પેક્સલોવિડ (Paxlovid)

પેક્સલોવિડ (Paxlovid) એક ઓરલ (મોઢા વાટે લેવાની) એન્ટિવાયરલ દવા છે જેનો ઉપયોગ હળવા થી મધ્યમ કોવિડ-19ના કેસની સારવાર માટે થાય છે. આ દવા કોવિડ-19ના ગંભીર લક્ષણો અને હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે, ખાસ કરીને એવા પુખ્ત વયના લોકોમાં જેમને ગંભીર બીમારીનું જોખમ વધુ હોય. આ દવા કોવિડ-19ના સંક્રમણ બાદ વહેલી તકે લેવાથી તેની અસરકારકતા વધુ જોવા મળે છે.

આ લેખમાં આપણે પેક્સલોવિડની રચના, કાર્યપદ્ધતિ, ઉપયોગ, આડઅસરો અને તે કોવિડ-19 સામે કેવી રીતે લડે છે તે વિશે વિગતવાર માહિતી મેળવીશું.

પેક્સલોવિડ શું છે?

પેક્સલોવિડ એ બે અલગ-અલગ દવાઓનું સંયોજન છે:

1. નિર્માટ્રેલ્વિર (Nirmatrelvir): આ મુખ્ય એન્ટિવાયરલ ઘટક છે. તે SARS-CoV-2 વાયરસના પ્રજનન માટે જરૂરી એક ખાસ એન્ઝાઇમ, જેને પ્રોટીઝ કહેવાય છે, તેને અવરોધે છે. પ્રોટીઝ એન્ઝાઇમ વાયરસના કણોના નિર્માણ માટે જરૂરી છે, અને તેને અવરોધવાથી વાયરસની પ્રતિકૃતિ બનતી અટકી જાય છે.
2. તેનો ઉપયોગ નિર્માટ્રેલ્વિરને શરીરમાં વધુ સમય સુધી સક્રિય રાખવા માટે થાય છે. રિટોનાવિર યકૃત (લીવર) માં રહેલા એન્ઝાઇમને અવરોધે છે જે દવાઓને ઝડપથી તોડી નાખે છે. આમ, રિટોનાવિર નિર્માટ્રેલ્વિરના સ્તરને શરીરમાં ઊંચું રાખે છે, જેથી તે વાયરસ સામે વધુ અસરકારક રીતે લડી શકે.

પેક્સલોવિડ કેવી રીતે કામ કરે છે?

કોવિડ-19નું કારણ બનેલો SARS-CoV-2 વાયરસ જ્યારે આપણા શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારે તે કોષોમાં પ્રવેશીને પોતાની ઘણી બધી નકલો (copies) બનાવે છે. આ પ્રક્રિયા માટે વાયરસને એક ખાસ પ્રોટીઝ એન્ઝાઇમની જરૂર પડે છે. નિર્માટ્રેલ્વિર આ પ્રોટીઝ એન્ઝાઇમ પર સીધી અસર કરે છે અને તેને કામ કરતાં અટકાવે છે.

આમ, વાયરસની પ્રજનન પ્રક્રિયા અટકી જાય છે, જેના કારણે શરીરમાં વાયરસની સંખ્યા વધતી નથી. આના પરિણામે, રોગની તીવ્રતા ઓછી થાય છે અને ગંભીર લક્ષણોનું જોખમ ઘટે છે.

પેક્સલોવિડનો ઉપયોગ

પેક્સલોવિડ મુખ્યત્વે નીચેની પરિસ્થિતિઓમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે:

• હળવા થી મધ્યમ કોવિડ-19: જે દર્દીઓને કોવિડ-19ના હળવા થી મધ્યમ લક્ષણો છે, તેઓને આ દવા આપવામાં આવે છે.
• ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતા દર્દીઓ: આ દવા ખાસ કરીને એવા દર્દીઓ માટે અસરકારક છે જેમને ગંભીર બીમારીનું જોખમ વધુ હોય. આમાં વૃદ્ધો (65 વર્ષથી વધુ), જાડાપણું, ડાયાબિટીસ, હૃદય રોગ, કિડની રોગ અથવા કેન્સર જેવા ક્રોનિક રોગોવાળા દર્દીઓનો સમાવેશ થાય છે.
• સમયમર્યાદા: પેક્સલોવિડની સૌથી વધુ અસરકારકતા ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે તે કોવિડ-19ના લક્ષણો શરૂ થયાના પાંચ દિવસની અંદર લેવામાં આવે. આ દવા 5 દિવસના કોર્સ તરીકે આપવામાં આવે છે.

પેક્સલોવિડની આડઅસરો

પેક્સલોવિડ સામાન્ય રીતે સલામત માનવામાં આવે છે, પરંતુ કેટલીક સામાન્ય આડઅસરો જોવા મળી શકે છે:

• સ્વાદમાં ફેરફાર: મોંમાં કડવો કે ધાતુ જેવો સ્વાદ.
• ઝાડા: પેટમાં અસ્વસ્થતા અને ઝાડા.
• સ્નાયુમાં દુખાવો: માથાનો દુખાવો, સ્નાયુ અને સાંધામાં દુખાવો.
• લોહીના દબાણમાં વધારો: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, બ્લડ પ્રેશરમાં થોડો વધારો થઈ શકે છે.

જોકે, આ આડઅસરો સામાન્ય રીતે હળવી હોય છે અને સારવારના થોડા દિવસોમાં મટી જાય છે. જો કોઈ ગંભીર આડઅસર જણાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.

સાવચેતી અને કોણે પેક્સલોવિડ ન લેવી જોઈએ?

પેક્સલોવિડ લેતા પહેલા કેટલીક સાવચેતીઓ રાખવી ખૂબ જ જરૂરી છે.

• કિડની અને લીવરની બીમારી: જે દર્દીઓને કિડની કે લીવરની ગંભીર બીમારી છે, તેમને આ દવા ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ જ લેવી જોઈએ.
• અન્ય દવાઓ સાથે પ્રતિક્રિયા: પેક્સલોવિડ અન્ય ઘણી દવાઓ સાથે પ્રતિક્રિયા કરી શકે છે, ખાસ કરીને હૃદય રોગ, કોલેસ્ટ્રોલ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને કેટલાક એન્ટી-ડિપ્રેશન દવાઓ સાથે. તેથી, ડૉક્ટરને તમે હાલમાં લઈ રહ્યા છો તે તમામ દવાઓ વિશે જાણ કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• ગર્ભાવસ્થા અને સ્તનપાન: ગર્ભવતી અને સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓએ આ દવા લેતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

નિષ્કર્ષ

પેક્સલોવિડ એ કોવિડ-19ના ગંભીર રોગને અટકાવવામાં એક શક્તિશાળી હથિયાર છે. આ દવાએ ખાસ કરીને ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતા દર્દીઓ માટે હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાના અને મૃત્યુના જોખમને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડ્યું છે.

જોકે, આ દવા ફક્ત ડૉક્ટરના પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ જ લેવી જોઈએ અને તેના ઉપયોગ પહેલા દર્દીની સંપૂર્ણ તબીબી માહિતી ડૉક્ટરને આપવી જરૂરી છે. કોવિડ-19 સામે લડવા માટે રસીકરણ, માસ્ક, અને સામાજિક અંતર જેવી સાવચેતીઓ પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે.