સપાટ પગ

સપાટ પગ શું છે?

સપાટ પગ, જેને પેસ પ્લાનસ (Pes Planus) અથવા ફૉલન આર્ચિઝ (Fallen Arches) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં પગના તળિયાનો આંતરિક વળાંક (આર્ચ) ઓછો હોય છે અથવા ગાયબ થઈ જાય છે. સામાન્ય રીતે, જ્યારે વ્યક્તિ ઊભી હોય છે, ત્યારે પગના મધ્ય ભાગનો થોડોક ભાગ જમીનને સ્પર્શે છે, કારણ કે ત્યાં એક કમાન હોય છે. સપાટ પગવાળા લોકોમાં, આ કમાન દબાઈ જાય છે અને પગનું આખું તળિયું લગભગ જમીનને સ્પર્શે છે.

સપાટ પગ વિશે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતો:

• બાળકોમાં સામાન્ય: શિશુઓ અને નાના બાળકોમાં સપાટ પગ હોવું સામાન્ય છે કારણ કે તેમના પગની કમાન હજી વિકસિત થઈ રહી હોય છે. મોટાભાગના બાળકો 6 વર્ષની ઉંમર સુધીમાં સામાન્ય કમાન વિકસાવી લે છે.
• પુખ્તોમાં: પુખ્તોમાં સપાટ પગ બાળપણથી ચાલુ રહી શકે છે અથવા ઇજા, ઘસારો, અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ અથવા ઉંમર સાથે વિકાસ પામી શકે છે.
• લક્ષણો: ઘણા લોકોમાં સપાટ પગ કોઈ સમસ્યા ઊભી કરતા નથી અને તેના કોઈ લક્ષણો હોતા નથી. જો કે, કેટલાક લોકોને પગમાં દુખાવો, ખાસ કરીને એડી અથવા કમાનના વિસ્તારમાં, પગ થાકી જવો, પગની ઘૂંટીમાં સોજો આવવો અથવા ચાલવામાં તકલીફ પડી શકે છે.
• નિદાન: સપાટ પગનું નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ દ્વારા થાય છે. ડૉક્ટર તમને ઊભા રહેવા અને ચાલવાનું કહીને તમારા પગનું નિરીક્ષણ કરશે. કેટલીકવાર, એક્સ-રે જેવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો પણ કરવામાં આવી શકે છે.
• સારવાર: જો સપાટ પગ કોઈ દુખાવો અથવા સમસ્યા ઊભી ન કરે તો તેની સારવારની જરૂર નથી. જો સારવારની જરૂર પડે, તો તેમાં આર્ચ સપોર્ટવાળા ઇન્સોલ્સ, યોગ્ય જૂતા પહેરવા, સ્ટ્રેચિંગ અને મજબૂતીકરણની કસરતો અને કેટલીકવાર પીડા નિવારક દવાઓનો સમાવેશ થઈ શકે છે. દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

જો તમને સપાટ પગને લગતી કોઈ ચિંતા હોય અથવા પગમાં દુખાવો થતો હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સપાટ પગ નાં કારણો શું છે?

સપાટ પગ થવા પાછળ ઘણાં કારણો હોઈ શકે છે, જે બાળપણથી લઈને પુખ્તાવસ્થા સુધી વિકાસ પામી શકે છે. તેના મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

બાળકોમાં સપાટ પગના કારણો:

• સામાન્ય વિકાસ: શિશુઓ અને નાના બાળકોમાં પગની કમાન સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત થયેલી હોતી નથી, તેથી તેમના પગ સપાટ દેખાય છે. મોટાભાગના બાળકોમાં 6 વર્ષની ઉંમર સુધીમાં કમાન કુદરતી રીતે વિકસિત થઈ જાય છે.
• જનીન વારસાગત (Heredity): કેટલાક બાળકોને તેમના માતાપિતા પાસેથી સપાટ પગ વારસામાં મળે છે. જો પરિવારમાં કોઈને સપાટ પગ હોય તો બાળકને પણ થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
• ઢીલા અસ્થિબંધન (Lax Ligaments): કેટલાક બાળકોમાં પગના હાડકાંને જોડી રાખતા અસ્થિબંધન વધુ ઢીલા હોય છે, જેના કારણે કમાનનો યોગ્ય વિકાસ થતો નથી.
• જન્મજાત ખામીઓ (Congenital Abnormalities): ક્યારેક જન્મથી જ પગના હાડકાંની રચનામાં ખામી હોવાને કારણે સપાટ પગની સમસ્યા થઈ શકે છે.
• ન્યુરોલોજીકલ અથવા સ્નાયુ સંબંધિત સમસ્યાઓ: સેરેબ્રલ પાલ્સી અથવા મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી જેવી સ્થિતિઓ પગના સ્નાયુઓને નબળા પાડી શકે છે અને સપાટ પગ તરફ દોરી શકે છે.

પુખ્તોમાં સપાટ પગના કારણો:

• બાળપણથી ચાલુ રહેવું: જો બાળપણમાં વિકસિત ન થયેલી કમાન પુખ્તાવસ્થા સુધી ચાલુ રહે તો સપાટ પગની સમસ્યા રહે છે.
• પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (Posterior Tibial Tendon Dysfunction – PTTD): આ પુખ્તોમાં સપાટ પગનું એક સામાન્ય કારણ છે. આ કંડરા પગની કમાનને ટેકો આપે છે. જો તે નબળી પડે, ફાટી જાય અથવા તેમાં સોજો આવે તો કમાન દબાઈ જાય છે.
• ઇજાઓ: પગ અથવા ઘૂંટીમાં થયેલી ઇજાઓ, જેમ કે અસ્થિભંગ અથવા કંડરાને નુકસાન, કમાનને ટેકો આપતી રચનાઓને નબળી પાડી શકે છે અને સપાટ પગ તરફ દોરી શકે છે.
• ઘસારો અને ફાટ (Wear and Tear): ઉંમર વધવાની સાથે પગના કંડરા અને અસ્થિબંધન નબળા પડી શકે છે, જેના કારણે કમાન દબાઈ શકે છે.
• સંધિવા (Arthritis): સંધિવાના કારણે પગના સાંધામાં બળતરા અને વિકૃતિ આવી શકે છે, જે કમાનને અસર કરી શકે છે. ખાસ કરીને રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ સપાટ પગનું કારણ બની શકે છે.
• ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ નર્વને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે (ન્યુરોપથી), જેના કારણે પગના સ્નાયુઓ નબળા પડી શકે છે અને સપાટ પગ થઈ શકે છે (ચાર્કોટ ફૂટ).
• મેદસ્વીતા (Obesity): વધારે વજન પગની કમાન પર વધુ દબાણ લાવે છે, જેના કારણે તે દબાઈ શકે છે.
• ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન હોર્મોનલ ફેરફારો અસ્થિબંધનને ઢીલા કરી શકે છે, જેના કારણે કામચલાઉ અથવા કાયમી સપાટ પગ થઈ શકે છે.
• હાડકાંનું જોડાણ (Tarsal Coalition): કેટલાક દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, પગના બે અથવા વધુ હાડકાં અસામાન્ય રીતે એકસાથે જોડાયેલા હોય છે, જેના કારણે પગ સખત અને સપાટ બની જાય છે.

જો તમને સપાટ પગને લગતી કોઈ ચિંતા હોય અથવા પગમાં દુખાવો થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સપાટ પગ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

સપાટ પગ ધરાવતા ઘણા લોકોને કોઈ ચિહ્નો અથવા લક્ષણોનો અનુભવ થતો નથી. જો કે, કેટલાક લોકોને પગમાં વિવિધ સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. સપાટ પગના સામાન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• પગના તળિયાનો સંપૂર્ણ અથવા લગભગ સંપૂર્ણ જમીન સાથે સંપર્ક: આ સપાટ પગનું સૌથી સ્પષ્ટ ચિહ્ન છે. જ્યારે વ્યક્તિ ઊભી હોય છે, ત્યારે પગના મધ્ય ભાગમાં સામાન્ય કમાન દેખાતી નથી અને આખો તળિયો જમીનને સ્પર્શે છે.
• પગમાં દુખાવો: દુખાવો પગના જુદા જુદા ભાગોમાં થઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
  • કમાનમાં દુખાવો: કમાનના વિસ્તારમાં ખેંચાણ અથવા દુખાવો અનુભવી શકાય છે.
  • એડીમાં દુખાવો: એડીના પાછળના ભાગમાં અથવા નીચેના ભાગમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
  • પગની ઘૂંટીમાં દુખાવો: પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ દુખાવો થઈ શકે છે, ખાસ કરીને પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (PTTD) ના કિસ્સામાં.
  • વાછરડાના સ્નાયુઓમાં દુખાવો: પગની ખોટી ગોઠવણીને કારણે વાછરડાના સ્નાયુઓ પર વધુ તાણ આવી શકે છે અને તેમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
  • ઢીંચણમાં, થાપામાં અથવા પીઠમાં દુખાવો: પગની ખોટી ગોઠવણી શરીરના ઉપરના ભાગને પણ અસર કરી શકે છે અને આ વિસ્તારોમાં દુખાવો પેદા કરી શકે છે.
• પગ થાકી જવો: લાંબા સમય સુધી ઊભા રહેવાથી અથવા ચાલવાથી પગ ઝડપથી થાકી જાય છે.
• પગની ઘૂંટીમાં સોજો: ખાસ કરીને પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ સોજો આવી શકે છે.
• ચાલવામાં મુશ્કેલી: પગની ખોટી ગોઠવણીને કારણે ચાલવાની રીતમાં ફેરફાર થઈ શકે છે અને ચાલવામાં તકલીફ પડી શકે છે.
• જૂતાનું અસમાન ઘસારો: સપાટ પગવાળા લોકોના જૂતા અંદરની બાજુએ વધુ ઘસાઈ શકે છે.
• પગની આકારમાં ફેરફાર: પગ વધુ પહોળો અથવા લાંબો દેખાઈ શકે છે.
• પગની આંગળીઓમાં જકડાઈ: ક્યારેક પગની આંગળીઓમાં જકડાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ લક્ષણોની તીવ્રતા વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાઈ શકે છે. કેટલાક લોકોને હળવા લક્ષણો હોઈ શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકોને વધુ ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. જો તમને આમાંથી કોઈ પણ ચિહ્નો અથવા લક્ષણોનો અનુભવ થાય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સપાટ પગ નું જોખમ કોને વધારે છે?

સપાટ પગ ધરાવતા ઘણા લોકોને કોઈ ચિહ્નો અથવા લક્ષણોનો અનુભવ થતો નથી. જો કે, કેટલાક લોકોને પગમાં વિવિધ સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. સપાટ પગના સામાન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• પગના તળિયાનો સંપૂર્ણ અથવા લગભગ સંપૂર્ણ જમીન સાથે સંપર્ક: આ સપાટ પગનું સૌથી સ્પષ્ટ ચિહ્ન છે. જ્યારે વ્યક્તિ ઊભી હોય છે, ત્યારે પગના મધ્ય ભાગમાં સામાન્ય કમાન દેખાતી નથી અને આખો તળિયો જમીનને સ્પર્શે છે.
• પગમાં દુખાવો: દુખાવો પગના જુદા જુદા ભાગોમાં થઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
  • કમાનમાં દુખાવો: કમાનના વિસ્તારમાં ખેંચાણ અથવા દુખાવો અનુભવી શકાય છે.
  • એડીમાં દુખાવો: એડીના પાછળના ભાગમાં અથવા નીચેના ભાગમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
  • પગની ઘૂંટીમાં દુખાવો: પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ દુખાવો થઈ શકે છે, ખાસ કરીને પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (PTTD) ના કિસ્સામાં.
  • વાછરડાના સ્નાયુઓમાં દુખાવો: પગની ખોટી ગોઠવણીને કારણે વાછરડાના સ્નાયુઓ પર વધુ તાણ આવી શકે છે અને તેમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
  • ઢીંચણમાં, થાપામાં અથવા પીઠમાં દુખાવો: પગની ખોટી ગોઠવણી શરીરના ઉપરના ભાગને પણ અસર કરી શકે છે અને આ વિસ્તારોમાં દુખાવો પેદા કરી શકે છે.
• પગ થાકી જવો: લાંબા સમય સુધી ઊભા રહેવાથી અથવા ચાલવાથી પગ ઝડપથી થાકી જાય છે.
• પગની ઘૂંટીમાં સોજો: ખાસ કરીને પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ સોજો આવી શકે છે.
• ચાલવામાં મુશ્કેલી: પગની ખોટી ગોઠવણીને કારણે ચાલવાની રીતમાં ફેરફાર થઈ શકે છે અને ચાલવામાં તકલીફ પડી શકે છે.
• જૂતાનું અસમાન ઘસારો: સપાટ પગવાળા લોકોના જૂતા અંદરની બાજુએ વધુ ઘસાઈ શકે છે.
• પગની આકારમાં ફેરફાર: પગ વધુ પહોળો અથવા લાંબો દેખાઈ શકે છે.
• પગની આંગળીઓમાં જકડાઈ: ક્યારેક પગની આંગળીઓમાં જકડાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ લક્ષણોની તીવ્રતા વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાઈ શકે છે. કેટલાક લોકોને હળવા લક્ષણો હોઈ શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકોને વધુ ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. જો તમને આમાંથી કોઈ પણ ચિહ્નો અથવા લક્ષણોનો અનુભવ થાય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સપાટ પગ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

સપાટ પગ (પેસ પ્લાનસ) પોતે કોઈ રોગ નથી, પરંતુ તે અમુક રોગો અથવા પરિસ્થિતિઓ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે અથવા તેના કારણે થઈ શકે છે. સપાટ પગ સાથે સંકળાયેલા કેટલાક રોગો અને પરિસ્થિતિઓ નીચે મુજબ છે:

હાડકાં અને સાંધા સંબંધિત રોગો:

• સંધિવા (Arthritis):
  • ઓસ્ટિયોઆર્થરાઇટિસ: પગના સાંધામાં ઘસારો થવાથી સપાટ પગની સમસ્યા વધી શકે છે.
  • રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ: આ સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ પગના સાંધામાં બળતરા પેદા કરી શકે છે, જેનાથી કમાન દબાઈ શકે છે અને સપાટ પગ થઈ શકે છે.
  • સોરિયાટિક આર્થરાઇટિસ અને એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ: આ પ્રકારના સંધિવા પણ પગના સાંધાને અસર કરી શકે છે.
• હાડકાંનું જોડાણ (Tarsal Coalition): પગના બે કે તેથી વધુ હાડકાં જન્મથી જ એકસાથે જોડાયેલા હોવાથી પગ સખત અને સપાટ બને છે.
• અસ્થિભંગ (Fractures) અને ઇજાઓ: પગ અથવા ઘૂંટીના હાડકાં તૂટવાથી અથવા અસ્થિબંધનને નુકસાન થવાથી કમાનને ટેકો આપતી રચનાઓ નબળી પડી શકે છે.
• બોન સ્પર્સ (Bone Spurs): સપાટ પગના કારણે પગના સાંધા પર વધુ તાણ આવવાથી બોન સ્પર્સ વિકસી શકે છે.

કંડરા અને અસ્થિબંધન સંબંધિત રોગો:

• પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (Posterior Tibial Tendon Dysfunction – PTTD): આ પુખ્તોમાં સપાટ પગનું એક મુખ્ય કારણ છે. આ કંડરા કમાનને ટેકો આપે છે અને તેની તકલીફથી કમાન દબાઈ જાય છે.
• ઢીલા અસ્થિબંધન (Ligamentous Laxity): જન્મથી અથવા અમુક પરિસ્થિતિઓને કારણે પગના અસ્થિબંધન વધુ ઢીલા હોવાથી કમાનનો યોગ્ય વિકાસ થતો નથી. ઇહલર્સ-ડેનોસ સિન્ડ્રોમ અને માર્ફન સિન્ડ્રોમ જેવી સ્થિતિઓમાં આવું જોવા મળે છે.

નર્વ અને સ્નાયુ સંબંધિત રોગો:

• ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ નર્વને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે (ડાયાબિટીક ન્યુરોપથી), જેનાથી પગના સ્નાયુઓ નબળા પડી શકે છે અને સપાટ પગ થઈ શકે છે (ચાર્કોટ ફૂટ).
• સેરેબ્રલ પાલ્સી અને મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી: આ ન્યુરોલોજીકલ અને સ્નાયુ સંબંધિત સ્થિતિઓ પગના સ્નાયુઓને નબળા પાડી શકે છે.
• પોલિયો અને અન્ય ન્યુરોપથી: આ પણ પગના સ્નાયુઓને અસર કરી શકે છે.

અન્ય પરિસ્થિતિઓ:

• મેદસ્વીતા (Obesity): વધારે વજન પગની કમાન પર વધુ દબાણ લાવે છે.
• ગર્ભાવસ્થા: હોર્મોનલ ફેરફારો અસ્થિબંધનને ઢીલા કરી શકે છે.
• જન્મજાત ખામીઓ (Congenital Abnormalities): પગના હાડકાંની રચનામાં જન્મથી જ ખામી હોવી.
• ડાઉન સિન્ડ્રોમ: આ આનુવંશિક સ્થિતિમાં ઢીલા અસ્થિબંધન અને અન્ય શારીરિક સમસ્યાઓ જોવા મળે છે જે સપાટ પગ તરફ દોરી શકે છે.

જો તમને સપાટ પગ અને તેના લક્ષણો અંગે કોઈ ચિંતા હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તે કોઈ અંતર્ગત તબીબી સ્થિતિ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે.

સપાટ પગ નું નિદાન

સપાટ પગનું નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ અને તમારા તબીબી ઇતિહાસના આધારે કરવામાં આવે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, વધુ પરીક્ષણોની જરૂર હોતી નથી. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાં શામેલ હોઈ શકે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ (Medical History):

• તમારા ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે, જેમાં દુખાવાની શરૂઆત, સ્થાન, તીવ્રતા અને તેને વધારતી અથવા ઘટાડતી કોઈપણ પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે.
• તેઓ તમારી કસરતની ટેવો, તમે જે પ્રકારના જૂતા પહેરો છો અને તમારા પરિવારમાં કોઈને સપાટ પગની સમસ્યા છે કે કેમ તે વિશે પણ પૂછી શકે છે.
• તેઓ તમને કોઈ તબીબી પરિસ્થિતિઓ (જેમ કે સંધિવા, ડાયાબિટીસ) અથવા તમે લઈ રહ્યા હોવ તેવી દવાઓ વિશે પૂછી શકે છે.
• તેઓ તમારી બાળપણની પગની સમસ્યાઓ વિશે પણ પૂછી શકે છે.

2. શારીરિક તપાસ (Physical Examination):

• તમારા ડૉક્ટર તમારા પગનું નિરીક્ષણ કરશે જ્યારે તમે ઊભા હોવ અને બેઠા હોવ.
• તેઓ જોશે કે તમારા પગના તળિયા જમીનને સંપૂર્ણપણે સ્પર્શે છે કે કેમ અને તમારા પગમાં કમાનની હાજરી તપાસશે.
• તેઓ તમને તમારા અંગૂઠા અને એડી પર ઊભા રહેવાનું કહી શકે છે જેથી તમારી પગની કમાનની કાર્યક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય. સામાન્ય કમાન ધરાવતા લોકોમાં, જ્યારે તેઓ અંગૂઠા પર ઊભા રહે છે ત્યારે કમાન વધુ સ્પષ્ટ થાય છે. સપાટ પગવાળા લોકોમાં આ ફેરફાર જોવા મળતો નથી (ફ્લેક્સિબલ સપાટ પગ સિવાય).
• તેઓ તમારા પગની ઘૂંટીની હલનચલનની શ્રેણી અને કોઈપણ દુખાવોનું મૂલ્યાંકન કરશે.
• તેઓ તમારા પગના સ્નાયુઓની તાકાત અને અસ્થિબંધનની સ્થિરતા પણ તપાસી શકે છે.
• તેઓ તમારા જૂતાના ઘસારાની પેટર્નનું પણ મૂલ્યાંકન કરી શકે છે. સપાટ પગવાળા લોકોના જૂતા અંદરની બાજુએ વધુ ઘસાઈ શકે છે.

3. ઇમેજિંગ પરીક્ષણો (Imaging Tests) (જરૂરી હોય તો):

મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, સપાટ પગનું નિદાન કરવા માટે ઇમેજિંગ પરીક્ષણોની જરૂર હોતી નથી. જો કે, જો લક્ષણો ગંભીર હોય, સુધારો ન થતો હોય, ઇજાની શંકા હોય અથવા ડૉક્ટરને અન્ય સમસ્યાઓની શંકા હોય તો તેઓ નીચેના પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે:

• એક્સ-રે (X-ray): ઊભા રહીને લેવામાં આવેલો એક્સ-રે પગના હાડકાંની ગોઠવણી અને કમાનની રચનાને દર્શાવી શકે છે. તે સંધિવા અથવા હાડકાંની અન્ય સમસ્યાઓને ઓળખવામાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (Ultrasound): આ પરીક્ષણ કંડરા અને અસ્થિબંધનોની છબીઓ બનાવવા માટે ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે અને પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (PTTD) જેવી સમસ્યાઓને ઓળખવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
• મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (MRI): આ પરીક્ષણ એચિલીસ કંડરા અને આસપાસના પેશીઓની વિગતવાર છબીઓ બનાવવા માટે મજબૂત ચુંબકીય ક્ષેત્રો અને રેડિયો તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે અને કંડરા અથવા અસ્થિબંધનમાં થયેલા નુકસાનને વધુ સારી રીતે દર્શાવી શકે છે.
• સીટી સ્કેન (CT Scan): હાડકાંની વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરે છે અને જટિલ હાડકાંની સમસ્યાઓ અથવા ટાર્સલ કોએલિશન જેવી સ્થિતિઓને ઓળખવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

4. અન્ય પરીક્ષણો (Other Tests) (ભાગ્યે જ જરૂરી):

• કેટલાક દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, જો નર્વ સંબંધિત સમસ્યાની શંકા હોય તો નર્વ કન્ડક્શન સ્ટડીઝ (Nerve Conduction Studies – NCS) અને ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી (Electromyography – EMG) જેવા પરીક્ષણો કરવામાં આવી શકે છે.

સામાન્ય રીતે, ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો અને શારીરિક તપાસના તારણોના આધારે સપાટ પગનું નિદાન કરી શકશે અને યોગ્ય સારવાર યોજના શરૂ કરી શકશે. જો લક્ષણોમાં સુધારો ન થાય અથવા નિદાન અંગે કોઈ શંકા હોય તો જ વધુ પરીક્ષણોની જરૂર પડે છે.

સપાટ પગ ની સારવાર

સપાટ પગની સારવાર તેના કારણો, લક્ષણોની તીવ્રતા અને વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિ સ્તર પર આધાર રાખે છે. ઘણા લોકોને સપાટ પગથી કોઈ સમસ્યા થતી નથી અને તેમને સારવારની જરૂર હોતી નથી. જો સારવારની જરૂર પડે, તો તેના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો દુખાવો ઓછો કરવો, પગની કાર્યક્ષમતા સુધારવી અને વધુ ગૂંચવણો અટકાવવાનો છે.

સપાટ પગની સારવારમાં નીચેના વિકલ્પોનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

1. રૂઢિચુસ્ત સારવાર (Conservative Treatment): મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, રૂઢિચુસ્ત સારવાર અસરકારક હોય છે.

• આર્ચ સપોર્ટ (Arch Supports) અથવા ઓર્થોટિક્સ (Orthotics): આ કસ્ટમ-મેડ અથવા ઓવર-ધ-કાઉન્ટર ઇન્સોલ્સ છે જે પગની કમાનને ટેકો આપે છે. તેઓ પગની ગોઠવણી સુધારવામાં, દુખાવો ઘટાડવામાં અને પગ પર પડતા તાણને ઓછું કરવામાં મદદ કરે છે. કસ્ટમ ઓર્થોટિક્સ વ્યક્તિના પગના આકાર પ્રમાણે બનાવવામાં આવે છે અને વધુ સારો સપોર્ટ આપી શકે છે.
• યોગ્ય જૂતા પહેરવા: સારા આર્ચ સપોર્ટવાળા, સ્થિર અને ગાદીવાળા જૂતા પસંદ કરવા મહત્વપૂર્ણ છે. હાઈ હીલ્સ અને ફ્લેટ જૂતા ટાળવા જોઈએ.
• સ્ટ્રેચિંગ કસરતો: પગ અને વાછરડાના સ્નાયુઓને ખેંચવાથી લવચીકતા સુધરે છે અને પગ પરનો તાણ ઓછો થાય છે. કેટલીક સામાન્ય સ્ટ્રેચિંગ કસરતોમાં વાછરડાના સ્નાયુઓને ખેંચવા (calf stretches) અને પગના તળિયાને ખેંચવાનો સમાવેશ થાય છે.
• મજબૂતીકરણની કસરતો: પગના સ્નાયુઓ અને કંડરાને મજબૂત કરવાથી પગની કમાનને વધુ સપોર્ટ મળી શકે છે. આમાં પગની આંગળીઓ વડે વસ્તુઓ ઉપાડવી, એડી પર ચાલવું અને પંજા પર ચાલવું જેવી કસરતો શામેલ હોઈ શકે છે. ફિઝીયોથેરાપિસ્ટ તમને યોગ્ય કસરતો શીખવી શકે છે.
• પીડા નિવારક દવાઓ: ઓવર-ધ-કાઉન્ટર પીડા નિવારક દવાઓ જેમ કે આઇબુપ્રોફેન અથવા નેપ્રોક્સેન દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. જો દુખાવો ગંભીર હોય તો ડૉક્ટર વધુ મજબૂત દવાઓ લખી શકે છે.
• આરામ અને પ્રવૃત્તિમાં ફેરફાર: દુખાવો વધારતી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી અને ઓછી અસરવાળી પ્રવૃત્તિઓ (જેમ કે સ્વિમિંગ અથવા સાયકલિંગ) કરવી ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
• વજન ઘટાડવું: જો વધારે વજન સપાટ પગના લક્ષણોમાં ફાળો આપી રહ્યું હોય, તો વજન ઘટાડવાથી પગ પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે.
• ફિઝીયોથેરાપી: ફિઝીયોથેરાપિસ્ટ તમને વ્યક્તિગત કસરતો અને સ્ટ્રેચિંગ પ્રોગ્રામ ડિઝાઇન કરવામાં મદદ કરી શકે છે અને ચાલવાની રીતમાં સુધારો લાવવા માટે માર્ગદર્શન આપી શકે છે.

2. સર્જરી (Surgery): દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, જ્યારે રૂઢિચુસ્ત સારવારથી રાહત ન મળે અને પગમાં ગંભીર સમસ્યાઓ હોય ત્યારે સર્જરીનો વિચાર કરવામાં આવી શકે છે. સર્જરીનો પ્રકાર સપાટ પગના કારણ પર આધાર રાખે છે અને તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

• કંડરાનું સમારકામ અથવા સ્થાનાંતરણ: પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (PTTD) ના કિસ્સામાં કંડરાને રિપેર અથવા સ્થાનાંતરિત કરી શકાય છે.
• હાડકાંને ફરીથી ગોઠવવા (Osteotomy): પગના હાડકાંની ગોઠવણી સુધારવા માટે હાડકાંને કાપીને ફરીથી ગોઠવવામાં આવે છે.
• સાંધાને જોડવા (Fusion): કેટલાક કિસ્સાઓમાં, પગના હાડકાંના સાંધાને જોડી દેવામાં આવે છે જેથી સ્થિરતા મળે અને દુખાવો ઓછો થાય (ટાર્સલ કોએલિશનના કિસ્સામાં).
• બોન સ્પર્સ દૂર કરવા: જો બોન સ્પર્સ દુખાવો પેદા કરી રહ્યા હોય તો તેને સર્જરી દ્વારા દૂર કરી શકાય છે.

સર્જરી પછી, સંપૂર્ણ પુનઃપ્રાપ્તિ માટે લાંબો સમય લાગી શકે છે અને તેમાં ફિઝીયોથેરાપીનો સમાવેશ થાય છે.

તમારા માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના નક્કી કરવા માટે ઓર્થોપેડિક ડૉક્ટર અથવા પોડિયાટ્રિસ્ટની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ તમારી સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરશે અને તમારી જરૂરિયાતો અનુસાર સૌથી યોગ્ય અભિગમની ભલામણ કરશે.

સપાટ પગ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

સપાટ પગ માટે કોઈ ચોક્કસ આહાર નથી કે જે તેને મટાડી શકે, પરંતુ યોગ્ય પોષણ એકંદર આરોગ્ય અને પગના સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપી શકે છે. અહીં કેટલાક સામાન્ય માર્ગદર્શિકા છે કે શું ખાવું જોઈએ અને શું ટાળવું જોઈએ, જે પગના સ્વાસ્થ્ય અને સંકળાયેલ પરિસ્થિતિઓને ધ્યાનમાં રાખીને છે:

શું ખાવું જોઈએ:

• કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી યુક્ત ખોરાક: આ પોષક તત્વો હાડકાંને મજબૂત બનાવવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જેમાં પગના 26 હાડકાંનો સમાવેશ થાય છે. સારા સ્ત્રોતોમાં ડેરી ઉત્પાદનો (દૂધ, દહીં, ચીઝ), લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી અને ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે. વિટામિન ડી માટે, ફેટી માછલી (સૅલ્મોન, મેકરેલ) અને ઇંડાની જરદી પણ સારી છે.
• બળતરા વિરોધી ખોરાક: ક્રોનિક બળતરા પગના દુખાવામાં ફાળો આપી શકે છે. તમારા આહારમાં બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવતા ખોરાકનો સમાવેશ કરો જેમ કે:
  • ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ (ફેટી માછલી, અખરોટ, ચિયા બીજ, અળસીના બીજ).
  • વિટામિન સી યુક્ત ખોરાક (સાઇટ્રસ ફળો, બેરી, પાંદડાવાળા ગ્રીન્સ).
  • હળદર અને આદુ.
• કોલેજન ઉત્પાદનને ટેકો આપતો ખોરાક: કોલેજન કંડરા અને અસ્થિબંધનની મજબૂતી અને લવચીકતા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. વિટામિન સી યુક્ત ખોરાક અને પ્રોટીન (દુર્બળ માંસ, માછલી, કઠોળ) કોલેજન ઉત્પાદનમાં મદદ કરે છે.
• મેગ્નેશિયમ યુક્ત ખોરાક: આ ખનિજ સ્નાયુ અને નર્વ કાર્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે. સારા સ્ત્રોતોમાં બદામ, બીજ, કઠોળ અને આખા અનાજનો સમાવેશ થાય છે.
• હાઇડ્રેટેડ રહો: પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી પીવું શરીરના તમામ કાર્યો માટે અને પેશીઓની લવચીકતા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

શું ન ખાવું જોઈએ (અથવા ઓછું ખાવું જોઈએ):

• બળતરા વધારતો ખોરાક:
  • વધુ પડતી સંતૃપ્ત ચરબીવાળો ખોરાક (રેડ મીટ).
  • પ્રોસેસ્ડ ખોરાક જેમાં રિફાઇન્ડ અનાજ, ખાંડ અને ટ્રાન્સ ફેટ હોય છે.
  • સફેદ લોટમાંથી બનેલો ખોરાક (પાસ્તા, નાસ્તા, મીઠાઈઓ).
  • ઓમેગા-6 ચરબીયુક્ત વનસ્પતિ તેલનો વધુ પડતો ઉપયોગ (મકાઈનું તેલ, સોયાબીન તેલ, સૂર્યમુખી તેલ).
• વધુ પડતી ખાંડ: ખાંડવાળા પીણાં અને ખોરાક શરીરમાં બળતરાને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે.
• પ્રોસેસ્ડ ખોરાક: આમાં ઘણીવાર અસ્વસ્થ ચરબી, ખાંડ અને ઉમેરણો હોય છે જે બળતરામાં ફાળો આપી શકે છે.
• રિફાઇન્ડ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: સફેદ બ્રેડ અને પાસ્તા જેવા ખોરાક બળતરાને વધારી શકે છે.
• વધુ પડતું આલ્કોહોલ: આલ્કોહોલ શરીરમાં બળતરા પેદા કરી શકે છે.
• ગાઉટનું જોખમ વધારતો ખોરાક (જો તમને ગાઉટ હોય તો): ઓર્ગન મીટ, રેડ મીટ અને અમુક સીફૂડમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે અને ગાઉટના હુમલાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.

મહત્વની નોંધ:

• આહાર સપાટ પગની સારવારનો એકમાત્ર ભાગ નથી. આરામ, યોગ્ય જૂતા, ઓર્થોટિક્સ અને કસરતો પણ એટલા જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• જો તમને કોઈ ચોક્કસ આહાર સંબંધિત ચિંતાઓ હોય અથવા કોઈ વિશેષ આહાર યોજનાની જરૂર હોય તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લેવી હંમેશાં શ્રેષ્ઠ છે.
• જો તમને ગાઉટ જેવી સંકળાયેલ સ્થિતિઓ હોય તો તમારે તમારા આહાર વિશે વધુ સાવચેત રહેવાની જરૂર પડી શકે છે.

યાદ રાખો કે સંતુલિત અને પૌષ્ટિક આહાર એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને તે તમારા શરીરને કોઈપણ સ્થિતિનો સામનો કરવામાં અને સાજા થવામાં મદદ કરી શકે છે.

સપાટ પગ માટે ઘરેલું ઉપચાર

સપાટ પગ માટે ઘણાં ઘરેલું ઉપચાર છે જે લક્ષણોને હળવા કરવામાં અને પગના સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપવામાં મદદ કરી શકે છે. જો કે, એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે આ ઉપચારો તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી, પરંતુ તેને પૂરક તરીકે ઉપયોગી થઈ શકે છે. જો તમને સતત દુખાવો અથવા ગંભીર સમસ્યાઓ હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

મુખ્ય ઘરેલું ઉપચારો:

• આરામ (Rest): જો તમારા પગમાં દુખાવો થતો હોય, તો એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળો જે તેને વધારે છે. તમારા પગને આરામ આપો અને તેના પર ઓછું વજન મૂકો.
• બરફ (Ice): દિવસમાં ઘણી વખત (દર 2-3 કલાકે) 15-20 મિનિટ માટે દુખતા વિસ્તાર પર બરફ લગાવો. બરફ સોજો અને દુખાવો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. બરફને સીધો ત્વચા પર ન લગાવો, તેને કપડામાં લપેટીને લગાવો.
• સ્ટ્રેચિંગ કસરતો (Stretching Exercises): પગ અને વાછરડાના સ્નાયુઓને હળવા હાથે ખેંચવાથી લવચીકતા સુધરે છે અને પગ પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે. કેટલીક સામાન્ય સ્ટ્રેચિંગ કસરતો:
  • વાછરડાના સ્નાયુઓને ખેંચવા (Calf Stretches): સીધા ઊભા રહો અને એક પગ પાછળ રાખો. પાછળના પગની એડી જમીન પર રાખો અને આગળના ઘૂંટણને વાળો જ્યાં સુધી તમને પાછળના પગના વાછરડામાં ખેંચાણ ન લાગે. 30 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો અને દરેક પગ માટે ઘણી વખત પુનરાવર્તન કરો.
  • પગના તળિયાને ખેંચો (Plantar Fascia Stretch): ખુરશી પર બેસો અને તમારા પગને જમીન પર મૂકો. એક પગને બીજા ઘૂંટણ પર મૂકો. તમારા હાથથી પગની આંગળીઓને પકડો અને તમારી શિન તરફ ખેંચો. તમને તમારા પગના તળિયામાં ખેંચાણ અનુભવાશે. 30 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો અને દરેક પગ માટે ઘણી વખત પુનરાવર્તન કરો.
• મજબૂતીકરણની કસરતો (Strengthening Exercises): પગના સ્નાયુઓ અને કંડરાને મજબૂત કરવાથી પગની કમાનને વધુ સપોર્ટ મળી શકે છે:
  • પગની આંગળીઓ વડે વસ્તુઓ ઉપાડવી (Toe Curls): ફર્શ પર નાની વસ્તુઓ (જેમ કે માર્બલ અથવા ટુવાલ) મૂકો અને ફક્ત તમારી પગની આંગળીઓનો ઉપયોગ કરીને તેને ઉપાડો.
  • એડી પર ચાલવું (Heel Walks): તમારા પગના પંજાને ઊંચો કરીને ફક્ત તમારી એડી પર થોડીવાર ચાલો.
  • પંજા પર ચાલવું (Toe Walks): તમારી એડીને ઊંચી કરીને ફક્ત તમારા પંજા પર થોડીવાર ચાલો.
• યોગ્ય જૂતા પહેરો: સારા આર્ચ સપોર્ટવાળા, સ્થિર અને ગાદીવાળા જૂતા પહેરો. હાઈ હીલ્સ અને ફ્લેટ જૂતા ટાળો. જો તમે રમતગમત કરતા હોવ તો તે માટે યોગ્ય જૂતા પહેરો.
• ઓવર-ધ-કાઉન્ટર આર્ચ સપોર્ટ (Over-the-counter Arch Supports): ફાર્મસી અથવા મેડિકલ સ્ટોર્સ પર ઉપલબ્ધ આર્ચ સપોર્ટ ઇન્સોલ્સ તમારા પગની કમાનને ટેકો આપી શકે છે અને દુખાવો ઘટાડી શકે છે.
• હળવા હાથે માલિશ (Gentle Massage): પગના તળિયા અને વાછરડાના સ્નાયુઓની હળવા હાથે માલિશ કરવાથી રક્ત પરિભ્રમણ સુધરી શકે છે અને સ્નાયુઓની જકડાઈ ઓછી થઈ શકે છે. તમે તેલ અથવા લોશનનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• ગરમ પાણીમાં મીઠું નાખીને શેક કરવો (Epsom Salt Soak): ગરમ પાણીના ટબમાં એપસોમ સોલ્ટ (મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ) નાખીને તેમાં તમારા પગને 15-20 મિનિટ માટે બોળી રાખો. કેટલાક લોકો માને છે કે આ સ્નાયુઓને આરામ આપે છે અને દુખાવો ઓછો કરે છે.
• હાઇડ્રેટેડ રહો: પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી પીવું શરીરના તમામ કાર્યો માટે અને પેશીઓની લવચીકતા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• વજન વ્યવસ્થાપન (Weight Management): જો તમારું વજન વધારે હોય, તો તેને ઘટાડવાથી તમારા પગ પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે.

ક્યારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી:

જો તમારા લક્ષણો સુધરતા નથી, વધુ ખરાબ થાય છે અથવા તમને ગંભીર દુખાવો થાય છે, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. ઘરેલું ઉપચાર લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે તબીબી સલાહ જરૂરી છે. ડૉક્ટર તમને વધુ ચોક્કસ સારવાર યોજના અથવા ફિઝીયોથેરાપીની ભલામણ કરી શકે છે.

સપાટ પગ ને કેવી રીતે અટકાવવું?

સપાટ પગને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું હંમેશાં શક્ય નથી, ખાસ કરીને જો તે વારસાગત હોય અથવા જન્મજાત ખામીઓને કારણે હોય. જો કે, તમે તેના વિકાસના જોખમને ઘટાડવા અને તેનાથી થતી સમસ્યાઓને ઓછી કરવા માટે કેટલાક પગલાં લઈ શકો છો:

બાળકો માટે:

• કુદરતી વિકાસને પ્રોત્સાહન આપો: બાળકોને શક્ય હોય ત્યાં સુધી ઉઘાડા પગે અથવા પાતળા, લવચીક તળિયાવાળા જૂતા પહેરવા દો, ખાસ કરીને જ્યારે તેઓ સલામત સપાટી પર હોય ત્યારે. આ તેમના પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં અને કમાનના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પગની કસરતોને પ્રોત્સાહન આપો: રમતી વખતે અને ચાલતી વખતે કુદરતી રીતે થતી પગની કસરતો તેમના પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં મદદ કરે છે.
• નિયમિત તપાસ: જો તમને તમારા બાળકના પગના વિકાસ વિશે કોઈ ચિંતા હોય તો બાળરોગ નિષ્ણાત અથવા પોડિયાટ્રિસ્ટની સલાહ લો.

પુખ્તો માટે:

• યોગ્ય જૂતા પહેરો: હંમેશાં સારા આર્ચ સપોર્ટવાળા અને યોગ્ય ફિટિંગવાળા જૂતા પહેરો. હાઈ હીલ્સ અને ફ્લેટ જૂતા ટાળો, ખાસ કરીને લાંબા સમય સુધી પહેરવા માટે. જો તમે રમતગમત કરતા હોવ તો તે પ્રવૃત્તિ માટે યોગ્ય જૂતા પસંદ કરો.
• ઓર્થોટિક્સનો ઉપયોગ કરો: જો તમને સપાટ પગનું જોખમ હોય અથવા પગમાં થોડો દુખાવો થતો હોય, તો ઓવર-ધ-કાઉન્ટર આર્ચ સપોર્ટ ઇન્સોલ્સનો ઉપયોગ કરવાથી પગની કમાનને ટેકો મળી શકે છે.
• પગ અને વાછરડાના સ્નાયુઓને સ્ટ્રેચ કરો: નિયમિતપણે પગ અને વાછરડાના સ્નાયુઓને ખેંચવાથી લવચીકતા જળવાઈ રહે છે અને કંડરા પરનો તાણ ઓછો થાય છે.
• પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરો: પગની આંગળીઓ વડે વસ્તુઓ ઉપાડવી, એડી પર અને પંજા પર ચાલવું જેવી કસરતો પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• તંદુરસ્ત વજન જાળવો: વધારે વજન પગની કમાન પર વધુ દબાણ લાવે છે. તંદુરસ્ત વજન જાળવવાથી આ જોખમ ઓછું થઈ શકે છે.
• અતિશય પ્રવૃત્તિ ટાળો: જો તમે દોડતા હોવ અથવા લાંબા સમય સુધી ઊભા રહેતા હોવ, તો ધીમે ધીમે તમારી પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરો અને તમારા શરીરને આરામ કરવા માટે પૂરતો સમય આપો.
• ઇજાઓથી બચો: પગ અથવા ઘૂંટીમાં થતી ઇજાઓ કમાનને નબળી પાડી શકે છે. રમતગમત કરતી વખતે યોગ્ય સાવચેતી રાખો.
• નિયમિત તપાસ: જો તમને પગમાં દુખાવો અથવા અન્ય લક્ષણો જણાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લો. કેટલીક પરિસ્થિતિઓ જેમ કે પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ (PTTD) ને વહેલાસર ઓળખીને તેની સારવાર કરવાથી સપાટ પગ થતું અટકાવી શકાય છે.

યાદ રાખો કે આ પગલાંઓ સપાટ પગ થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે સંપૂર્ણપણે અટકાવવાની ખાતરી આપતા નથી. જો તમને કોઈ ચિંતા હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી હંમેશાં શ્રેષ્ઠ છે.

સારાંશ

સપાટ પગ, જેને પેસ પ્લાનસ પણ કહેવાય છે, એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં પગના તળિયાનો આંતરિક વળાંક (કમાન) ઓછો હોય છે અથવા ગાયબ થઈ જાય છે, જેના કારણે ઊભા રહેતી વખતે પગનું આખું તળિયું લગભગ જમીનને સ્પર્શે છે.

બાળકોમાં તે સામાન્ય હોઈ શકે છે કારણ કે તેમની કમાન હજી વિકસિત થઈ રહી હોય છે, પરંતુ પુખ્તોમાં તે વારસાગત, ઇજા, ઘસારો, અમુક રોગો અથવા મેદસ્વીતા જેવા કારણોસર થઈ શકે છે. ઘણા લોકોને કોઈ લક્ષણો હોતા નથી, પરંતુ કેટલાકને પગમાં દુખાવો, થાક, સોજો અથવા ચાલવામાં તકલીફ પડી શકે છે. સપાટ પગ અમુક રોગો જેવા કે સંધિવા, ડાયાબિટીસ અને પાછળની ટિબિયલ કંડરાની તકલીફ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે.

નિદાન શારીરિક તપાસ દ્વારા થાય છે, અને સારવારમાં આર્ચ સપોર્ટ, યોગ્ય જૂતા, સ્ટ્રેચિંગ અને મજબૂતીકરણની કસરતોનો સમાવેશ થાય છે. દુર્લભ કિસ્સાઓમાં સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે. સપાટ પગને અટકાવવા માટે યોગ્ય જૂતા પહેરવા, નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ અને પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા જેવા પગલાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. જો તમને સપાટ પગના લક્ષણો હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.