને નિયમિત કસરત કરો.
- ઝાડા ટાળો: વારંવાર ઝાડા થવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. ઝાડાથી બચવા માટે સ્વચ્છ ખોરાક ખાઓ અને પુષ્કળ પાણી પીવો.
- ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન સાવચેતી રાખો: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન હરસ થવાનું જોખમ વધી જાય છે. ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન કબજિયાતથી બચવા માટે પુષ્કળ પાણી પીવો અને ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાઓ.
- વજન નિયંત્રણમાં રાખો: વધારે વજન હોવાથી પણ હરસ થઈ શકે છે. વજન નિયંત્રણમાં રાખવા માટે સ્વસ્થ આહાર લો અને નિયમિત કસરત કરો.
- બેઠાડુ જીવનશૈલી ટાળો: બેઠાડુ જીવનશૈલીના કારણે ગુદામાર્ગ પર વધુ પડતું દબાણ આવે છે, જેનાથી હરસ થઈ શકે છે. તેથી, બેઠાડુ જીવનશૈલી ટાળો અને નિયમિત કસરત કરો.
- મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરો: મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ કરવાથી ગુદામાર્ગની નસો ફૂલી જાય છે અને હરસ થાય છે.
- વારસાગત પરિબળોનું ધ્યાન રાખો: જો તમારા પરિવારમાં કોઈને હરસ હોય, તો તમને પણ હરસ થવાની શક્યતા વધારે છે. તેથી, હરસથી બચવા માટે વધુ સાવચેતી રાખો.
સારાંશ
હરસ થવાના ઘણા કારણો છે, જેમાં કબજિયાત, ઝાડા, ગર્ભાવસ્થા, વધારે વજન, બેઠાડુ જીવનશૈલી, મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ અને વારસાગતનો સમાવેશ થાય છે. હરસના લક્ષણોમાં ગુદામાર્ગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ, ખંજવાળ, દુખાવો અથવા અગવડતા અને મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલીનો સમાવેશ થાય છે.
હરસની સારવાર હરસના પ્રકાર અને તીવ્રતા પર આધાર રાખે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, હરસની સારવાર ઘરે જ કરી શકાય છે. કેટલાક ઘરેલું ઉપચારોમાં પુષ્કળ પાણી પીવું, ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાવો, નિયમિત કસરત કરવી, મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરવું, ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખવો, ઠંડા કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરવો અને ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
જો ઘરેલું ઉપચારોથી રાહત ન મળે, તો ડૉક્ટર તમને અન્ય સારવાર વિકલ્પોની ભલામણ કરી શકે છે, જેમ કે દવાઓ, ઇન્જેક્શન અથવા સર્જરી.
હરસથી બચવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો, જેમાં કબજિયાતથી બચવું, ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાવો, પુષ્કળ પાણી પીવું, નિયમિત કસરત કરવી, મળ ત્યાગ કરતી વખતે વધુ પડતું દબાણ ન કરવું અને ગુદામાર્ગને સ્વચ્છ રાખવાનો સમાવેશ થાય છે.
જો તમને હરસના કોઈ લક્ષણો જણાય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. હરસ સામાન્ય રીતે ગંભીર સ્થિતિ નથી, પરંતુ તે કેટલીકવાર અન્ય આરોગ્ય સમસ્યાઓનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
