એસિડિટી
એસિડિટી એટલે શું?
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આ એસિડ આપણા ખોરાકને પચાવવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધી જાય ત્યારે તે પેટની દિવાલોને બળતરા કરી શકે છે અને અનેક પ્રકારની અગવડતાઓ ઉભી કરી શકે છે.
એસિડિટીના કારણો:
- અનિયમિત જીવનશૈલી: ખોરાક ખાવાના સમયનું પાલન ન કરવું, વધુ પડતું ખાવું, રાત્રે સૂતા પહેલા ભારે ભોજન કરવું.
- ખોરાક: ખાટા, તેલયુક્ત, મસાલેદાર અને પ્રોસેસ્ડ ખોરાકનું વધુ પ્રમાણમાં સેવન કરવું.
- તણાવ: માનસિક તણાવ પણ એસિડિટીનું એક કારણ બની શકે છે.
- દવાઓ: કેટલીક દવાઓ જેમ કે એસ્પિરિન, આઇબુપ્રોફેન વગેરે પણ એસિડિટી વધારી શકે છે.
- ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન હોર્મોનમાં થતા ફેરફારોને કારણે એસિડિટીની સમસ્યા થઈ શકે છે.
એસિડિટીના લક્ષણો:
- પેટમાં બળતરા
- છાતીમાં બળતરા
- ખાટા ઓડકાર આવવા
- ગળામાં બળતરા
- ક્યારેક ઉલટી થવી
એસિડિટીથી બચવાના ઉપાયો:
- ખાવાની આદતોમાં ફેરફાર: નાના-નાના ભાગમાં ખાવું, મસાલેદાર અને તેલયુક્ત ખોરાક ટાળવો, રાત્રે સૂતા પહેલા ઓછું ખાવું.
- તણાવ ઓછો કરો: યોગ, ધ્યાન જેવી પ્રવૃત્તિઓ કરવાથી તણાવ ઓછો થાય છે.
- દવાઓ: ડૉક્ટરની સલાહ લઈને એસિડિટીની દવાઓ લઈ શકાય છે.
- ઘરેલુ ઉપચાર: લીંબુ પાણી, મૂળા, આદુ જેવી વસ્તુઓ એસિડિટીમાં રાહત આપે છે.
ક્યારે ડૉક્ટરને મળવું:
જો એસિડિટીની સમસ્યા વારંવાર થાય અને ઘરેલુ ઉપાયોથી રાહત ન મળે તો તરત જ ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ.
એસિડિટી થવાના કારણો
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આ એસિડ આપણા ખોરાકને પચાવવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધી જાય ત્યારે તે પેટની દિવાલોને બળતરા કરી શકે છે અને અનેક પ્રકારની અગવડતાઓ ઉભી કરી શકે છે.
એસિડિટી થવાના મુખ્ય કારણો:
- ખોરાક અને પીણાં:
- મસાલેદાર અને તેલયુક્ત ખોરાક: આ પ્રકારના ખોરાક પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે.
- ખાટા ફળો અને શાકભાજી: લીંબુ, નારંગી જેવા ખાટા ફળો પણ એસિડિટી વધારી શકે છે.
- કોફી અને ચા: કોફી અને ચામાં રહેલું કેફીન પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે.
- કાર્બોનેટેડ પીણાં: કાર્બોનેટેડ પીણાંમાં રહેલું કાર્બન ડાયોક્સાઇડ પેટમાં દબાણ વધારી શકે છે અને એસિડિટી વધારી શકે છે.
- ચોકલેટ: ચોકલેટમાં રહેલું કોકો પણ એસિડિટી વધારી શકે છે.
- જીવનશૈલી:
- તણાવ: તણાવ એસિડિટીનું એક મુખ્ય કારણ છે.
- ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે.
- મદ્યપાન: મદ્યપાન પેટની દિવાલોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને એસિડિટી વધારી શકે છે.
- મોટા પ્રમાણમાં ખાવું: વધુ પડતું ખાવું પેટ પર દબાણ વધારી શકે છે અને એસિડિટી વધારી શકે છે.
- ખાધા પછી તરત સૂવું: ખાધા પછી તરત સૂવું એસિડને પેટમાંથી અન્નનળીમાં પાછું આવવાનું કારણ બની શકે છે.
- દવાઓ:
- પેઇનકિલર્સ: કેટલીક પેઇનકિલર્સ જેમ કે એસ્પિરિન, આઇબુપ્રોફેન વગેરે પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે.
- અન્ય દવાઓ: કેટલીક અન્ય દવાઓ પણ એસિડિટીનું કારણ બની શકે છે.
- સામાન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ:
જો તમને એસિડિટીની સમસ્યા વારંવાર થાય તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
એસિડિટીના લક્ષણો
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આ એસિડ આપણા ખોરાકને પચાવવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધી જાય ત્યારે તે પેટની દિવાલોને બળતરા કરી શકે છે અને અનેક પ્રકારની અગવડતાઓ ઉભી કરી શકે છે.
એસિડિટીના મુખ્ય લક્ષણો:
- હાર્ટબર્ન: છાતીમાં એક બળતરા થાય છે જે ગળા સુધી પહોંચી શકે છે.
- પેટમાં બળતરા: ખાધા પછી પેટમાં એક બળતરા અનુભવાય છે.
- ખાટો સ્વાદ મોંમાં: મોંમાં ખાટો સ્વાદ આવવો.
- ઓડકાર આવવા: વારંવાર ઓડકાર આવવા.
- ઉબકા: ખાધા પછી ઉબકા આવવા.
- ગળામાં બળતરા: ગળામાં બળતરા થવી.
- ખાધા પછી થાક લાગવો: ખાધા પછી થાક અનુભવાય છે.
- છાતીમાં દુખાવો: કેટલાક કિસ્સામાં છાતીમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
એસિડિટીના લક્ષણો ક્યારે વધુ ગંભીર હોઈ શકે?
- જો તમને વારંવાર એસિડિટી થાય છે.
- જો એસિડિટીથી તમારી રોજિંદી પ્રવૃત્તિઓમાં ખલેલ પડી રહી હોય.
- જો એસિડિટી સાથે તમને ઉલટી થાય છે.
- જો એસિડિટી સાથે તમને કાળા રંગનું મળ આવે છે.
- જો એસિડિટી સાથે તમને છાતીમાં દુખાવો થાય છે જે ઘણા સમય સુધી રહે છે.
જો તમને ઉપરના કોઈપણ લક્ષણો જોવા મળે તો તમારે તરત જ ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ.
હાઇપર એસીડીટી ના લક્ષણો
હાઇપર એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આ એસિડ આપણા ખોરાકને પચાવવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધી જાય ત્યારે તે પેટની દિવાલોને બળતરા કરી શકે છે અને અનેક પ્રકારની અગવડતાઓ ઉભી કરી શકે છે.
હાઇપર એસિડિટીના મુખ્ય લક્ષણો:
- હાર્ટબર્ન: છાતીમાં એક બળતરા થાય છે જે ગળા સુધી પહોંચી શકે છે.
- પેટમાં બળતરા: ખાધા પછી પેટમાં એક બળતરા અનુભવાય છે.
- ખાટો સ્વાદ મોંમાં: મોંમાં ખાટો સ્વાદ આવવો.
- ઓડકાર આવવા: વારંવાર ઓડકાર આવવા.
- ઉબકા: ખાધા પછી ઉબકા આવવા.
- ગળામાં બળતરા: ગળામાં બળતરા થવી.
- ખાધા પછી થાક લાગવો: ખાધા પછી થાક અનુભવાય છે.
- છાતીમાં દુખાવો: કેટલાક કિસ્સામાં છાતીમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
એસિડિટીનું નિદાન
એસિડિટીનું નિદાન કરવા માટે ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, તમારી આહારની આદતો અને તમારી જીવનશૈલી વિશે પૂછપરછ કરશે. જો જરૂર જણાય તો, ડૉક્ટર કેટલીક તપાસો સૂચવી શકે છે.
1. શારીરિક પરીક્ષણ:
ડૉક્ટર તમારું શારીરિક પરીક્ષણ કરશે જેમાં તમારા પેટ અને છાતીને દબાવીને તપાસ કરવામાં આવશે. આ દ્વારા ડૉક્ટરને એ જાણવા મળશે કે તમને કોઈ અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે કે નહીં.
2. લેબોરેટરી પરીક્ષણ:
- બ્લડ ટેસ્ટ: બ્લડ ટેસ્ટ દ્વારા તમારા શરીરમાં એનિમિયા, ચેપ અથવા અન્ય કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે કે નહીં તે જાણવા મળશે.
- સ્ટૂલ ટેસ્ટ: સ્ટૂલ ટેસ્ટ દ્વારા તમારા મળમાં લોહી છે કે નહીં તે જાણવા મળશે.
3. ઇમેજિંગ ટેસ્ટ:
- એક્સ-રે: એક્સ-રે દ્વારા તમારા પેટ અને અન્નનળીની તસવીર લેવામાં આવશે. આ દ્વારા ડૉક્ટરને હિટાચી પેટ જેવી સમસ્યા છે કે નહીં તે જાણવા મળશે.
- અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દ્વારા તમારા પેટ અને અન્ય આંતરિક અંગોની તસવીર લેવામાં આવશે.
- એન્ડોસ્કોપી: એન્ડોસ્કોપી દ્વારા એક પાતળી ટ્યુબ જેમાં કેમેરા અને પ્રકાશ હોય છે તેને તમારા મોં દ્વારા તમારા પેટમાં દાખલ કરવામાં આવે છે. આ દ્વારા ડૉક્ટર તમારા પેટ અને અન્નનળીને અંદરથી જોઈ શકે છે.
4. અન્ય ટેસ્ટ:
- 24-hour pH monitoring: આ ટેસ્ટમાં એક પાતળી ટ્યુબને તમારા નાક દ્વારા તમારા અન્નનળીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે. આ ટ્યુબ 24 કલાક સુધી તમારા અન્નનળીમાં રહેશે અને તમારા અન્નનળીમાં એસિડનું પ્રમાણ માપશે.
- બાયોપ્સી: જો ડૉક્ટરને કોઈ અન્ય સમસ્યા શંકા હોય તો તેઓ બાયોપ્સી લઈ શકે છે. બાયોપ્સીમાં એન્ડોસ્કોપી દ્વારા તમારા પેટ અથવા અન્નનળીના એક નાના ભાગને કાઢીને તેની તપાસ કરવામાં આવે છે.
ડૉક્ટર કઈ તપાસ કરશે તે તમારા લક્ષણો અને તમારી તબીબી ઇતિહાસ પર આધારિત હશે.
એસિડિટી સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે, પરંતુ જો તેનું યોગ્ય રીતે સંચાલન ન કરવામાં આવે તો તે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
એસિડિટી સાથે સંકળાયેલા કેટલાક રોગો:
- ગેસ્ટ્રોએસોફેજિયલ રિફ્લક્સ ડિસીઝ (GERD): આ એક દીર્ઘકાલીન સ્થિતિ છે જેમાં પેટમાંથી એસિડ અન્નનળીમાં પાછો આવે છે. આનાથી હાર્ટબર્ન અને અન્ય લક્ષણો થઈ શકે છે.
- પેપ્ટિક અલ્સર: આ એક ખાડા જેવું ઘા છે જે પેટ અથવા નાના આંતરડાની અંદરની દિવાલ પર થાય છે. આ ઘા એસિડ દ્વારા થાય છે.
- બારેટ્સ એસોફેગસ: આ એક સ્થિતિ છે જેમાં અન્નનળીના નીચેના ભાગના કોષો બદલાઈ જાય છે. આ એક ગંભીર સ્થિતિ છે કારણ કે તે એસોફેજિયલ કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે.
- એસોફેજિયલ કેન્સર: જો બારેટ્સ એસોફેગસની સારવાર ન કરવામાં આવે તો તે એસોફેજિયલ કેન્સરમાં પરિણમી શકે છે.
- અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ: એસિડિટી અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ જેમ કે અસ્થમા, ગળામાં દુખાવો, દાંતની સમસ્યાઓ અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફનું કારણ બની શકે છે.
એસિડિટીની સારવાર
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે, પરંતુ તેને ઘરેલુ ઉપચારો અને દવાઓ દ્વારા સરળતાથી નિયંત્રિત કરી શકાય છે.
ઘરેલુ ઉપચારો
- આહારમાં ફેરફાર:
- મસાલેદાર, તેલયુક્ત અને ખાટા ખોરાક ટાળો.
- નાના-નાના ભાગમાં વારંવાર ખાઓ.
- ખાધા પછી તરત સૂવાનું ટાળો.
- કોફી, ચા અને કાર્બોનેટેડ પીણાં ઓછા પીઓ.
- ફળો અને શાકભાજી વધુ ખાઓ.
- જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
- વજન ઓછું કરો.
- તણાવ ઓછો કરો.
- ધૂમ્રપાન અને મદ્યપાન છોડી દો.
- ઘરેલુ ઉપચારો:
દવાઓ
જો ઘરેલુ ઉપચારોથી રાહત ન મળે તો ડૉક્ટર એન્ટાસિડ્સ, H2 રિસેપ્ટર બ્લોકર્સ અથવા પ્રોટોન પંપ ઇન્હિબિટર્સ જેવી દવાઓ સૂચવી શકે છે.
- એન્ટાસિડ્સ: આ દવાઓ પેટમાં એસિડને તટસ્થ કરે છે.
- H2 રિસેપ્ટર બ્લોકર્સ: આ દવાઓ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે.
- પ્રોટોન પંપ ઇન્હિબિટર્સ: આ દવાઓ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન સૌથી વધુ અસરકારક રીતે ઘટાડે છે.
એસીડીટી ની ટેબ્લેટ
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેના માટે અનેક પ્રકારની દવાઓ ઉપલબ્ધ છે. આ દવાઓ પેટમાં એસિડના ઉત્પાદનને ઘટાડવામાં અથવા એસિડને તટસ્થ કરવામાં મદદ કરે છે.
મુખ્ય પ્રકારની દવાઓ:
- એન્ટાસિડ્સ: આ દવાઓ પેટમાં એસિડને તટસ્થ કરે છે અને તરત રાહત આપે છે.
- H2 રિસેપ્ટર બ્લોકર્સ: આ દવાઓ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે. ઉદાહરણ તરીકે, રેનિટિડાઇન, ફેમોટિડાઇન
- પ્રોટોન પંપ ઇન્હિબિટર્સ (PPIs): આ દવાઓ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન સૌથી વધુ અસરકારક રીતે ઘટાડે છે. ઉદાહરણ તરીકે, પેન્ટોપ્રેઝોલ, એસોમેપ્રેઝોલ.
દવાઓ પસંદ કરતી વખતે શું ધ્યાનમાં રાખવું:
- ડૉક્ટરની સલાહ: કોઈપણ દવા લેતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ જરૂરી છે.
- લક્ષણો: તમારા લક્ષણોની તીવ્રતા અને આવર્તનના આધારે ડૉક્ટર દવા પસંદ કરશે.
- અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ: જો તમને કોઈ અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા હોય તો તેને ડૉક્ટરને જણાવો.
- દવાની આડઅસરો: દરેક દવાની કેટલીક આડઅસરો હોય છે. ડૉક્ટર તમને આ આડઅસરો વિશે જણાવશે.
મહત્વની નોંધ:
- આ દવાઓને લાંબા સમય સુધી લેવી જોઈએ નહીં કારણ કે તે કેટલીક ગંભીર આડઅસરોનું કારણ બની શકે છે.
- જો તમને કોઈ દવા લીધા પછી કોઈ પ્રકારની અસામાન્ય સમસ્યા થાય તો તરત જ ડૉક્ટરને જણાવો.
- એસિડિટીની સારવાર માટે દવાઓ ઉપરાંત જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવો પણ જરૂરી છે.
જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
- નાના-નાના ભાગમાં વારંવાર ખાઓ.
- મસાલેદાર, તેલયુક્ત અને ખાટા ખોરાક ટાળો.
- ખાધા પછી તરત સૂવાનું ટાળો.
- વજન ઓછું કરો.
- તણાવ ઓછો કરો.
- ધૂમ્રપાન અને મદ્યપાન છોડી દો.
એસિડિટીનો ઘરગથ્થુ ઉપચાર
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આનાથી પેટમાં બળતરા, છાતીમાં બળતરા અને અન્ય અગવડતા થઈ શકે છે. ઘણી વખત, એસિડિટીને ઘરેલુ ઉપચારો દ્વારા નિયંત્રિત કરી શકાય છે. આયા કેટલાક અસરકારક ઘરેલુ ઉપચારો આપ્યા છે:
ખોરાક અને પીણાં:
- દૂધ: દૂધમાં કેલ્શિયમ હોય છે જે એસિડને તટસ્થ કરે છે.
- દહીં: દહીંમાં પ્રોબાયોટિક્સ હોય છે જે પાચનમાં સુધારો કરે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે.
- નાળિયેર પાણી: નાળિયેર પાણી શરીરને હાઇડ્રેટ રાખે છે અને એસિડિટીમાં રાહત આપે છે.
- ફુદીનો: ફુદીનો પાચનતંત્રને શાંત કરે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે. ફુદીનાની ચા પીવાથી રાહત મળે છે.
- આદુ: આદુ પાચનમાં સુધારો કરે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે. આદુનું ચા પીવાથી અથવા આદુને ચાવીને ખાવાથી રાહત મળે છે.
- તુલસી: તુલસીના પાન ચાવીને ખાવાથી અથવા તુલસીની ચા પીવાથી એસિડિટીમાં રાહત મળે છે.
- જીરું: જીરું પાચનને સુધારે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે. જીરાનું પાણી પીવાથી રાહત મળે છે.
એસિડિટીમાં શું ખાવું અને શું ન ખાવું?
એસિડિટી એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જેમાં પેટમાં વધુ પ્રમાણમાં એસિડ બનવા લાગે છે. આનાથી પેટમાં બળતરા, છાતીમાં બળતરા અને અન્ય અગવડતા થઈ શકે છે. એસિડિટીને નિયંત્રિત કરવા માટે આપણે આપણા ખોરાકમાં થોડા ફેરફાર કરવા જરૂરી છે.
શું ખાવું?
- દૂધ: દૂધમાં કેલ્શિયમ હોય છે જે એસિડને તટસ્થ કરે છે.
- દહીં: દહીંમાં પ્રોબાયોટિક્સ હોય છે જે પાચનમાં સુધારો કરે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે.
- નારિયેળ પાણી: નારિયેળ પાણી શરીરને હાઇડ્રેટ રાખે છે અને એસિડિટીમાં રાહત આપે છે.
- ઓટ્સ: ઓટ્સ એક હળવો ખોરાક છે જે પાચનમાં સુધારો કરે છે અને એસિડિટી ઘટાડે છે.
- કેળું: કેળામાં પોટેશિયમ હોય છે જે એસિડિટી ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- તરબૂચ: તરબૂચ પાણીથી ભરપૂર હોય છે અને એસિડિટી ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- પપૈયા: પપૈયામાં પાપૈન એન્ઝાઇમ હોય છે જે પાચનમાં સુધારો કરે છે.
શું ન ખાવું?
- મસાલેદાર ખોરાક: મરચાં, લસણ અને ડુંગળી જેવા મસાલેદાર ખોરાક પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે.
- ખાટા ખોરાક: લીંબુ, નારંગી અને અન્ય ખાટા ફળો પેટમાં એસિડનું પ્રમાણ વધારે છે.
- ચોકલેટ: ચોકલેટ પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે.
- કાર્બોનેટેડ પીણાં: કાર્બોનેટેડ પીણાં પેટમાં ગેસનું નિર્માણ કરે છે અને એસિડિટી વધારે છે.
- કાળી ચા અને કોફી: કાળી ચા અને કોફીમાં કેફીન હોય છે જે પેટમાં એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે.
- તળેલા અને ચરબીવાળા ખોરાક: તળેલા અને ચરબીવાળા ખોરાક પાચનને મુશ્કેલ બનાવે છે અને એસિડિટી વધારે છે.
