નખમાં ફંગસ

નખમાં ફંગસ શું છે?

નખમાં ફંગસ, જેને ઓનીકોમાયકોસિસ (Onychomycosis) અથવા ટીનીયા અંગુઇઅમ (Tinea Unguium) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે નખનું એક સામાન્ય ફંગલ ઇન્ફેક્શન છે. આ ઇન્ફેક્શન ત્યારે થાય છે જ્યારે ફંગસ નખની નીચે અથવા આજુબાજુની ત્વચામાં પ્રવેશે છે.

નખમાં ફંગસ થવાના મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• ડર્મેટોફાઇટ્સ (Dermatophytes): આ એક પ્રકારની ફૂગ છે જે ત્વચા, વાળ અને નખમાં કેરાટિન નામના પ્રોટીનને ખાઈને જીવે છે. તે નખના ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે.
• યીસ્ટ (Yeast) અને મોલ્ડ (Mold): અમુક કિસ્સાઓમાં, યીસ્ટ અને મોલ્ડ પણ નખમાં ફંગલ ઇન્ફેક્શન કરી શકે છે.
• ભેજવાળું વાતાવરણ: ફંગસ ગરમ અને ભેજવાળા વાતાવરણમાં ઝડપથી વધે છે. તેથી, પરસેવાવાળાં કે ભીનાં જૂતાં પહેરવાથી અથવા જાહેર સ્થળોએ ઉઘાડા પગે ચાલવાથી ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધી જાય છે.
• નખમાં ઇજા: નખમાં કોઈ ઇજા થવાથી ફંગસ માટે પ્રવેશવાનો માર્ગ ખુલી જાય છે.
• નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ: જેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય તેમને ફંગલ ઇન્ફેક્શન થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• ઉંમર: મોટી ઉંમરના લોકોમાં નખ જાડા અને સૂકા થવાને કારણે ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધી જાય છે.
• અન્ય ત્વચા રોગો: સોરાયસીસ (Psoriasis) જેવા ત્વચા રોગો ધરાવતા લોકોને પણ નખમાં ફંગસ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.

નખમાં ફંગસના સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• નખનો રંગ બદલાઈ જવો (સફેદ, પીળો, ભૂરો અથવા કાળો થવો)
• નખ જાડા થઈ જવા
• નખ બરડ અથવા ક્ષીણ થઈ જવા
• નખનો આકાર બદલાઈ જવો
• નખની નીચે કચરો જમા થવો
• નખ અને નખની પથારી વચ્ચે જગ્યા થવી
• નખમાંથી દુર્ગંધ આવવી (ભાગ્યે જ)

જો તમને તમારા નખમાં આવા કોઈ લક્ષણો દેખાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર થઈ શકે.

નખમાં ફંગસ નાં કારણો શું છે?

નખમાં ફંગસ થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાંથી કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• ફૂગના પ્રકાર:
  • ડર્મેટોફાઇટ્સ (Dermatophytes): આ સૌથી સામાન્ય પ્રકારની ફૂગ છે જે નખમાં ફંગલ ઇન્ફેક્શન કરે છે. તેઓ કેરાટિન નામના પ્રોટીન પર જીવે છે, જે નખ અને ત્વચામાં જોવા મળે છે.
  • યીસ્ટ (Yeast): કેન્ડીડા (Candida) જેવા યીસ્ટ પણ નખમાં ફંગસનું કારણ બની શકે છે, ખાસ કરીને જે લોકો વારંવાર પાણીમાં કામ કરે છે અથવા જેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે.
  • મોલ્ડ (Mold): અમુક પ્રકારના મોલ્ડ પણ નખમાં ઇન્ફેક્શન કરી શકે છે, જોકે તે ડર્મેટોફાઇટ્સ જેટલું સામાન્ય નથી.
• ભેજવાળું વાતાવરણ: ફૂગ ગરમ અને ભેજવાળા વાતાવરણમાં ખૂબ જ ઝડપથી વધે છે. તેથી:
  • પરસેવાવાળાં કે ભીનાં જૂતાં લાંબા સમય સુધી પહેરવા.
  • જાહેર સ્વિમિંગ પુલ, શાવર અથવા લોકર રૂમમાં ઉઘાડા પગે ચાલવું.
  • નખને લાંબા સમય સુધી ભીના રાખવા.
• નખમાં ઇજા: નખમાં કોઈ પણ પ્રકારની ઇજા, જેમ કે વાગવું, તૂટવું અથવા નેઇલ સલૂનમાં કરવામાં આવતી ખોટી પ્રક્રિયાઓ, ફૂગ માટે નખમાં પ્રવેશવાનો માર્ગ બનાવી શકે છે.
• નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ: જે લોકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે, જેમ કે ડાયાબિટીસના દર્દીઓ, એચ.આઈ.વી./એઇડ્સ ધરાવતા લોકો અથવા અમુક દવાઓ લેતા લોકો, તેમને ફંગલ ઇન્ફેક્શન થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• ઉંમર: મોટી ઉંમરના લોકોમાં નખ જાડા અને સૂકા થવા લાગે છે, જેના કારણે તેમાં તિરાડો પડવાની શક્યતા વધી જાય છે અને ફૂગ સરળતાથી પ્રવેશી શકે છે. ઉપરાંત, મોટી ઉંમરના લોકોમાં લોહીનું પરિભ્રમણ પણ ઓછું હોય છે, જે ઇન્ફેક્શન સામે લડવાની શરીરની ક્ષમતાને ઘટાડી શકે છે.
• અન્ય ત્વચા રોગો: સોરાયસીસ (Psoriasis) જેવા ત્વચાના રોગો ધરાવતા લોકોને પણ નખમાં ફંગસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• વારસાગત પરિબળો: કેટલાક લોકોમાં આનુવંશિક રીતે નખના ફંગલ ઇન્ફેક્શન થવાની સંભાવના વધુ હોઈ શકે છે.
• ખરાબ સ્વચ્છતા: નિયમિત રીતે હાથ અને પગ ધોવા અને નખને સ્વચ્છ અને સૂકા રાખવામાં નિષ્ફળતા પણ ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધારી શકે છે.

આમાંથી કોઈપણ કારણોસર અથવા કારણોના સંયોજનથી નખમાં ફંગસ થઈ શકે છે. જો તમને તમારા નખમાં ફંગસના લક્ષણો દેખાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે જેથી યોગ્ય સારવાર શરૂ કરી શકાય.

નખમાં ફંગસ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ)ના ચિહ્નો અને લક્ષણો ઘણા હોઈ શકે છે, અને તે ઇન્ફેક્શનની તીવ્રતા અને પ્રકાર પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય રીતે જોવા મળતા કેટલાક મુખ્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

નખના દેખાવમાં ફેરફાર:

• રંગ બદલાવો: નખનો રંગ બદલાઈ શકે છે. તે સફેદ, પીળો, ભૂરો, લીલો અથવા કાળો પણ થઈ શકે છે. આ ફેરફાર નખના કોઈ એક ભાગમાં અથવા સમગ્ર નખમાં જોવા મળી શકે છે.
• જાડા થવું: અસરગ્રસ્ત નખ સામાન્ય કરતાં વધુ જાડા થઈ શકે છે. આને કારણે જૂતાં પહેરવામાં અથવા ચાલવામાં તકલીફ થઈ શકે છે.
• બરડ અથવા ક્ષીણ થવું: નખ નબળા પડી જાય છે અને સરળતાથી તૂટી જાય છે અથવા તેના ટુકડા થઈ જાય છે.
• આકાર બદલાવો: નખનો આકાર વિકૃત થઈ શકે છે, તે ઊંચો નીચો અથવા ખાડાટેકરાવાળો લાગી શકે છે.
• નખની નીચે કચરો જમા થવો: નખની નીચે સફેદ અથવા પીળાશ પડતો કચરો જમા થઈ શકે છે. આ મૃત ત્વચા અને ફૂગના કારણે હોય છે.
• નખ અને નખની પથારી વચ્ચે જગ્યા થવી (Onycholysis): નખ તેની નીચેની ત્વચા (નખની પથારી)થી છૂટો પડી શકે છે, જેના કારણે નખની નીચે ખાલી જગ્યા દેખાય છે.

અન્ય લક્ષણો:

• પીડા અથવા અસ્વસ્થતા: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ખાસ કરીને જ્યારે નખ જાડા થઈ જાય છે અને દબાણ આવે છે ત્યારે દુખાવો અથવા અસ્વસ્થતા અનુભવી શકાય છે.
• દુર્ગંધ: ભાગ્યે જ, નખમાંથી દુર્ગંધ આવી શકે છે, ખાસ કરીને જો ઇન્ફેક્શન ખૂબ ગંભીર હોય.

નખના પ્રકાર પ્રમાણે લક્ષણોમાં થોડો ફેરફાર હોઈ શકે છે:

• ડિસ્ટલ સબંગ્યુઅલ ઓનીકોમાયકોસિસ (Distal Subungual Onychomycosis): આ સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે. તે નખના આગળના ભાગ અને બાજુઓથી શરૂ થાય છે અને ધીમે ધીમે નેઇલ બેડ તરફ વધે છે. નખની નીચે કચરો જમા થવો અને રંગ બદલાવો મુખ્ય લક્ષણો છે.
• સર્ફેસિયલ વ્હાઇટ ઓનીકોમાયકોસિસ (Superficial White Onychomycosis): આમાં નખની સપાટી પર સફેદ ડાઘા અથવા પટ્ટાઓ જોવા મળે છે, જે ધીમે ધીમે સમગ્ર નખને આવરી લે છે. નખ બરડ થઈ શકે છે પરંતુ જાડા થતા નથી.
• પ્રોક્સિમલ સબંગ્યુઅલ ઓનીકોમાયકોસિસ (Proximal Subungual Onychomycosis): આ પ્રકાર નખના ક્યુટિકલ (નખના મૂળ પાસેની ત્વચા) પાસેથી શરૂ થાય છે અને નેઇલ પ્લેટ તરફ વધે છે. તે સામાન્ય રીતે નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોમાં જોવા મળે છે.
• કેન્ડીડા ઓનીકોમાયકોસિસ (Candida Onychomycosis): આ યીસ્ટના કારણે થાય છે અને સામાન્ય રીતે બધા નખને અસર કરે છે. નખ જાડા, પીળા અથવા ભૂરા થઈ શકે છે અને આસપાસની ત્વચામાં સોજો અને લાલાશ પણ હોઈ શકે છે.

જો તમને તમારા નખમાં આમાંથી કોઈ પણ ચિહ્નો અથવા લક્ષણો દેખાય તો ત્વચારોગ નિષ્ણાત (Dermatologist)ની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ યોગ્ય નિદાન કરી શકશે અને અસરકારક સારવાર શરૂ કરી શકશે.

નખમાં ફંગસ નું જોખમ કોને વધારે છે?

નખમાં ફંગસ થવાનું જોખમ અમુક ચોક્કસ પરિબળો ધરાવતા લોકોને વધારે હોય છે. અહીં કેટલાક મુખ્ય જૂથો અને પરિસ્થિતિઓ છે જેમાં નખમાં ફંગસ થવાની શક્યતા વધી જાય છે:

• વૃદ્ધો: મોટી ઉંમરના લોકોમાં નખ જાડા અને સૂકા થવા લાગે છે, જેના કારણે તેમાં તિરાડો પડવાની શક્યતા વધી જાય છે. આ તિરાડો ફૂગ માટે પ્રવેશવાનો સરળ માર્ગ બની જાય છે. ઉપરાંત, વય સાથે લોહીનું પરિભ્રમણ પણ ઓછું થાય છે, જે શરીરની ઇન્ફેક્શન સામે લડવાની ક્ષમતાને ઘટાડે છે.
• ડાયાબિટીસ (મધુપ્રમેહ) ના દર્દીઓ: ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ થોડી ઓછી હોઈ શકે છે અને લોહીનું પરિભ્રમણ પણ નબળું હોઈ શકે છે, જેના કારણે તેમને ફંગલ ઇન્ફેક્શન થવાનું જોખમ વધારે રહે છે.
• નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકો: એચ.આઈ.વી./એઇડ્સ ધરાવતા લોકો, કેન્સરની સારવાર લઈ રહેલા લોકો અથવા અંગ પ્રત્યારોપણ કરાવેલા લોકો જેવી પરિસ્થિતિઓમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી જાય છે, જેનાથી ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધે છે.
• રમતવીરો અને વધુ પરસેવો થતો હોય તેવા લોકો: જે લોકોના પગમાં વધુ પરસેવો થતો હોય અથવા જેઓ લાંબા સમય સુધી બંધ જૂતાં પહેરે છે, તેમના પગમાં ભેજનું પ્રમાણ વધુ રહે છે. આ ભેજ ફૂગના વિકાસ માટે આદર્શ વાતાવરણ પૂરું પાડે છે.
• જાહેર સ્થળોએ ઉઘાડા પગે ચાલનારા લોકો: સ્વિમિંગ પુલ, જાહેર શાવર, લોકર રૂમ જેવી જગ્યાઓ પર ઉઘાડા પગે ચાલવાથી ફંગલ ઇન્ફેક્શન લાગવાની શક્યતા વધી જાય છે, કારણ કે આવી જગ્યાઓ પર ફૂગ હાજર હોઈ શકે છે.
• નખમાં ઇજા પામેલા લોકો: નખમાં કોઈ પણ પ્રકારની ઇજા, જેમ કે વાગવું, તૂટવું અથવા નેઇલ સલૂનમાં કરવામાં આવતી ખોટી પ્રક્રિયાઓ, ફૂગ માટે નખમાં પ્રવેશવાનો માર્ગ બનાવી શકે છે.
• ત્વચાના અમુક રોગો ધરાવતા લોકો: સોરાયસીસ (Psoriasis) જેવા ત્વચાના રોગો ધરાવતા લોકોને પણ નખમાં ફંગસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• વારંવાર ભીના હાથ અથવા પગ રહેતા હોય તેવા લોકો: જે લોકોનું કામ એવું હોય કે તેમના હાથ અથવા પગ વારંવાર પાણીમાં રહેતા હોય (જેમ કે વાસણ ધોનારા, માછીમારો વગેરે), તેમને ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધુ હોય છે.
• ચુસ્ત અને હવાચુસ્ત જૂતાં પહેરનારા લોકો: આવા જૂતાં પગમાં હવાને અવરજવર કરવા દેતા નથી, જેના કારણે ભેજ જળવાઈ રહે છે અને ફૂગના વિકાસ માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિ બને છે.

જો તમે આમાંથી કોઈપણ પરિબળ ધરાવતા હોવ તો તમારે તમારા નખની વધુ કાળજી લેવી જોઈએ અને ફંગલ ઇન્ફેક્શનથી બચવા માટે સાવચેતીના પગલાં ભરવા જોઈએ. જો તમને કોઈ લક્ષણો દેખાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.

નખમાં ફંગસ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ) સીધી રીતે કોઈ ગંભીર રોગ નથી, પરંતુ તે અમુક પરિસ્થિતિઓ અને રોગો સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે અથવા તેનું જોખમ વધારી શકે છે:

• ડાયાબિટીસ (મધુપ્રમેહ): ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં નખમાં ફંગસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. તેનું કારણ એ છે કે ડાયાબિટીસ રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે અને લોહીનું પરિભ્રમણ ઘટાડી શકે છે, જે ફંગલ ઇન્ફેક્શન સામે લડવાની શરીરની ક્ષમતાને અસર કરે છે. વધુમાં, ડાયાબિટીસવાળા લોકોમાં પગમાં ચેતાને નુકસાન થવાની શક્યતા પણ હોય છે, જેના કારણે તેઓ નખમાં થતી નાની ઇજાઓને અવગણી શકે છે, જે ફૂગના પ્રવેશ માટેનું કારણ બની શકે છે.
• નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ (Immunocompromised conditions): એચ.આઈ.વી./એઇડ્સ, કેન્સરની સારવાર લઈ રહેલા લોકો અથવા અંગ પ્રત્યારોપણ કરાવેલા લોકો જેવી પરિસ્થિતિઓમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી જાય છે, જેનાથી ફંગલ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધે છે.
• રુધિરાભિસરણ સંબંધિત સમસ્યાઓ (Circulatory problems): નબળું રક્ત પરિભ્રમણ ધરાવતા લોકોમાં, જેમ કે પેરિફેરલ વાસ્ક્યુલર ડિસીઝ (Peripheral Vascular Disease) વાળા લોકોમાં, ફંગલ ઇન્ફેક્શન સામે લડવાની શરીરની ક્ષમતા ઓછી હોય છે, જેના કારણે તેમને નખમાં ફંગસ થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
• સોરાયસીસ (Psoriasis): આ ત્વચાનો રોગ છે જે નખને પણ અસર કરી શકે છે. સોરાયસીસને કારણે નખ જાડા અને વિકૃત થઈ શકે છે, જેનાથી ફંગલ ઇન્ફેક્શન થવાનું જોખમ વધી જાય છે અને તેનું નિદાન કરવું પણ મુશ્કેલ બની શકે છે.
• એથ્લીટ્સ ફૂટ (Athlete’s foot – ટીનીયા પેડિસ): પગની ત્વચામાં થતું ફંગલ ઇન્ફેક્શન નખ સુધી ફેલાઈ શકે છે અને નખમાં ફંગસનું કારણ બની શકે છે.
• જાડા નખ: ઉંમર સાથે અથવા અમુક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓના કારણે નખ જાડા થઈ શકે છે. જાડા નખમાં ફંગસ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે અને તેની સારવાર કરવી પણ મુશ્કેલ હોય છે.
• અન્ય પરિસ્થિતિઓ: કેટલીક અન્ય પરિસ્થિતિઓ જેમ કે હાઇપરહિડ્રોસિસ (વધુ પડતો પરસેવો), નખમાં ઇજા, અને અમુક દવાઓનો ઉપયોગ પણ નખમાં ફંગસનું જોખમ વધારી શકે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે નખમાં ફંગસ પોતે કોઈ અન્ય ગંભીર રોગનું કારણ નથી બનતું, પરંતુ તેની હાજરી અમુક અંતર્ગત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સંકેત હોઈ શકે છે અથવા અમુક રોગોનું જોખમ વધારી શકે છે. જો તમને નખમાં ફંગસના લક્ષણો દેખાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે, ખાસ કરીને જો તમને ડાયાબિટીસ અથવા રોગપ્રતિકારક શક્તિ સંબંધિત કોઈ સમસ્યા હોય.

નખમાં ફંગસ નું નિદાન

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ)નું નિદાન સામાન્ય રીતે ત્વચારોગ નિષ્ણાત (Dermatologist) દ્વારા કરવામાં આવે છે. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાંઓનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

1. શારીરિક તપાસ (Physical Examination):

• ડૉક્ટર તમારા નખની કાળજીપૂર્વક તપાસ કરશે. તેઓ નખનો રંગ, જાડાઈ, આકાર અને અન્ય દેખાતા ફેરફારોનું મૂલ્યાંકન કરશે.
• તેઓ તમારી તબીબી ઇતિહાસ વિશે પૂછી શકે છે, જેમાં તમારી સામાન્ય સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ, દવાઓ જે તમે લઈ રહ્યા છો અને શું તમને પહેલાં કોઈ ત્વચા અથવા નખની સમસ્યાઓ હતી તે વિશે માહિતી મેળવી શકે છે.

2. લેબોરેટરી પરીક્ષણો (Laboratory Tests):

ફક્ત દેખાવના આધારે નખમાં ફંગસનું ચોક્કસ નિદાન કરવું મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, કારણ કે અન્ય પરિસ્થિતિઓ પણ નખમાં સમાન ફેરફારો લાવી શકે છે. તેથી, નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે લેબોરેટરી પરીક્ષણો જરૂરી છે. કેટલાક સામાન્ય પરીક્ષણો નીચે મુજબ છે:

• નખનું સ્ક્રેપિંગ (Nail Scraping): ડૉક્ટર અસરગ્રસ્ત નખની સપાટી પરથી અથવા નખની નીચેથી થોડો કચરો સ્ક્રેપ કરીને લેશે. આ નમૂનાને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવશે કે તેમાં ફૂગના તત્વો (હાઇફી અથવા બીજકણ) હાજર છે કે નહીં.
• KOH ટેસ્ટ (Potassium Hydroxide Test): સ્ક્રેપ કરેલા નખના નમૂનાને પોટેશિયમ હાઇડ્રોક્સાઇડના દ્રાવણમાં મૂકવામાં આવે છે. આ દ્રાવણ કેરાટિનને ઓગાળી દે છે, જેનાથી ફૂગના તત્વોને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ વધુ સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકાય છે. આ એક ઝડપી અને સરળ ટેસ્ટ છે.
• ફંગલ કલ્ચર (Fungal Culture): નખના સ્ક્રેપિંગના નમૂનાને એક ખાસ માધ્યમ પર ઉગાડવામાં આવે છે. આનાથી ફૂગના પ્રકારને ઓળખવામાં મદદ મળે છે, જોકે આ પ્રક્રિયામાં થોડા અઠવાડિયા લાગી શકે છે. કલ્ચર ટેસ્ટ ખાસ કરીને ત્યારે કરવામાં આવે છે જ્યારે KOH ટેસ્ટ નકારાત્મક હોય પરંતુ ફંગલ ઇન્ફેક્શનની શંકા હોય અથવા જ્યારે સારવાર અસરકારક ન હોય.
• નખની બાયોપ્સી (Nail Biopsy): કેટલાક દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, જ્યારે નિદાન અસ્પષ્ટ હોય અથવા અન્ય ત્વચા રોગોને નકારી કાઢવા માટે, નખનો એક નાનો ટુકડો કાઢીને તપાસ માટે મોકલવામાં આવી શકે છે (બાયોપ્સી).

3. અન્ય પરીક્ષણો (Other Tests):

કેટલીકવાર, ડૉક્ટર અંતર્ગત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ જાણવા માટે અન્ય પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે, ખાસ કરીને જો ફંગલ ઇન્ફેક્શન ગંભીર હોય અથવા વારંવાર થતું હોય.

એકવાર નિદાનની પુષ્ટિ થઈ જાય પછી, ડૉક્ટર ઇન્ફેક્શનની તીવ્રતા અને પ્રકારના આધારે યોગ્ય સારવાર યોજના નક્કી કરશે. નખમાં ફંગસની સારવાર લાંબી ચાલી શકે છે, તેથી ધીરજ રાખવી અને ડૉક્ટરની સૂચનાઓનું પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.

નખમાં ફંગસ ની સારવાર

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ)ની સારવાર ઇન્ફેક્શનની તીવ્રતા અને પ્રકાર પર આધાર રાખે છે. સારવારમાં સ્થાનિક દવાઓ (ટોપિકલ), મૌખિક દવાઓ (ઓરલ), અને કેટલીકવાર અન્ય પ્રક્રિયાઓનો સમાવેશ થઈ શકે છે. અહીં સારવારના કેટલાક સામાન્ય વિકલ્પો આપ્યા છે:

1. સ્થાનિક દવાઓ (Topical Medications):

• એન્ટીફંગલ નેઇલ લેકર્સ (Antifungal Nail Lacquers): આ દવાઓ નેઇલ પોલિશની જેમ નખ પર લગાવવામાં આવે છે. તે હળવાથી મધ્યમ ફંગલ ઇન્ફેક્શન માટે ઉપયોગી હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે, આ દવાઓ મહિનાઓ સુધી નિયમિત રીતે લગાવવાની જરૂર પડે છે. ઉદાહરણોમાં સિક્લોપીરોક્સ (Ciclopirox) અને એમોરોલ્ફાઇન (Amorolfine) ધરાવતી દવાઓનો સમાવેશ થાય છે.
• એન્ટીફંગલ ક્રીમ અને સોલ્યુશન્સ (Antifungal Creams and Solutions): કેટલીક એન્ટીફંગલ ક્રીમ અથવા સોલ્યુશન પણ ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ તે નેઇલ લેકર જેટલા અસરકારક નથી હોતા કારણ કે તે નખમાં સારી રીતે પ્રવેશી શકતા નથી. જો કે, નખની આજુબાજુની ત્વચામાં ફંગલ ઇન્ફેક્શન હોય તો તે ઉપયોગી થઈ શકે છે.

2. મૌખિક દવાઓ (Oral Medications):

• મૌખિક એન્ટીફંગલ દવાઓ સ્થાનિક દવાઓ કરતાં વધુ અસરકારક હોય છે, ખાસ કરીને ગંભીર ઇન્ફેક્શન માટે અથવા જ્યારે એક કરતાં વધુ નખ અસરગ્રસ્ત હોય. આ દવાઓ ફૂગને મારી નાખે છે અથવા તેના વિકાસને અટકાવે છે. સારવારનો સમયગાળો સામાન્ય રીતે 6 અઠવાડિયાથી 3 મહિના સુધીનો હોઈ શકે છે, અને પગના નખના ઇન્ફેક્શન માટે તે વધુ લાંબો સમય ચાલી શકે છે (3 થી 6 મહિના અથવા વધુ).
• સામાન્ય રીતે વપરાતી મૌખિક એન્ટીફંગલ દવાઓમાં ટર્બિનાફાઇન (Terbinafine), ઇટ્રાકોનાઝોલ (Itraconazole) અને ફ્લુકોનાઝોલ (Fluconazole) નો સમાવેશ થાય છે.
• મૌખિક દવાઓ લીવર પર અસર કરી શકે છે, તેથી ડૉક્ટર સારવાર શરૂ કરતા પહેલાં અને સારવાર દરમિયાન તમારા લીવર ફંક્શનનું નિરીક્ષણ કરી શકે છે. આ દવાઓ અન્ય દવાઓ સાથે પણ આંતરિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરી શકે છે, તેથી તમારા ડૉક્ટરને તમે લઈ રહ્યા હોવ તેવી તમામ દવાઓ વિશે જણાવવું મહત્વપૂર્ણ છે.

3. અન્ય સારવાર પદ્ધતિઓ:

• નખ કાઢવા (Nail Removal): ગંભીર કિસ્સાઓમાં અથવા જ્યારે અન્ય સારવાર અસરકારક ન હોય, ત્યારે ડૉક્ટર સર્જરી દ્વારા અસરગ્રસ્ત નખને કાઢી નાખવાની ભલામણ કરી શકે છે. આનાથી સીધા જ ફૂગને દૂર કરવામાં મદદ મળે છે અને નવી તંદુરસ્ત નખ વૃદ્ધિ પામી શકે છે. જો કે, આ પ્રક્રિયા પીડાદાયક હોઈ શકે છે અને ત્યારબાદ પણ સ્થાનિક અથવા મૌખિક એન્ટીફંગલ દવાઓનો ઉપયોગ કરવાની જરૂર પડી શકે છે.
• લેસર અને અન્ય પ્રકાશ આધારિત ઉપચાર (Laser and Light-Based Therapies): કેટલીક નવી લેસર અને પ્રકાશ આધારિત ઉપચાર પદ્ધતિઓ નખના ફંગલ ઇન્ફેક્શનની સારવાર માટે ઉપલબ્ધ છે. જો કે, આ સારવાર કેટલી અસરકારક છે તેના પર હજી સંશોધન ચાલી રહ્યું છે અને તે દરેક જગ્યાએ ઉપલબ્ધ નથી.
• ઘરેલું ઉપાયો (Home Remedies): કેટલાક લોકો ચાના ઝાડનું તેલ (Tea tree oil), સરકો (Vinegar), અથવા અન્ય કુદરતી ઉપચારોનો ઉપયોગ કરે છે. જો કે, આ ઉપચારોની વૈજ્ઞાનિક અસરકારકતા મર્યાદિત છે અને તે ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી પ્રમાણભૂત સારવારનો વિકલ્પ નથી. ઘરેલું ઉપાયોનો ઉપયોગ કરતા પહેલાં ડૉક્ટરની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે.

સારવાર દરમિયાન ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો:

• ધીરજ રાખો: નખમાં ફંગસની સારવારમાં લાંબો સમય લાગી શકે છે, ખાસ કરીને પગના નખના ઇન્ફેક્શન માટે. નવા, તંદુરસ્ત નખને સંપૂર્ણપણે વધવામાં ઘણા મહિનાઓ લાગી શકે છે.
• નિયમિતતા જાળવો: જો તમને સ્થાનિક દવાઓ સૂચવવામાં આવી હોય, તો તેને ડૉક્ટર દ્વારા જણાવ્યા મુજબ નિયમિત રીતે લગાવો. જો મૌખિક દવાઓ સૂચવવામાં આવી હોય, તો તેને સમયસર લો.
• સ્વચ્છતા જાળવો: તમારા હાથ અને પગને સ્વચ્છ અને સૂકા રાખો. નિયમિત રીતે નખ કાપો અને તેમને સ્વચ્છ રાખો.
• જૂતાં અને મોજાંની કાળજી લો: શ્વાસ લેવા યોગ્ય જૂતાં પહેરો અને પરસેવો શોષી લે તેવા મોજાંનો ઉપયોગ કરો. મોજાંને નિયમિતપણે ધોવો અને શક્ય હોય તો જૂતાંને પણ ડિસઇન્ફેક્ટ કરો.
• ફરીથી ઇન્ફેક્શનથી બચો: જાહેર સ્થળોએ ઉઘાડા પગે ચાલવાનું ટાળો અને તમારા અંગત નેઇલ કેર ટૂલ્સ (જેમ કે નેઇલ ક્લિપર, ફાઇલ વગેરે) બીજા સાથે શેર ન કરો.

નખમાં ફંગસની સારવાર માટે શ્રેષ્ઠ અભિગમ નક્કી કરવા માટે ત્વચારોગ નિષ્ણાતની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ તમારી પરિસ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરશે અને તમારા માટે સૌથી યોગ્ય સારવાર યોજનાની ભલામણ કરશે.

નખમાં ફંગસ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

નખમાં ફંગસની સારવાર દરમિયાન શું ખાવું અને શું ન ખાવું તે અંગે કોઈ સીધો ખોરાક આધારિત ઉપચાર નથી. જો કે, તંદુરસ્ત આહાર જાળવવો અને અમુક ખોરાક ટાળવો સારવાર પ્રક્રિયાને ટેકો આપી શકે છે અને શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવી શકે છે.

શું ખાવું જોઈએ:

• રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારનારા ખોરાક: એવા ખોરાક લો જે વિટામિન સી અને ઇ, ઝીંક અને સેલેનિયમથી સમૃદ્ધ હોય. આમાં સાઇટ્રસ ફળો, બદામ અને બીજનો સમાવેશ થાય છે.
• પ્રોબાયોટીક્સ: દહીં અને અન્ય આથોવાળા ખોરાક જેવા પ્રોબાયોટીક્સ આંતરડાના બેક્ટેરિયાને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરે છે, જે રોગપ્રતિકારક શક્તિ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ: સૅલ્મોન અને અન્ય ચરબીયુક્ત માછલીમાં જોવા મળતા ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ બળતરા ઘટાડવામાં અને એકંદર આરોગ્યને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પાણી: પૂરતું પાણી પીવું શરીરને હાઇડ્રેટેડ રાખે છે અને નખ સહિત સમગ્ર સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો ધરાવતા ખોરાક: લસણ, આદુ અને હળદર જેવા ખોરાકમાં કુદરતી એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેનો તમારા આહારમાં સમાવેશ કરી શકાય છે.

શું ન ખાવું જોઈએ:

• ખાંડ અને શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: વધુ પડતી ખાંડ અને શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ શરીરમાં યીસ્ટનું સ્તર વધારી શકે છે, જે ફંગલ ઇન્ફેક્શનને વધારી શકે છે.
• પ્રોસેસ્ડ ખોરાક: પ્રોસેસ્ડ ખોરાકમાં ઘણીવાર ખાંડ અને અન્ય બિનઆરોગ્યપ્રદ તત્વો હોય છે જે રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે.
• દારૂ: વધુ પડતો દારૂ રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે અને ફંગલ ઇન્ફેક્શન સામે લડવાની શરીરની ક્ષમતાને ઘટાડી શકે છે.

યાદ રાખો કે આહાર એકલા નખના ફંગસની સારવાર કરી શકતો નથી, પરંતુ તંદુરસ્ત આહાર લેવાથી સારવાર વધુ અસરકારક બની શકે છે અને ફરીથી ઇન્ફેક્શન થવાની શક્યતા ઓછી થઈ શકે છે. ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓ અને સારવારનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને કોઈ ચોક્કસ આહાર યોજના વિશે પ્રશ્નો હોય તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લો.

નખમાં ફંગસ માટે ઘરેલું ઉપચાર

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ) માટે ઘણા ઘરેલું ઉપચારો સૂચવવામાં આવે છે, પરંતુ એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે તેમની વૈજ્ઞાનિક અસરકારકતા મર્યાદિત હોઈ શકે છે અને તે ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી પ્રમાણભૂત સારવારનો વિકલ્પ નથી. ઘરેલું ઉપચારો હળવા ઇન્ફેક્શનમાં થોડી રાહત આપી શકે છે અથવા સારવારને પૂરક બનાવી શકે છે, પરંતુ ગંભીર ઇન્ફેક્શન માટે તબીબી સલાહ અને સારવાર જરૂરી છે.

જો તમે ઘરેલું ઉપચાર અજમાવવા માંગતા હો, તો અહીં કેટલાક સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા ઉપચારો આપ્યા છે:

• ચાના ઝાડનું તેલ (Tea Tree Oil): તેમાં કુદરતી એન્ટીફંગલ અને એન્ટિસેપ્ટિક ગુણધર્મો હોવાનું માનવામાં આવે છે. અસરગ્રસ્ત નખ પર દિવસમાં બે વાર થોડા ટીપાં લગાવો.
• સરકો (Vinegar): સફેદ સરકો અથવા સફરજનનો સરકો ફૂગના વિકાસને અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે. નખને દિવસમાં 20 મિનિટ માટે સરકા અને પાણીના મિશ્રણમાં (1:2 ના પ્રમાણમાં) પલાળી રાખો. ત્યારબાદ નખને સારી રીતે સૂકવી લો.
• ઓરેગાનો તેલ (Oregano Oil): તેમાં શક્તિશાળી એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેને કેરિયર ઓઇલ (જેમ કે નાળિયેર તેલ અથવા ઓલિવ ઓઇલ) સાથે ભેળવીને દિવસમાં બે વાર અસરગ્રસ્ત નખ પર લગાવો.
• લસણ (Garlic): લસણમાં કુદરતી એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો હોય છે. લસણની કળીને વાટીને અસરગ્રસ્ત નખ પર લગાવી શકાય છે અથવા લસણનું તેલ વાપરી શકાય છે.
• બેકિંગ સોડા (Baking Soda): તે નખની આસપાસના વાતાવરણને આલ્કલાઇન બનાવીને ફૂગના વિકાસને અટકાવવામાં મદદ કરી શકે છે. બેકિંગ સોડાને પાણીમાં ભેળવીને પેસ્ટ બનાવો અને તેને અસરગ્રસ્ત નખ પર લગાવો. થોડીવાર પછી ધોઈ લો.
• હાઇડ્રોજન પેરોક્સાઇડ (Hydrogen Peroxide): તેમાં એન્ટિસેપ્ટિક અને એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો હોઈ શકે છે. તેને પાણી સાથે ભેળવીને (1:2 ના પ્રમાણમાં) નખને તેમાં થોડીવાર માટે પલાળી રાખો.
• લીમડાનું તેલ (Neem Oil): તેમાં એન્ટીફંગલ ગુણધર્મો હોય છે અને તે નખના ફંગસની સારવારમાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. દિવસમાં બે વાર અસરગ્રસ્ત નખ પર લગાવો.

ઘરેલું ઉપચાર અજમાવતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો:

• ધીરજ રાખો: ઘરેલું ઉપચારોની અસર દેખાવામાં લાંબો સમય લાગી શકે છે.
• નિયમિતતા: સારા પરિણામો માટે ઉપચારને નિયમિત રીતે કરો.
• સ્વચ્છતા: સારવાર પહેલાં અને પછી તમારા હાથ અને પગને સારી રીતે ધોઈ લો.
• અંગત વસ્તુઓ શેર ન કરો: તમારા નેઇલ ક્લિપર, ટુવાલ વગેરે કોઈની સાથે શેર ન કરો.
• જો સુધારો ન જણાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લો: જો ઘરેલું ઉપચારથી કોઈ સુધારો ન દેખાય અથવા ઇન્ફેક્શન વધુ ગંભીર લાગે તો ત્વચારોગ નિષ્ણાતની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ફરીથી યાદ અપાવું છું કે ઘરેલું ઉપચારો તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી. જો તમને નખમાં ફંગસનું ઇન્ફેક્શન હોય તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.

નખમાં ફંગસ કેવી રીતે અટકાવવું?

નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ) થતું અટકાવવા માટે તમે કેટલીક સરળ બાબતોનું ધ્યાન રાખી શકો છો. અહીં કેટલીક ઉપયોગી ટિપ્સ આપી છે:

• સારી સ્વચ્છતા જાળવો: તમારા હાથ અને પગને નિયમિતપણે સાબુ અને પાણીથી ધોવો, ખાસ કરીને જાહેર સ્થળોએથી આવ્યા પછી અથવા પરસેવો થયા પછી. ધોયા પછી તેમને સારી રીતે સૂકવો, ખાસ કરીને આંગળીઓ અને અંગૂઠાની વચ્ચેની જગ્યા.
• નખને સ્વચ્છ અને સૂકા રાખો: તમારા નખને હંમેશાં સ્વચ્છ અને સૂકા રાખો. ભેજ ફૂગના વિકાસ માટે અનુકૂળ વાતાવરણ બનાવે છે.
• યોગ્ય જૂતાં પહેરો: શ્વાસ લેવા યોગ્ય સામગ્રીથી બનેલાં જૂતાં પહેરો જેથી પગમાં હવા અવરજવર કરી શકે અને પરસેવો સુકાઈ જાય. ચુસ્ત અને હવાચુસ્ત જૂતાં પહેરવાનું ટાળો.
• પરસેવો શોષી લે તેવા મોજાં પહેરો: જો તમારા પગમાં વધુ પરસેવો થતો હોય, તો કોટન અથવા અન્ય શોષક સામગ્રીથી બનેલાં મોજાં પહેરો અને દિવસમાં એક કે બે વાર બદલો.
• જાહેર સ્થળોએ સાવચેતી રાખો: સ્વિમિંગ પુલ, જાહેર શાવર, લોકર રૂમ જેવી જગ્યાઓ પર ઉઘાડા પગે ચાલવાનું ટાળો. સ્લીપર્સ અથવા સેન્ડલ પહેરો.
• અંગત વસ્તુઓ શેર ન કરો: તમારા નેઇલ ક્લિપર, નેઇલ ફાઇલ, ટુવાલ અને જૂતાં જેવી અંગત વસ્તુઓ ક્યારેય કોઈની સાથે શેર ન કરો.
• નખને ટૂંકા રાખો: તમારા નખને નિયમિતપણે ટૂંકા અને સીધા કાપો. આનાથી નખની નીચે કચરો જમા થવાની શક્યતા ઓછી થાય છે.
• નેઇલ સલૂનમાં સાવચેતી રાખો: જો તમે નેઇલ સલૂનમાં મેનીક્યોર અથવા પેડિક્યોર કરાવતા હોવ, તો ખાતરી કરો કે તેઓ સાધનોને યોગ્ય રીતે જંતુમુક્ત કરે છે. તમે તમારા પોતાના સાધનો લઈ જવાનું પણ વિચારી શકો છો.
• નખમાં ઇજા ટાળો: નખને વાગવાથી અથવા અન્ય ઇજાઓથી બચાવો, કારણ કે ઇજા ફૂગ માટે પ્રવેશવાનો માર્ગ બનાવી શકે છે.
• નખને વધુ પડતા ભીના ન રાખો: લાંબા સમય સુધી પાણીમાં કામ કરવાનું ટાળો અથવા રબરના ગ્લોવ્ઝનો ઉપયોગ કરો.
• રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવો: તંદુરસ્ત આહાર લો, પૂરતી ઊંઘ લો અને નિયમિત કસરત કરો જેથી તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત રહે.

જો તમે આ સરળ પગલાંઓનું પાલન કરશો તો તમે નખમાં ફંગસ થવાની શક્યતાને ઘણી હદ સુધી ઘટાડી શકો છો. જો તમને લાગે કે તમને ફંગલ ઇન્ફેક્શનના લક્ષણો દેખાઈ રહ્યા છે, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લો.

સારાંશ

સારાંશમાં, નખમાં ફંગસ (ઓનીકોમાયકોસિસ) એક સામાન્ય ઇન્ફેક્શન છે જે નખના રંગ, જાડાઈ અને આકારમાં ફેરફાર લાવી શકે છે. તેના મુખ્ય કારણોમાં ફૂગના વિવિધ પ્રકારો, ભેજવાળું વાતાવરણ, નખમાં ઇજા અને નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિનો સમાવેશ થાય છે. વૃદ્ધો, ડાયાબિટીસના દર્દીઓ અને નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોને તેનું જોખમ વધારે હોય છે.

નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ અને લેબોરેટરી પરીક્ષણો દ્વારા થાય છે. સારવારમાં સ્થાનિક અને મૌખિક એન્ટીફંગલ દવાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, અને ગંભીર કિસ્સાઓમાં નખને કાઢવાની જરૂર પણ પડી શકે છે. ઘરેલું ઉપચારો હળવા લક્ષણોમાં રાહત આપી શકે છે, પરંતુ તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી.

નખમાં ફંગસને અટકાવવા માટે સારી સ્વચ્છતા જાળવવી, નખને સૂકા રાખવા, યોગ્ય જૂતાં પહેરવા અને જાહેર સ્થળોએ સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે. જો તમને નખમાં ફંગસના લક્ષણો દેખાય તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. સારવાર લાંબી ચાલી શકે છે, તેથી ધીરજ રાખવી અને ડૉક્ટરની સૂચનાઓનું પાલન કરવું જરૂરી છે