મોઢા માં છાલા પડે તો શું કરવું
મોઢામાં છાલા પડવા એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જે ખૂબ જ પીડાદાયક અને અસ્વસ્થતાભરી હોઈ શકે છે. આ છાલા, જેને સામાન્ય ભાષામાં ચાંદા પણ કહેવાય છે, તે મોઢાના અંદરના ભાગમાં, ગાલની અંદરની સપાટી પર, જીભ પર, હોઠના અંદરના ભાગમાં કે ગળાના પાછળના ભાગમાં પણ થઈ શકે છે.
જોકે તે સામાન્ય રીતે ગંભીર હોતા નથી અને થોડા દિવસોમાં જાતે જ મટી જાય છે, તેમ છતાં તેની પીડા રોજિંદા કાર્યો જેમ કે ખાવા-પીવા, બોલવા અને ગળવામાં પણ મુશ્કેલી ઊભી કરી શકે છે.
મોઢામાં છાલા પડવાના કારણો
છાલા પડવાના અનેક કારણો હોઈ શકે છે. કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:
- ઇજા: આ સૌથી સામાન્ય કારણોમાંનું એક છે.
- આકસ્મિક રીતે ગાલ કે જીભ કરડાઈ જવાથી.
- ખૂબ ગરમ ખોરાક કે પીણું પીવાથી દાઝી જવાથી.
- તીક્ષ્ણ ધારવાળા દાંત કે દાંતના ઉપકરણો (જેમ કે બ્રેસિસ)થી ઘસાઈ જવાથી.
- સખત બ્રશથી દાંત સાફ કરવાથી.
- પોષણની ઉણપ:
- વિટામિન B12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અને ઝીંક જેવા પોષક તત્વોની ઉણપ છાલાનું કારણ બની શકે છે.
- તણાવ અને ચિંતા:
- માનસિક તણાવ અને ચિંતા શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે, જેનાથી છાલા થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
- ખોરાક અને પીણાં:
- એસિડિક ખોરાક જેમ કે ટામેટાં, સાઇટ્રસ ફળો (નારંગી, લીંબુ), અને મસાલેદાર ખોરાક સંવેદનશીલ વ્યક્તિઓમાં છાલાને ટ્રિગર કરી શકે છે.
- ચોકલેટ અને કોફી પણ કેટલાક લોકો માટે કારણભૂત બની શકે છે.
- હોર્મોનલ ફેરફારો:
- સ્ત્રીઓમાં માસિક ધર્મ દરમિયાન થતા હોર્મોનલ ફેરફારોને કારણે પણ છાલા થઈ શકે છે.
- અમુક દવાઓ:
- દાંતની સ્વચ્છતાનો અભાવ:
- મોઢામાં બેક્ટેરિયાનું પ્રમાણ વધી જવાથી પણ છાલા થઈ શકે છે.
- અમુક રોગો:
- વાયરલ ઇન્ફેક્શન જેમ કે હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ વાયરસ પણ હોઠ પર કે મોઢામાં ફોલ્લા જેવું કારણ બની શકે છે, જોકે તે છાલાથી અલગ હોય છે.
મોઢામાં છાલા પડે તો શું કરવું? (ઘરેલું ઉપચાર)
છાલાની પીડામાંથી રાહત મેળવવા અને તેમને ઝડપથી મટાડવા માટે ઘણા ઘરેલું ઉપચાર અસરકારક સાબિત થઈ શકે છે:
- મીઠાના પાણીના કોગળા:
- એક ગ્લાસ ગરમ પાણીમાં અડધી ચમચી મીઠું ભેળવીને દિવસમાં 3-4 વાર કોગળા કરો. મીઠું જંતુનાશક ગુણધર્મો ધરાવે છે અને પીડા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- મધ:
- મધમાં એન્ટીબેક્ટેરિયલ અને એન્ટી-ઈન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો હોય છે. થોડું મધ સીધું છાલા પર લગાવો. તે પીડા ઘટાડવામાં અને રૂઝ લાવવામાં મદદ કરશે.
- હળદર:
- હળદર પણ એન્ટીસેપ્ટિક ગુણધર્મો ધરાવે છે. એક ચમચી હળદર પાવડરને પાણી સાથે મિક્સ કરીને પેસ્ટ બનાવો અને છાલા પર લગાવો.
- અથવા, ગરમ પાણીમાં થોડી હળદર ભેળવીને કોગળા કરો.
- એલોવેરા:
- એલોવેરા જેલ પીડાને શાંત કરવામાં અને રૂઝ લાવવામાં મદદ કરે છે. તાજી એલોવેરા જેલને સીધી છાલા પર લગાવો.
- તુલસીના પાન:
- તુલસીમાં ઔષધીય ગુણધર્મો હોય છે જે છાલાને મટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
- નારિયેળ પાણી/દૂધ:
- નારિયેળ પાણી પીવાથી શરીર ઠંડું રહે છે અને છાલાની બળતરા ઓછી થાય છે.
- નારિયેળના દૂધમાં રૂ પલાળીને છાલા પર લગાવવાથી પણ રાહત મળે છે.
- બરફ:
- જો તાજા છાલા હોય અને બળતરા થતી હોય, તો બરફનો ટુકડો સીધો છાલા પર લગાવવાથી પીડા અને સોજો ઓછો થઈ શકે છે.
- બેકિંગ સોડા:
- એક ચમચી બેકિંગ સોડાને થોડા પાણી સાથે મિક્સ કરીને પેસ્ટ બનાવો અને છાલા પર લગાવો. તે એસિડિટીને તટસ્થ કરવામાં અને પીડા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- લાઇકોપીન સમૃદ્ધ ફળો અને શાકભાજી:
- ટામેટાં, તરબૂચ, પપૈયું જેવા લાયકોપીન સમૃદ્ધ ફળો ખાવાથી શરીરને જરૂરી વિટામિન્સ મળે છે.
- વધુ પાણી પીવો:
- શરીરને હાઈડ્રેટેડ રાખવાથી મોઢામાં સુકાપણું ઓછું થાય છે અને છાલાને રૂઝ આવવામાં મદદ મળે છે.
આહાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર
છાલાને રોકવા અને તેની સારવારમાં આહાર અને જીવનશૈલી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે:
- મસાલેદાર અને એસિડિક ખોરાક ટાળો: છાલા હોય ત્યારે મસાલેદાર, ખારા, ખાટા અને સખત ખોરાક ખાવાનું ટાળો, કારણ કે તે બળતરા વધારી શકે છે.
- નરમ આહાર લો: દહીં, ખીચડી, દાળ-ભાત, સ્મૂધી, અને બાફેલી શાકભાજી જેવા નરમ ખોરાક લો.
- વિટામિનથી ભરપૂર આહાર: વિટામિન B12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અને ઝીંકથી ભરપૂર ખોરાક જેમ કે પાલક, કઠોળ, ઈંડા, માછલી અને ડેરી ઉત્પાદનોનું સેવન કરો.
- તણાવ વ્યવસ્થાપન: યોગ, ધ્યાન, શ્વાસ લેવાની કસરતો કે અન્ય આરામદાયક પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા તણાવ ઓછો કરો.
- મોઢાની સ્વચ્છતા: નિયમિતપણે દાંત સાફ કરો અને ફ્લોસ કરો. નરમ બ્રશનો ઉપયોગ કરો. એન્ટિમાઇક્રોબાયલ માઉથવોશનો ઉપયોગ પણ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
- ધૂમ્રપાન અને દારૂ ટાળો: આ બંને વસ્તુઓ મોઢાના સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે અને છાલાને વધારી શકે છે.
ક્યારે ડોક્ટરની સલાહ લેવી?
મોટાભાગના છાલા ઘરેલું ઉપચારથી એક કે બે અઠવાડિયામાં મટી જાય છે. પરંતુ નીચેની પરિસ્થિતિઓમાં ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે:
- જો છાલા 2-3 અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે.
- છાલા ખૂબ જ મોટા હોય અને ખાવા-પીવામાં અતિશય મુશ્કેલી પડતી હોય.
- એક જ સમયે ઘણા બધા છાલા પડતા હોય.
- વારંવાર છાલા થતા હોય (પુનરાવર્તિત છાલા).
- છાલા સાથે તાવ, ફોલ્લીઓ કે શરીરના અન્ય ભાગોમાં દુખાવો થતો હોય.
- છાલામાં ચેપ લાગવાના લક્ષણો દેખાય (જેમ કે લાલ થવું, પરુ થવું, ખૂબ દુખાવો થવો).
- જો છાલા અનિયમિત આકારના હોય કે તેમના રંગમાં ફેરફાર થતો હોય.
ડોક્ટર છાલાના મૂળ કારણનું નિદાન કરશે અને જરૂર પડ્યે દવાઓ, વિટામિન સપ્લીમેન્ટ્સ કે અન્ય સારવાર સૂચવી શકે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, છાલા કોઈ ગંભીર અંતર્ગત રોગનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે, તેથી તબીબી સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
નિષ્કર્ષ
મોઢામાં છાલા એ એક સામાન્ય છતાં પીડાદાયક સમસ્યા છે. યોગ્ય ઘરેલું ઉપચાર, આહારમાં ફેરફાર અને સારી મોઢાની સ્વચ્છતા દ્વારા તેની સારવાર કરી શકાય છે અને તેને થતા અટકાવી શકાય છે. જોકે, જો છાલા લાંબા સમય સુધી રહે કે અન્ય ગંભીર લક્ષણો સાથે દેખાય, તો તબીબી સલાહ લેવામાં જરા પણ વિલંબ ન કરવો જોઈએ. તમારા મોઢાના સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવાથી તમે આવા દર્દથી બચી શકો છો અને સ્વસ્થ જીવન જીવી શકો છો.
