પગમાં સોજા આવે તો શું કરવું

પગમાં સોજો આવવો એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જે ઘણા લોકોને ક્યારેક ને ક્યારેક અનુભવાય છે. આ સ્થિતિમાં પગ, પગની ઘૂંટીઓ અથવા પગના પંજામાં પ્રવાહી જમા થાય છે, જેના કારણે તે ફૂલેલા, ભારે અને ક્યારેક દુખાવાવાળા લાગે છે. ભલે તે સામાન્ય રીતે ચિંતાજનક ન હોય, પરંતુ ક્યારેક તે ગંભીર તબીબી સ્થિતિનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે.

આ લેખમાં આપણે પગમાં સોજા આવવાના કારણો, ઘરગથ્થુ ઉપચારો, ક્યારે ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો અને તેને કેવી રીતે અટકાવવો તે વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.

Table of Contents

પગમાં સોજા આવવાના કારણો

પગમાં સોજા આવવાના અનેક કારણો હોઈ શકે છે. કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

લાંબા સમય સુધી ઊભા રહેવું કે બેસી રહેવું: ગુરુત્વાકર્ષણના કારણે પ્રવાહી પગમાં જમા થઈ શકે છે, ખાસ કરીને જો તમે લાંબા સમય સુધી એક જ સ્થિતિમાં હોવ.
ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન શરીરમાં પ્રવાહીનું પ્રમાણ વધે છે અને ગર્ભાશયની વૃદ્ધિ રક્તવાહિનીઓ પર દબાણ લાવી શકે છે, જેનાથી પગમાં સોજો આવી શકે છે.
અતિશય વજન (સ્થૂળતા): શરીરનું વધુ પડતું વજન પગ અને પગની નસો પર દબાણ લાવે છે, જેનાથી રક્તસંચારમાં અવરોધ ઊભો થાય છે અને સોજો આવી શકે છે.
વૃદ્ધાવસ્થા: જેમ જેમ ઉંમર વધે છે તેમ તેમ રક્તવાહિનીઓ નબળી પડે છે અને પ્રવાહીનું સંતુલન જાળવવાની શરીરની ક્ષમતા ઘટે છે.
ખોરાકમાં મીઠાનું વધુ પડતું સેવન: વધુ પડતું મીઠું શરીરમાં પાણી જાળવી રાખે છે, જેનાથી સોજો આવી શકે છે.
દવાઓની આડઅસર: કેટલીક દવાઓ, જેમ કે હાઈ બ્લડ પ્રેશરની દવાઓ, કોર્ટીકોસ્ટીરોઈડ્સ, હોર્મોનલ થેરાપી અને અમુક એન્ટીડિપ્રેસન્ટ્સ, પગમાં સોજો લાવી શકે છે.
ઈજા: પગ અથવા પગની ઘૂંટીમાં મોચ, ફ્રેક્ચર, કે અન્ય ઈજાના કારણે સોજો આવી શકે છે.
ક્રોનિક વિનસ ઇન્સફિશિયન્સી (Chronic Venous Insufficiency – CVI): પગની નસોના વાલ્વ નબળા પડવાને કારણે લોહી યોગ્ય રીતે હૃદય તરફ પાછું ફરી શકતું નથી, જેનાથી પગમાં લોહી અને પ્રવાહીનો ભરાવો થાય છે.
ડીપ વેઇન થ્રોમ્બોસિસ (Deep Vein Thrombosis – DVT): પગની ઊંડી નસમાં લોહીનો ગઠ્ઠો જામી જવાથી ગંભીર સોજો, દુખાવો અને લાલાશ થઈ શકે છે.
હૃદય રોગ: હૃદયની પમ્પિંગ ક્ષમતા ઓછી થવાને કારણે શરીરમાં પ્રવાહીનો ભરાવો થઈ શકે છે, જેનાથી પગમાં સોજો આવે છે.
કિડની રોગ: કિડની યોગ્ય રીતે કામ ન કરતી હોય ત્યારે શરીરમાંથી વધારાનું પ્રવાહી અને મીઠું બહાર નીકળી શકતું નથી, જેનાથી સોજો આવે છે.
લીવર રોગ: લીવરની ગંભીર બીમારીઓમાં પ્રોટીનનું ઉત્પાદન ઘટી શકે છે, જેનાથી શરીરમાં પ્રવાહીનો ભરાવો થાય છે.
લસિકાતંત્રની સમસ્યા (Lymphedema): લસિકાતંત્રમાં અવરોધને કારણે પ્રવાહીનો યોગ્ય નિકાલ ન થવાથી સોજો આવી શકે છે.
ચેપ (Infection): પગમાં ચેપ લાગવાથી પણ સોજો અને લાલાશ થઈ શકે છે.