એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ શું છે?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN), જેને ઓસ્ટીયોનેક્રોસિસ (Osteonecrosis) અથવા બોન ઇન્ફાર્ક્શન (Bone Infarction) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે હાડકાના ટિશ્યુનો મૃત્યુ છે જે લોહીના પુરવઠામાં વિક્ષેપને કારણે થાય છે.

સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, જ્યારે હાડકાના કોઈ ભાગને પૂરતું લોહી મળતું નથી, ત્યારે તે ભાગના કોષો મરવા લાગે છે. આના કારણે હાડકું નબળું પડી જાય છે અને તૂટી પણ શકે છે. જો આ સાંધાની નજીક થાય છે, તો સાંધાની સપાટી પણ તૂટી શકે છે.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસના કારણો:

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ઈજા અથવા આઘાત: હાડકાંનું તૂટવું અથવા સાંધાનું ખસી જવું નજીકની રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, જેનાથી હાડકાના ભાગમાં લોહીનો પુરવઠો બંધ થઈ જાય છે.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા ગાળાનો ઉપયોગ: Prednisone જેવા ઉચ્ચ ડોઝના કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ એ AVN નું એક સામાન્ય કારણ છે. તેનું ચોક્કસ કારણ અજ્ઞાત છે, પરંતુ કેટલાક નિષ્ણાતો માને છે કે તે લોહીમાં લિપિડનું સ્તર વધારી શકે છે, જેનાથી લોહીનો પ્રવાહ ઘટે છે.
• અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન: ઘણા વર્ષો સુધી દરરોજ વધુ પડતો આલ્કોહોલ પીવાથી રક્તવાહિનીઓમાં ચરબી જમા થઈ શકે છે.
• અમુક રોગો: સિકલ સેલ એનિમિયા અને ગૌચર રોગ જેવા અમુક રોગો હાડકામાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટાડી શકે છે.
• રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારો: લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યાઓ હાડકા સુધી લોહી પહોંચાડતી રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે.
• એચઆઈવી/એઇડ્સ: એચઆઈવી અથવા તેની સારવાર માટે વપરાતી દવાઓ પણ AVN સાથે સંકળાયેલી છે.
• કેન્સરની સારવાર: રેડિયેશન થેરાપી હાડકાંને નબળા પાડી શકે છે અને રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટ: ખાસ કરીને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ AVN સાથે સંકળાયેલું છે.
• ડીકમ્પ્રેશન સિકનેસ: ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગને કારણે થતી આ સ્થિતિ પણ AVNનું કારણ બની શકે છે.
• અજ્ઞાત કારણ: લગભગ 25% કિસ્સાઓમાં, AVN નું ચોક્કસ કારણ જાણી શકાતું નથી.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસના લક્ષણો:

AVN ના પ્રારંભિક તબક્કામાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી. જેમ જેમ સ્થિતિ વધુ ખરાબ થાય છે, અસરગ્રસ્ત સાંધા પર વજન મૂકતી વખતે દુખાવો થઈ શકે છે. આખરે, આરામ કરતી વખતે પણ દુખાવો થઈ શકે છે. દુખાવો હળવો અથવા તીવ્ર હોઈ શકે છે અને તે ધીમે ધીમે વધે છે. હિપના AVN માં દુખાવો સામાન્ય રીતે જાંઘ, કમર અથવા નિતંબમાં અનુભવાય છે. હિપ ઉપરાંત, ખભા, ઘૂંટણ, હાથ અને પગ પણ અસરગ્રસ્ત થઈ શકે છે. કેટલાક લોકોને બંને બાજુએ AVN થાય છે, જેમ કે બંને હિપ્સ અથવા બંને ઘૂંટણમાં.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસનું નિદાન:

નિદાનમાં શારીરિક તપાસ, તબીબી ઇતિહાસ અને ઇમેજિંગ પરીક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે એક્સ-રે, એમઆરઆઈ, સીટી સ્કેન અને બોન સ્કેન.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસની સારવાર:

સારવારનો ઉદ્દેશ હાડકાને વધુ નુકસાન થતું અટકાવવું, દુખાવો ઓછો કરવો અને સાંધાની કાર્યક્ષમતા જાળવવાનો છે. સારવારના વિકલ્પોમાં દવાઓ, થેરાપી અને શસ્ત્રક્રિયાનો સમાવેશ થઈ શકે છે. પ્રારંભિક તબક્કામાં દવાઓ અને થેરાપી મદદરૂપ થઈ શકે છે, જ્યારે ગંભીર કિસ્સાઓમાં સાંધા બદલવાની શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર પડી શકે છે.

જો તમને સાંધામાં દુખાવો થતો હોય અથવા તમને AVN થવાનું જોખમ હોય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. વહેલું નિદાન અને સારવાર સ્થિતિને વધુ ખરાબ થતી અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ નાં કારણો શું છે?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• ઈજા અથવા આઘાત: હાડકાંનું તૂટવું (Fracture) અથવા સાંધાનું ખસી જવું (Dislocation) નજીકની રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આના કારણે હાડકાના તે ભાગમાં લોહીનો પુરવઠો બંધ થઈ જાય છે, જેના પરિણામે AVN થઈ શકે છે.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા ગાળાનો ઉપયોગ: Prednisone જેવા ઉચ્ચ ડોઝના કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ AVN નું એક જાણીતું કારણ છે. આ દવાઓ કેવી રીતે AVN નું કારણ બને છે તે સંપૂર્ણપણે સમજી શકાયું નથી, પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે તે લોહીમાં ચરબી (લિપિડ)નું સ્તર વધારી શકે છે, જેનાથી રક્તવાહિનીઓ સાંકડી થઈ જાય છે અથવા અવરોધિત થઈ જાય છે.
• અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન: ઘણા વર્ષો સુધી વધુ પડતો આલ્કોહોલ પીવાથી પણ AVN નું જોખમ વધી શકે છે. આલ્કોહોલ હાડકામાં ચરબીના થાપણોને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે, જે લોહીના પ્રવાહને અવરોધી શકે છે.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ: કેટલીક તબીબી પરિસ્થિતિઓ AVN નું જોખમ વધારે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
  • સિકલ સેલ એનિમિયા (Sickle Cell Anemia): આ રોગમાં અસામાન્ય આકારના લાલ રક્તકણો નાની રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે, જેનાથી હાડકામાં લોહીનો પુરવઠો ઘટી જાય છે.
  • ગૌચર રોગ (Gaucher’s Disease): આ રોગમાં ચરબીયુક્ત પદાર્થો હાડકામાં જમા થાય છે, જે લોહીના પ્રવાહને વિક્ષેપિત કરી શકે છે.
  • લ્યુપસ (Lupus) અને અન્ય સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો (Autoimmune Diseases): આ રોગો રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
  • એચઆઈવી/એઇડ્સ (HIV/AIDS): આ વાયરસ અને તેની સારવાર માટે વપરાતી દવાઓ AVN સાથે સંકળાયેલી છે.
• રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારો (Blood Clotting Disorders): લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યાઓ હાડકા સુધી લોહી પહોંચાડતી રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે.
• કેન્સરની સારવાર: રેડિયેશન થેરાપી હાડકાંને નબળા પાડી શકે છે અને નજીકની રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટ (Organ Transplant): ખાસ કરીને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરાવેલા લોકોને AVN થવાનું જોખમ વધારે હોય છે, જે કદાચ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પછી વપરાતી દવાઓ સાથે સંબંધિત હોઈ શકે છે.
• ડીકમ્પ્રેશન સિકનેસ (Decompression Sickness): ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ પછી ખૂબ જ ઝડપથી સપાટી પર આવવાથી લોહીમાં ગેસના પરપોટા બની શકે છે, જે રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે.
• અજ્ઞાત કારણ (Idiopathic AVN): લગભગ 25% કિસ્સાઓમાં, AVN નું ચોક્કસ કારણ જાણી શકાતું નથી. આવા કિસ્સાઓને ઇડિયોપેથિક એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ કહેવામાં આવે છે.

આ મુખ્ય કારણો છે જે એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ થવાનું જોખમ વધારી શકે છે. જો તમને આમાંથી કોઈ પણ પરિબળ હોય અને તમને સાંધામાં દુખાવો થતો હોય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) નાં ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ હોઈ શકે છે:

પ્રારંભિક તબક્કા:

• મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસના શરૂઆતના તબક્કામાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી.
• ક્યારેક અસરગ્રસ્ત સાંધામાં હળવો દુખાવો થઈ શકે છે, જે આવ-જાવ કરતો હોય છે.

વધુ ગંભીર તબક્કા:

જેમ જેમ હાડકાને વધુ નુકસાન થાય છે, તેમ તેમ લક્ષણો વધુ સ્પષ્ટ થવા લાગે છે:

• સાંધામાં દુખાવો: આ મુખ્ય લક્ષણ છે. દુખાવો નીચે મુજબ હોઈ શકે છે:
  • શરૂઆતમાં, માત્ર વજન મૂકતી વખતે અથવા હલનચલન કરતી વખતે દુખાવો થાય છે.
  • ધીમે ધીમે, આરામ કરતી વખતે પણ દુખાવો થવા લાગે છે.
  • દુખાવો તીવ્ર હોઈ શકે છે અને સતત રહી શકે છે.
  • હિપના AVN માં દુખાવો સામાન્ય રીતે કમર, જાંઘ અથવા નિતંબમાં અનુભવાય છે. તે ઘૂંટણ સુધી પણ ફેલાઈ શકે છે.
  • અસરગ્રસ્ત સાંધાના આધારે દુખાવો અલગ અલગ જગ્યાએ અનુભવાઈ શકે છે (દા.ત., ખભામાં દુખાવો).
• સાંધામાં જકડાઈ (Stiffness): ખાસ કરીને સવારમાં અથવા લાંબા સમય સુધી બેઠા રહ્યા પછી સાંધો જકડાઈ શકે છે.
• હલનચલનમાં મુશ્કેલી (Limited Range of Motion): અસરગ્રસ્ત સાંધાને ખસેડવામાં તકલીફ પડે છે અને હલનચલનની શ્રેણી મર્યાદિત થઈ જાય છે.
• લંગડાવવું (Limping): જો હિપ અથવા ઘૂંટણ અસરગ્રસ્ત હોય, તો ચાલતી વખતે લંગડાવવું પડી શકે છે.
• સાંધાનો સોજો (Swelling): ક્યારેક અસરગ્રસ્ત સાંધામાં સોજો પણ આવી શકે છે.
• હાડકાનો ભંગાણ (Bone Collapse): રોગ વધે તેમ, નબળું પડેલું હાડકું તૂટી શકે છે, જેના કારણે અચાનક તીવ્ર દુખાવો થઈ શકે છે.

એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે દરેક વ્યક્તિમાં લક્ષણો અલગ અલગ હોઈ શકે છે અને તે રોગના તબક્કા પર આધાર રાખે છે. જો તમને સતત સાંધાનો દુખાવો અથવા જકડાઈનો અનુભવ થતો હોય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. વહેલું નિદાન અને સારવાર સ્થિતિને વધુ ખરાબ થતી અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ નું જોખમ કોને વધારે છે?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) નું જોખમ અમુક ચોક્કસ પરિબળો ધરાવતા લોકોને વધારે હોય છે. આ પરિબળો નીચે મુજબ છે:

તબીબી પરિસ્થિતિઓ અને સારવાર:

• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા ગાળાનો ઉપયોગ: Prednisone જેવા ઉચ્ચ ડોઝના કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ AVN નું એક મુખ્ય જોખમ પરિબળ છે.
• અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન: ઘણા વર્ષો સુધી વધુ માત્રામાં આલ્કોહોલ પીવું.
• સિકલ સેલ એનિમિયા: આ રોગમાં અસામાન્ય આકારના રક્તકણો લોહીના પ્રવાહને અવરોધી શકે છે.
• ગૌચર રોગ: આ રોગમાં ચરબીયુક્ત પદાર્થો હાડકામાં જમા થાય છે.
• લ્યુપસ અને અન્ય સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો: આ રોગો રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• એચઆઈવી/એઇડ્સ: આ વાયરસ અને તેની સારવાર માટે વપરાતી દવાઓ.
• રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારો: લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યાઓ.
• કેન્સરની સારવાર: રેડિયેશન થેરાપી અને કીમોથેરાપી.
• ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટ: ખાસ કરીને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ.
• ડીકમ્પ્રેશન સિકનેસ: ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગને કારણે થતી સ્થિતિ.

જીવનશૈલી સંબંધિત પરિબળો:

• અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન: ઉપર જણાવ્યા મુજબ.
• ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન રક્તવાહિનીઓને સાંકડી કરે છે, જેનાથી લોહીનો પ્રવાહ ઘટે છે.

અન્ય પરિબળો:

• ઈજા અથવા આઘાત: હાડકાંનું તૂટવું અથવા સાંધાનું ખસી જવું.
• ઉંમર: જો કે કોઈ પણ ઉંમરના વ્યક્તિને AVN થઈ શકે છે, તે સામાન્ય રીતે 30 થી 50 વર્ષની વયના લોકોમાં વધુ જોવા મળે છે.
• જાતિ: અમુક અભ્યાસો દર્શાવે છે કે પુરુષોમાં AVN નું જોખમ સ્ત્રીઓ કરતાં થોડું વધારે હોઈ શકે છે.

જો તમને આમાંથી કોઈ પણ જોખમ પરિબળ હોય અને તમને સાંધામાં દુખાવો થતો હોય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) ઘણા રોગો અને તબીબી પરિસ્થિતિઓ સાથે સંકળાયેલું છે, જે લોહીના પુરવઠાને અવરોધીને હાડકાના ટિશ્યુના મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે. તેમાંથી કેટલાક મુખ્ય રોગો નીચે મુજબ છે:

• સિકલ સેલ એનિમિયા (Sickle Cell Anemia): આ આનુવંશિક રક્ત વિકારમાં અસામાન્ય આકારના લાલ રક્તકણો નાની રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે, જેનાથી હાડકામાં લોહીનો પુરવઠો ઘટી જાય છે.
• ગૌચર રોગ (Gaucher’s Disease): આ રોગમાં ચરબીયુક્ત પદાર્થો હાડકામાં જમા થાય છે, જે લોહીના પ્રવાહને વિક્ષેપિત કરી શકે છે.
• લ્યુપસ (Lupus) અને અન્ય સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો (Autoimmune Diseases): આ રોગો રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, જેનાથી AVN નું જોખમ વધે છે.
• એચઆઈવી/એઇડ્સ (HIV/AIDS): એચઆઈવી વાયરસ પોતે અને તેની સારવાર માટે વપરાતી કેટલીક દવાઓ AVN સાથે સંકળાયેલી છે.
• રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારો (Blood Clotting Disorders): થ્રોમ્બોફિલિયા જેવા વિકારો લોહી ગંઠાઈ જવાની વૃત્તિ વધારે છે, જે હાડકામાં લોહીના પ્રવાહને અવરોધી શકે છે.
• કેન્સર (Cancer): અમુક પ્રકારના કેન્સર, જેમ કે લ્યુકેમિયા અને લિમ્ફોમા, હાડકામાં લોહીના પ્રવાહને અસર કરી શકે છે.
• પેનક્રિયાટાઇટિસ (Pancreatitis): સ્વાદુપિંડની આ બળતરાની સ્થિતિ પણ AVN સાથે સંકળાયેલી છે.
• ડીકમ્પ્રેશન સિકનેસ (Decompression Sickness): ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગને કારણે થતી આ સ્થિતિમાં લોહીમાં ગેસના પરપોટા બને છે, જે રક્તવાહિનીઓને અવરોધી શકે છે.
• ઓસ્ટીયોપોરોસિસ (Osteoporosis): હાડકાં નબળાં પડવાની આ સ્થિતિ ક્યારેક સ્વયંભૂ એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ ઓફ ધ ની (SPONK) સાથે સંકળાયેલી હોય છે, ખાસ કરીને વૃદ્ધ મહિલાઓમાં.

ઉપરાંત, અમુક સારવાર પ્રક્રિયાઓ પણ AVN નું જોખમ વધારી શકે છે, જેમ કે:

• રેડિયેશન થેરાપી (Radiation Therapy): કેન્સરની સારવાર માટે વપરાતી આ થેરાપી હાડકાંને નબળા પાડી શકે છે અને રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• કીમોથેરાપી (Chemotherapy): અમુક કીમોથેરાપી દવાઓ પણ AVN સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટ (Organ Transplant): ખાસ કરીને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પછી વપરાતી ઇમ્યુનોસપ્રેસન્ટ દવાઓ AVN નું જોખમ વધારી શકે છે.

જો તમને આમાંથી કોઈ પણ રોગ હોય અથવા તમે આવી કોઈ સારવાર લઈ રહ્યા હોવ અને તમને સાંધામાં દુખાવો થતો હોય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ નું નિદાન

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) નું નિદાન સામાન્ય રીતે તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને વિવિધ ઇમેજિંગ પરીક્ષણોના સંયોજન દ્વારા કરવામાં આવે છે. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાં શામેલ હોઈ શકે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ:

• તબીબી ઇતિહાસ: ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે, જેમ કે દુખાવાની શરૂઆત, સ્થાન, તીવ્રતા અને તે કઈ પ્રવૃત્તિઓથી વધે છે અથવા ઘટે છે. તેઓ તમારી તબીબી પરિસ્થિતિઓ, દવાઓ (ખાસ કરીને કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો ઉપયોગ), આલ્કોહોલનું સેવન, ધૂમ્રપાનની આદતો અને કોઈ પણ અગાઉની ઇજાઓ વિશે પણ પૂછશે.
• શારીરિક તપાસ: ડૉક્ટર અસરગ્રસ્ત સાંધાની તપાસ કરશે. તેઓ હલનચલનની શ્રેણી, દુખાવાની જગ્યાઓ અને સોજો અથવા કોમળતા જેવી કોઈ પણ શારીરિક નિશાનીઓનું મૂલ્યાંકન કરશે.

2. ઇમેજિંગ પરીક્ષણો:

• એક્સ-રે (X-ray): AVN ના પછીના તબક્કામાં હાડકામાં ફેરફારો જોવા માટે એક્સ-રે ઉપયોગી થઈ શકે છે. તે હાડકાના ભંગાણ અથવા સાંધાની જગ્યામાં ફેરફાર દર્શાવી શકે છે. જો કે, પ્રારંભિક તબક્કામાં એક્સ-રે સામાન્ય હોઈ શકે છે.
• મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (MRI): MRI એ AVN ના નિદાન માટે સૌથી સંવેદનશીલ અને ચોક્કસ ઇમેજિંગ પદ્ધતિ છે, ખાસ કરીને પ્રારંભિક તબક્કામાં. તે હાડકામાં લોહીના પુરવઠામાં વિક્ષેપ અને હાડકાના ટિશ્યુમાં ફેરફારોની વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરે છે. MRI અસરગ્રસ્ત વિસ્તારનું કદ અને સ્થાન પણ નક્કી કરવામાં મદદ કરે છે.
• સીટી સ્કેન (CT Scan): સીટી સ્કેન એક્સ-રે કરતાં વધુ વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરે છે અને હાડકાની રચનામાં ફેરફારોને વધુ સારી રીતે દર્શાવી શકે છે. જો કે, તે AVN ના પ્રારંભિક નિદાન માટે MRI જેટલું સંવેદનશીલ નથી.
• બોન સ્કેન (Bone Scan): આ પ્રક્રિયામાં થોડી માત્રામાં રેડિયોએક્ટિવ સામગ્રીને નસમાં ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવે છે. ક્ષતિગ્રસ્ત હાડકાં વધુ રેડિયોએક્ટિવ સામગ્રી શોષી લે છે, જે સ્કેન પર “હોટ સ્પોટ” તરીકે દેખાય છે. બોન સ્કેન સમગ્ર હાડપિંજરનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે, પરંતુ તે AVN માટે ચોક્કસ નથી અને અન્ય હાડકાની સમસ્યાઓ પણ હોટ સ્પોટનું કારણ બની શકે છે.

3. અન્ય પરીક્ષણો (જો જરૂરી હોય તો):

• હાડકાની બાયોપ્સી (Bone Biopsy): દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે અસરગ્રસ્ત હાડકાનો નાનો નમૂનો લઈને તેનું માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.
• ઇન્ટ્રાઓસિયસ પ્રેશર માપન (Intraosseous Pressure Measurement): આ પ્રક્રિયામાં હાડકાની અંદર દબાણ માપવામાં આવે છે. AVN માં હાડકાની અંદર દબાણ વધી શકે છે.

નિદાન સામાન્ય રીતે લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને ઇમેજિંગ તારણોના સંયોજન પર આધારિત હોય છે. પ્રારંભિક નિદાન મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે સારવાર શરૂ કરવામાં અને રોગને વધુ ખરાબ થતો અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે. જો તમને AVN ના લક્ષણો હોય અથવા તેનું જોખમ હોય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ ની સારવાર

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) ની સારવારનો મુખ્ય ઉદ્દેશ હાડકાને વધુ નુકસાન થતું અટકાવવું, દુખાવો ઓછો કરવો અને સાંધાની કાર્યક્ષમતા જાળવી રાખવાનો છે. સારવાર વ્યક્તિની સ્થિતિની ગંભીરતા, રોગના તબક્કા અને અસરગ્રસ્ત સાંધા પર આધાર રાખે છે.

સારવારના વિકલ્પોને મુખ્યત્વે બે ભાગમાં વહેંચી શકાય છે:

1. બિન-સર્જિકલ સારવાર (Non-Surgical Treatment):

આ સારવાર વિકલ્પો રોગના પ્રારંભિક તબક્કામાં અથવા અમુક ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓમાં ઉપયોગી થઈ શકે છે.

• દવાઓ:
  • પીડા નિવારક દવાઓ (Pain Relievers): નોનસ્ટીરોઇડલ એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs) જેવી દવાઓ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
  • ઓસ્ટીયોપોરોસિસની દવાઓ (Osteoporosis Medications): બાયફોસ્ફોનેટ્સ જેવી દવાઓ હાડકાના નુકસાનને ધીમું કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
  • લોહી પાતળું કરનારી દવાઓ (Blood Thinners): જો AVN લોહી ગંઠાઈ જવાના વિકારો સાથે સંકળાયેલું હોય, તો આ દવાઓ લોહીના પ્રવાહને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે.
  • કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડતી દવાઓ (Cholesterol-Lowering Medications): જો AVN કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સના ઉપયોગ સાથે સંકળાયેલું હોય, તો આ દવાઓ મદદ કરી શકે છે.
• શારીરિક ઉપચાર (Physical Therapy): ચોક્કસ કસરતો સાંધાની આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં અને હલનચલનની શ્રેણી જાળવવામાં મદદ કરી શકે છે. વજન ન મૂકવાની કસરતો (જેમ કે સ્વિમિંગ) પણ ભલામણ કરવામાં આવી શકે છે.
• વજન ઘટાડવું: જો અસરગ્રસ્ત સાંધા પર વધારે વજન હોય (જેમ કે હિપ અથવા ઘૂંટણ), તો વજન ઘટાડવાથી સાંધા પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે અને રોગની પ્રગતિ ધીમી પડી શકે છે.
• વિશ્રામ અને પ્રવૃત્તિમાં ફેરફાર: અસરગ્રસ્ત સાંધા પર વધુ પડતો તાણ આવે તેવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી જોઈએ.
• સહારક ઉપકરણો (Assistive Devices): ચાલવા માટે લાકડી અથવા ક્રચનો ઉપયોગ કરવાથી અસરગ્રસ્ત સાંધા પર વજન ઓછું કરી શકાય છે અને દુખાવો ઓછો થઈ શકે છે.
• ઇન્ટ્રાઓસિયસ કોર ડીકમ્પ્રેશન (Core Decompression): આ એક સર્જિકલ જેવી પ્રક્રિયા છે જેમાં હાડકાના અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં એક નાનો છિદ્ર ડ્રિલ કરવામાં આવે છે. આનાથી હાડકાની અંદરનું દબાણ ઓછું થાય છે અને લોહીનો પ્રવાહ સુધરી શકે છે. તે પ્રારંભિક તબક્કામાં ઉપયોગી થઈ શકે છે.
• પ્લેટલેટ-રીચ પ્લાઝ્મા (PRP) ઇન્જેક્શન: કેટલાક અભ્યાસો PRP ઇન્જેક્શનના સંભવિત ફાયદાઓ સૂચવે છે, જેમાં વૃદ્ધિ પરિબળો હોય છે જે હાડકાના સમારકામને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. જો કે, આ અંગે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.

2. સર્જિકલ સારવાર (Surgical Treatment):

જો બિન-સર્જિકલ સારવાર અસરકારક ન હોય અથવા રોગ વધુ ગંભીર હોય, તો સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

• ઓસ્ટીયોટોમી (Osteotomy): આ પ્રક્રિયામાં હાડકાને કાપીને ફરીથી ગોઠવવામાં આવે છે જેથી અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર પરનો તાણ ઓછો થાય. તે ખાસ કરીને હિપના AVN માં ઉપયોગી થઈ શકે છે.
• બોન ગ્રાફ્ટિંગ (Bone Grafting): ક્ષતિગ્રસ્ત હાડકાને બદલવા માટે શરીરના અન્ય ભાગમાંથી અથવા દાતા પાસેથી હાડકાનું ટિશ્યુ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવામાં આવે છે.
• વેસ્ક્યુલરાઇઝ્ડ ફિબ્યુલર ગ્રાફ્ટ (Vascularized Fibular Graft): આ જટિલ પ્રક્રિયામાં પગના ફિબ્યુલા હાડકાનો એક ભાગ તેની પોતાની રક્તવાહિનીઓ સાથે અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવામાં આવે છે. આ નવા લોહીના પુરવઠાને સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરે છે.
• સાંધા બદલવાની શસ્ત્રક્રિયા (Joint Replacement Surgery): જ્યારે AVN ગંભીર હોય અને સાંધો તૂટી ગયો હોય, ત્યારે અસરગ્રસ્ત સાંધાને કૃત્રિમ સાંધા (આર્થ્રોપ્લાસ્ટી) થી બદલવામાં આવે છે. હિપ અને ઘૂંટણના AVN માટે આ એક સામાન્ય અને અસરકારક સારવાર છે.

સારવારની પસંદગી ઘણા પરિબળો પર આધારિત છે, જેમાં રોગનો તબક્કો, અસરગ્રસ્ત સાંધો, વ્યક્તિની ઉંમર અને એકંદર આરોગ્યનો સમાવેશ થાય છે. તમારા માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના નક્કી કરવા માટે તમારા ડૉક્ટર સાથે વિગતવાર ચર્ચા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. વહેલું નિદાન અને યોગ્ય સારવાર AVN ની પ્રગતિને ધીમી કરવામાં અને સાંધાની કાર્યક્ષમતા જાળવવામાં મદદ કરી શકે છે.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) માટે કોઈ ચોક્કસ આહાર નથી કે જે તેને મટાડી શકે અથવા તેની પ્રગતિને સીધી રીતે અટકાવી શકે. જો કે, એક સ્વસ્થ અને સંતુલિત આહાર જાળવવો એકંદર આરોગ્ય માટે અને હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે. કેટલીક બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ:

શું ખાવું જોઈએ:

• કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાક: હાડકાંને મજબૂત રાખવા માટે કેલ્શિયમ ખૂબ જ જરૂરી છે. ડેરી ઉત્પાદનો (દૂધ, દહીં, ચીઝ), પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી (પાલક, મેથી), બદામ, તલ અને કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાક લો.
• વિટામિન ડીથી ભરપૂર ખોરાક: વિટામિન ડી શરીરને કેલ્શિયમ શોષવામાં મદદ કરે છે. ઇંડાની જરદી, ચરબીયુક્ત માછલી (સૅલ્મોન, મેકેરેલ), અને વિટામિન ડી-ફોર્ટિફાઇડ ખોરાક લો. સૂર્યપ્રકાશ પણ વિટામિન ડીનો સારો સ્ત્રોત છે.
• વિટામિન સીથી ભરપૂર ખોરાક: વિટામિન સી કોલેજનના ઉત્પાદન માટે જરૂરી છે, જે હાડકાંનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. ખાટાં ફળો (સંતરા, લીંબુ), સ્ટ્રોબેરી, કીવી, અને બ્રોકોલી જેવા ખોરાક લો.
• મેગ્નેશિયમથી ભરપૂર ખોરાક: મેગ્નેશિયમ પણ હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે. બદામ, બીજ, આખા અનાજ અને લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી લો.
• ફોસ્ફરસથી ભરપૂર ખોરાક: કેલ્શિયમની સાથે ફોસ્ફરસ પણ હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે જરૂરી છે. ડેરી ઉત્પાદનો, માંસ, મરઘાં, માછલી અને બદામ લો.
• ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ: આ ફેટી એસિડ્સ બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, જે AVN માં ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. ચરબીયુક્ત માછલી (સૅલ્મોન, મેકેરેલ, સારડીન), અળસીના બીજ અને અખરોટ લો.
• પૂરતું પ્રોટીન: પ્રોટીન હાડકાના નિર્માણ અને સમારકામ માટે જરૂરી છે. માંસ, મરઘાં, માછલી, ઇંડા, ડેરી ઉત્પાદનો, કઠોળ અને સોયા ઉત્પાદનો લો.
• પુષ્કળ પાણી: હાઇડ્રેટેડ રહેવું એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

શું ન ખાવું જોઈએ (અથવા મર્યાદિત કરવું જોઈએ):

• અતિશય આલ્કોહોલ: વધુ પડતું આલ્કોહોલ AVN નું એક જાણીતું જોખમ પરિબળ છે. તેનું સેવન ટાળવું જોઈએ અથવા ખૂબ જ મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• ચરબીયુક્ત ખોરાક: કેટલાક નિષ્ણાતો માને છે કે વધુ પડતો ચરબીયુક્ત ખોરાક રક્તવાહિનીઓમાં ચરબી જમાવી શકે છે, જે લોહીના પ્રવાહને અવરોધી શકે છે. તળેલા ખોરાક અને પ્રોસેસ્ડ ખોરાકનું સેવન મર્યાદિત કરો.
• ઉચ્ચ સોડિયમવાળો ખોરાક: વધુ પડતું સોડિયમ કેલ્શિયમના ઉત્સર્જનમાં વધારો કરી શકે છે, જે હાડકાં માટે નુકસાનકારક હોઈ શકે છે. પ્રોસેસ્ડ ખોરાક અને તૈયાર ભોજનમાં સોડિયમનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
• કેફીનનું વધુ સેવન: વધુ પડતું કેફીન કેલ્શિયમના શોષણને અસર કરી શકે છે. ચા અને કોફીનું સેવન મર્યાદિત કરો.
• પ્રોસેસ્ડ ખોરાક: આ ખોરાકમાં સામાન્ય રીતે પોષક તત્વો ઓછા હોય છે અને તેમાં અસ્વસ્થ ચરબી અને સોડિયમનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.

મહત્વની બાબતો:

• કોઈ ચમત્કારિક આહાર નથી: યાદ રાખો કે કોઈ એક ખોરાક AVN ને મટાડી શકતો નથી. સ્વસ્થ અને સંતુલિત આહાર એકંદર આરોગ્ય અને હાડકાના સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપે છે.
• વ્યક્તિગત જરૂરિયાતો: દરેક વ્યક્તિની પોષક જરૂરિયાતો અલગ હોઈ શકે છે. જો તમને કોઈ ચોક્કસ આહાર સંબંધિત ચિંતાઓ હોય, તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.
• અન્ય સારવાર સાથે આહાર: આહાર એ AVN ની સારવારનો એક ભાગ છે, પરંતુ તે દવાઓ, ફિઝિયોથેરાપી અને શસ્ત્રક્રિયા જેવા અન્ય તબીબી ઉપચારોને બદલી શકતો નથી.

સારાંશમાં, AVN ધરાવતા લોકોએ કેલ્શિયમ, વિટામિન ડી અને અન્ય હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે જરૂરી પોષક તત્વોથી ભરપૂર સંતુલિત આહાર લેવો જોઈએ અને અતિશય આલ્કોહોલ, ચરબીયુક્ત અને પ્રોસેસ્ડ ખોરાકનું સેવન ટાળવું જોઈએ અથવા મર્યાદિત કરવું જોઈએ. હંમેશા તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયન સાથે તમારી વ્યક્તિગત આહાર જરૂરિયાતો વિશે ચર્ચા કરો.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ માટે ઘરેલું ઉપચાર

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) એક ગંભીર સ્થિતિ છે જેમાં હાડકાના ટિશ્યુને લોહીનો પુરવઠો ઓછો થવાથી તે મૃત થવા લાગે છે. ઘરેલું ઉપચાર આ સ્થિતિને મટાડી શકતા નથી અથવા તેની પ્રગતિને અટકાવી શકતા નથી. AVN ની સારવાર માટે તબીબી દેખરેખ અને ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

જો કે, ઘરે તમે કેટલીક બાબતો કરી શકો છો જે લક્ષણોને હળવા કરવામાં અને એકંદર આરામમાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તેને તબીબી સારવારના વિકલ્પ તરીકે ન ગણવી જોઈએ:

• દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે:
  • ગરમ અથવા ઠંડા શેક: અસરગ્રસ્ત સાંધા પર ગરમ અથવા ઠંડા શેક લગાવવાથી દુખાવો અને સોજો થોડો ઓછો થઈ શકે છે. તમારે કઈ પદ્ધતિ વધુ આરામદાયક લાગે છે તે જોવા માટે બંનેનો પ્રયાસ કરી શકો છો.
  • આરામ: અસરગ્રસ્ત સાંધાને આરામ આપવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળો જેનાથી દુખાવો વધે.
• હલનચલન અને કાર્યક્ષમતા જાળવવા માટે:
  • હળવી કસરતો: ડૉક્ટર અથવા ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની સલાહ મુજબ હળવી કસરતો કરવી સાંધાની જકડાઈ ઓછી કરવામાં અને હલનચલનની શ્રેણી જાળવવામાં મદદ કરી શકે છે. વજન ન મૂકવાની કસરતો (જેમ કે સ્વિમિંગ) વધુ સારી હોઈ શકે છે.
• જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
  • સ્વસ્થ વજન જાળવો: જો તમારું વજન વધારે હોય, તો તેને ઘટાડવાથી અસરગ્રસ્ત સાંધા પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે, ખાસ કરીને હિપ અને ઘૂંટણના AVN માં.
  • સંતુલિત આહાર લો: કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડીથી ભરપૂર ખોરાક લો જે હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે (ઉપર જણાવેલ મુજબ).
  • ધૂમ્રપાન છોડો: ધૂમ્રપાન રક્તવાહિનીઓને સાંકડી કરે છે અને લોહીના પ્રવાહને ઘટાડે છે, જે AVN ને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.
  • આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો: વધુ પડતું આલ્કોહોલ AVN નું જોખમ પરિબળ છે.
• તણાવ વ્યવસ્થાપન: તણાવ તમારા દુખાવાને વધુ ખરાબ કરી શકે છે. યોગા, ધ્યાન અથવા અન્ય તણાવ ઘટાડવાની તકનીકોનો અભ્યાસ કરો.

ખાસ નોંધ:

• ઘરેલું ઉપચાર તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી. તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ જો તમને AVN ના લક્ષણો હોય અથવા તેનું જોખમ હોય.
• ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓ અને થેરાપીનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• ઘરેલું ઉપચાર માત્ર લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે રોગની પ્રગતિને અટકાવી શકતા નથી.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસની યોગ્ય સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી અને તેમની દેખરેખ હેઠળ રહેવું સૌથી સુરક્ષિત અને અસરકારક માર્ગ છે.

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ ને કેવી રીતે અટકાવવું?

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (Avascular Necrosis – AVN) ને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું હંમેશાં શક્ય નથી, ખાસ કરીને જ્યારે તે આનુવંશિક પરિબળો અથવા અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ સાથે સંકળાયેલું હોય. જો કે, તમે કેટલીક બાબતો કરીને તેનું જોખમ ઘટાડી શકો છો:

• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરો: જો તમારે કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ લેવાની જરૂર હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે સૌથી ઓછી શક્ય ડોઝ અને ટૂંકામાં ટૂંકા સમયગાળા માટે લેવા વિશે ચર્ચા કરો. જ્યાં શક્ય હોય ત્યાં વૈકલ્પિક સારવાર વિકલ્પો વિશે પૂછો.
• અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન ટાળો: વધુ પડતું આલ્કોહોલ AVN નું એક મુખ્ય જોખમ પરિબળ છે. તેનું સેવન ટાળવું અથવા ખૂબ જ મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• ધૂમ્રપાન છોડો: ધૂમ્રપાન રક્તવાહિનીઓને સાંકડી કરે છે અને હાડકામાં લોહીનો પ્રવાહ ઘટાડે છે, જેનાથી AVN નું જોખમ વધે છે.
• સ્વસ્થ વજન જાળવો: વધારે વજન તમારા સાંધા પર વધુ તાણ લાવે છે અને રક્તવાહિનીઓ પર પણ અસર કરી શકે છે. તંદુરસ્ત વજન જાળવવું એકંદર આરોગ્ય માટે અને AVN ના જોખમને ઘટાડવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• ઈજાઓથી બચો: રમતગમત કરતી વખતે અથવા અન્ય પ્રવૃત્તિઓ કરતી વખતે સાવચેતી રાખો જેથી હાડકાં તૂટે નહીં અથવા સાંધા ખસી ન જાય. ઈજાઓ નજીકની રક્તવાહિનીઓને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓનું સંચાલન કરો: સિકલ સેલ એનિમિયા, લ્યુપસ અને રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારો જેવી પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા લોકોએ તેમની સ્થિતિને યોગ્ય રીતે સંચાલિત કરવા માટે તેમના ડૉક્ટરની સૂચનાઓનું પાલન કરવું જોઈએ.
• ડીકમ્પ્રેશન સિકનેસથી બચો: જો તમે ઊંડા સમુદ્રમાં ડાઇવિંગ કરતા હોવ, તો ધીમે ધીમે સપાટી પર આવવા માટે યોગ્ય પ્રક્રિયાઓનું પાલન કરો.
• નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત, ઓછી અસરવાળી કસરત રક્ત પરિભ્રમણને સુધારવામાં અને હાડકાના સ્વાસ્થ્યને જાળવવામાં મદદ કરી શકે છે. જો કે, વધુ પડતી કસરત અથવા વધુ પડતો તાણ આવે તેવી કસરતો ટાળો, ખાસ કરીને જો તમને AVN નું જોખમ હોય.
• સંતુલિત આહાર લો: કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડીથી ભરપૂર ખોરાક લો જે હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

યાદ રાખો કે આ પગલાં AVN થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે હંમેશાં તેને અટકાવી શકતા નથી. જો તમને AVN ના લક્ષણો હોય અથવા તમને તેનું જોખમ હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. વહેલું નિદાન અને યોગ્ય વ્યવસ્થાપન સ્થિતિને વધુ ખરાબ થતી અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

સારાંશ

એવસ્ક્યુલર નેક્રોસિસ (AVN) એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં હાડકાના ટિશ્યુને લોહીનો પુરવઠો ઓછો થવાથી તે મૃત થવા લાગે છે. તેના મુખ્ય કારણોમાં ઈજા, કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો લાંબા ગાળાનો ઉપયોગ, વધુ પડતો આલ્કોહોલ, અમુક રોગો અને રક્ત ગંઠાઈ જવાના વિકારોનો સમાવેશ થાય છે. શરૂઆતમાં કોઈ લક્ષણો ન હોઈ શકે, પરંતુ પછીથી સાંધામાં દુખાવો, જકડાઈ અને હલનચલનમાં મુશ્કેલી જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.

તેનું નિદાન તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને MRI જેવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણોથી થાય છે. સારવારમાં દવાઓ, થેરાપી અને ગંભીર કિસ્સાઓમાં સર્જરીનો સમાવેશ થાય છે. AVN ને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય નથી, પરંતુ કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરીને, આલ્કોહોલ અને ધૂમ્રપાન ટાળીને, સ્વસ્થ વજન જાળવીને અને ઈજાઓથી બચીને તેનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે. ઘરેલું ઉપચાર માત્ર લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તબીબી સારવાર જરૂરી છે.