સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ(Subacromial Bursitis)

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ શું છે?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ એ ખભાના સાંધામાં થતી એક પીડાદાયક સ્થિતિ છે. આ સ્થિતિમાં, સબએક્રોમિયલ બર્સામાં સોજો આવે છે. બર્સા એ એક નાની, પ્રવાહી ભરેલી કોથળી છે જે હાડકાં, રજ્જૂઓ અને સ્નાયુઓ વચ્ચે ગાદીનું કામ કરે છે અને ઘર્ષણ ઘટાડે છે.

ખભામાં ઘણી બર્સા હોય છે, પરંતુ સબએક્રોમિયલ બર્સા સૌથી સામાન્ય રીતે સોજો પામે છે. આ બર્સા ખભાના બ્લેડ (એક્રોમિયન) ના ઉપરના ભાગ અને રોટેટર કફ (ખભાને ફરતા સ્નાયુઓ અને રજ્જૂઓનું જૂથ) વચ્ચે આવેલી હોય છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસના કારણો:

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ વિવિધ કારણોસર થઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• વારંવાર થતી હલનચલન: ખભાની વારંવાર થતી હલનચલન, ખાસ કરીને હાથ ઉપરની તરફ કરીને કરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિઓ (જેમ કે ચિત્રકામ, બાંધકામ કામ, અમુક રમતો) બર્સા પર વધુ પડતો તાણ લાવી શકે છે.
• ઈજા: ખભા પર સીધી ઈજા થવાથી બર્સામાં સોજો આવી શકે છે.
• ખભાનું ઇમ્પિન્જમેન્ટ સિન્ડ્રોમ: જ્યારે ખભાના હાડકાં અને રજ્જૂઓ વચ્ચે જગ્યા ઓછી થઈ જાય છે, ત્યારે હાથ ઊંચો કરતી વખતે બર્સા દબાઈ શકે છે અને તેમાં સોજો આવી શકે છે.
• અંતર્ગત પરિસ્થિતિઓ: સંધિવા, ગાઉટ, ડાયાબિટીસ અને થાઇરોઇડ રોગો જેવી અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ બર્સિટિસનું જોખમ વધારી શકે છે.
• બર્સામાં ચેપ: દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, બર્સામાં બેક્ટેરિયલ ચેપ લાગી શકે છે, જેને સેપ્ટિક બર્સિટિસ કહેવાય છે.
• નબળી મુદ્રા: ખરાબ મુદ્રાને કારણે ખભાના સાંધા પર અસામાન્ય દબાણ આવી શકે છે.
• વય: ઉંમર વધવાની સાથે બર્સિટિસ થવાનું જોખમ વધી શકે છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસના લક્ષણો:

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસના સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ખભામાં દુખાવો: દુખાવો સતત અથવા તીવ્ર હોઈ શકે છે અને ખભાના બહારના અથવા ઉપરના ભાગમાં અનુભવાય છે.
• હલનચલન સાથે દુખાવો વધવો: હાથ ઊંચો કરવા, પહોંચવા અથવા ખભાને ફેરવવાથી દુખાવો વધી શકે છે.
• રાત્રે દુખાવો: અસરગ્રસ્ત ખભા પર સૂવાથી દુખાવો વધુ ખરાબ થઈ શકે છે, જેના કારણે ઊંઘમાં ખલેલ પડી શકે છે.
• ખભામાં જડતા: ખભાના સાંધામાં જડતા અને હલનચલનની મર્યાદા આવી શકે છે.
• સ્પર્શ માટે સંવેદનશીલતા: ખભાના ઉપરના ભાગને સ્પર્શ કરવાથી દુખાવો થઈ શકે છે.
• સોજો અને લાલાશ: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ખભાની આસપાસ સોજો અને લાલાશ જોવા મળી શકે છે, ખાસ કરીને જો ચેપ લાગ્યો હોય તો.
• હાથમાં નબળાઈ: દુખાવાના કારણે હાથમાં નબળાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે.

જો તમને આ લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ નાં કારણો શું છે?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ થવા પાછળ ઘણાં કારણો જવાબદાર હોઈ શકે છે, જે નીચે મુજબ છે:

• વારંવાર થતી હલનચલન: ખભાની વારંવાર થતી હલનચલન, ખાસ કરીને હાથ ઉપરની તરફ કરીને કરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિઓ (જેમ કે ચિત્રકામ, સુથારીકામ, અમુક રમતો જેમ કે સ્વિમિંગ, ટેનિસ, બેઝબોલ) બર્સા પર વધુ પડતો તાણ લાવી શકે છે.
• ખભાનું ઇમ્પિન્જમેન્ટ સિન્ડ્રોમ: આ સ્થિતિમાં ખભાના હાડકાં (ખાસ કરીને એક્રોમિયન) અને રોટેટર કફની રજ્જૂઓ વચ્ચે જગ્યા ઓછી થઈ જાય છે. જ્યારે હાથ ઊંચો કરવામાં આવે છે, ત્યારે સબએક્રોમિયલ બર્સા આ હાડકાં અને રજ્જૂઓ વચ્ચે દબાઈ શકે છે અને તેમાં સોજો આવી શકે છે. એક્રોમિયનનો આકાર (હૂક જેવો આકાર) પણ આ સ્થિતિમાં ફાળો આપી શકે છે.
• ઈજા: ખભા પર સીધી ઈજા થવાથી, જેમ કે પડવું અથવા ખભા પર સીધો ફટકો લાગવો, બર્સામાં સોજો આવી શકે છે.
• રોટેટર કફની ઇજાઓ: રોટેટર કફની રજ્જૂઓમાં ઈજા અથવા ફાટવાથી નજીકની બર્સામાં પણ સોજો આવી શકે છે.
• અંતર્ગત તબીબી પરિસ્થિતિઓ:
  • સંધિવા (આર્થરાઇટિસ), ખાસ કરીને રૂમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ અને ગાઉટ જેવા ઇન્ફ્લેમેટરી આર્થરાઇટિસ.
  • ડાયાબિટીસ.
  • થાઇરોઇડ રોગો.
• બર્સામાં ચેપ: દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, બર્સામાં બેક્ટેરિયલ ચેપ લાગી શકે છે, જેને સેપ્ટિક બર્સિટિસ કહેવાય છે.
• ખરાબ મુદ્રા અને શરીરની અસામાન્ય હલનચલન: નબળી મુદ્રા અથવા ખભાના સાંધાની અસામાન્ય હલનચલનને કારણે બર્સા પર વધુ પડતું દબાણ આવી શકે છે.
• વય: ઉંમર વધવાની સાથે ખભાના સાંધામાં ઘસારો થવાથી બર્સિટિસ થવાનું જોખમ વધી શકે છે.
• અન્ય કારણો: બર્સામાં લોહી જમા થવું (સબએક્રોમિયલ હેમરેજ) અથવા ક્રિસ્ટલ જમા થવાને કારણે પણ બર્સિટિસ થઈ શકે છે.

કેટલાક જોખમી પરિબળો જે સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસનું જોખમ વધારે છે તેમાં અમુક વ્યવસાયો (જેમાં વારંવાર હાથ ઉપર કરીને કામ કરવું પડે છે), અમુક રમતો, અને પહેલાં થયેલી ખભાની ઇજાઓનો સમાવેશ થાય છે. ધૂમ્રપાન પણ આ સ્થિતિનું જોખમ વધારી શકે છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસના ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ હોઈ શકે છે:

• ખભામાં દુખાવો: આ સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે. દુખાવો હળવો અથવા તીવ્ર હોઈ શકે છે અને ખભાના ઉપરના અને બહારના ભાગમાં અનુભવાય છે.
• હલનચલન સાથે વધતો દુખાવો: હાથ ઊંચો કરવા, બહારની તરફ ફેરવવા અથવા પાછળની તરફ લઈ જવાથી દુખાવો તીવ્ર બને છે.
• રાત્રે દુખાવો: અસરગ્રસ્ત ખભા પર સૂવાથી દુખાવો વધી શકે છે, જેના કારણે ઊંઘમાં ખલેલ પડી શકે છે.
• ખભામાં જડતા: ખભાના સાંધામાં જકડાઈ જવું અને હલનચલન કરવામાં મુશ્કેલી અનુભવવી.
• હલનચલનની મર્યાદા: ખભાને પૂરી રીતે ફેરવવામાં અથવા અમુક ચોક્કસ હલનચલન કરવામાં તકલીફ પડવી.
• સ્પર્શ માટે સંવેદનશીલતા: ખભાના ઉપરના ભાગને દબાવવાથી દુખાવો થવો.
• સોજો અને લાલાશ: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ખભાની આસપાસ સોજો અને લાલાશ જોવા મળી શકે છે, ખાસ કરીને જો ચેપ લાગ્યો હોય તો (સેપ્ટિક બર્સિટિસ). આ સ્થિતિમાં તાવ પણ આવી શકે છે.
• ગરમાવો: સોજાવાળા ભાગ પર ગરમાવો અનુભવાઈ શકે છે.
• હાથમાં નબળાઈ: દુખાવાના કારણે હાથમાં નબળાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે વજન ઉપાડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે.

દુખાવાની તીવ્રતા અને લક્ષણો વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાઈ શકે છે. જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. અમદાવાદમાં તમે આ માટે ઓર્થોપેડિક નિષ્ણાતની સલાહ લઈ શકો છો.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ નું જોખમ કોને વધારે છે? 

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ થવાનું જોખમ નીચેના લોકોમાં વધારે હોય છે:

વ્યવસાયો:

• જે લોકોના કામમાં વારંવાર ખભાનો ઉપયોગ થતો હોય, જેમ કે ચિત્રકારો, સુથારો, બાંધકામના કામદારો.
• જે લોકો ભારે વસ્તુઓ ઉપાડતા હોય છે.

રમતો:

• જે ખેલૈયાઓ તેમના હાથને વારંવાર માથા ઉપર લઈ જાય છે, જેમ કે બેઝબોલના ખેલાડીઓ, ટેનિસના ખેલાડીઓ, સ્વિમર્સ.
• જે રમતોમાં ખભા પર વધુ તાણ આવે છે.

અન્ય પરિબળો:

• વધતી ઉંમર સાથે આ સમસ્યાનું જોખમ વધે છે.
• જેમને પહેલાં ખભામાં ઈજા થઈ હોય.
• જેમને સંધિવા (arthritis), ગાઉટ (gout), ડાયાબિટીસ અથવા થાઇરોઇડની સમસ્યા હોય.
• જેમની ખભાની રચના એવી હોય કે બર્સા પર વધુ દબાણ આવે.
• નબળી મુદ્રા (poor posture).
• ખભાના સ્નાયુઓની નબળાઈ.
• યોગ્ય રીતે સ્ટ્રેચિંગ ન કરવું.

જો તમને ખભામાં દુખાવો થતો હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર થઈ શકે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ સાથે સંકળાયેલા કેટલાક રોગો અને પરિસ્થિતિઓ નીચે મુજબ છે:

ખભા સંબંધિત પરિસ્થિતિઓ:

• સબએક્રોમિયલ ઇમ્પિન્જમેન્ટ સિન્ડ્રોમ: આ સ્થિતિમાં, ખભાના હાડકાં અને રજ્જૂ વચ્ચે જગ્યા ઓછી થઈ જાય છે, જેના કારણે બર્સા પર દબાણ આવે છે અને સોજો આવે છે. આ સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસનું એક સામાન્ય કારણ છે.
• રોટેટર કફ ટેન્ડિનિટિસ અને ટીયર: રોટેટર કફના સ્નાયુઓ અને રજ્જૂમાં સોજો અથવા ફાટવાથી બર્સામાં બળતરા થઈ શકે છે.
• બાઇસેપ્સ ટેન્ડિનિટિસ: બાઇસેપ્સ રજ્જૂમાં સોજો પણ ખભાના વિસ્તારમાં બળતરા પેદા કરી શકે છે.
• એડહેસિવ કેપ્સુલાઇટિસ (ફ્રોઝન શોલ્ડર): ખભાના સાંધાની આસપાસના કેપ્સ્યુલમાં જાડાઈ અને જકડાઈ આવવાથી બર્સા પર અસર પડી શકે છે.
• એક્રોમિયોક્લેવિક્યુલર સાંધાનો ઓસ્ટિયોઆર્થરાઇટિસ: આ સાંધામાં ઘસારો અને સોજો પણ આસપાસના બર્સાને અસર કરી શકે છે.

પ્રણાલીગત રોગો:

• સંધિવા (રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ): આ એક સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ છે જે શરીરના ઘણા સાંધાઓમાં સોજો લાવી શકે છે, જેમાં ખભાના બર્સાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
• ગાઉટ અને સ્યુડોગાઉટ: આ પરિસ્થિતિઓમાં સાંધાઓમાં સ્ફટિકો જમા થાય છે, જે બળતરા અને બર્સિટિસનું કારણ બની શકે છે.
• ડાયાબિટીસ: ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં બર્સિટિસ થવાનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે.
• થાઇરોઇડની સમસ્યાઓ: થાઇરોઇડની કેટલીક પરિસ્થિતિઓ પણ બર્સિટિસ સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• ચેપ: દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, બર્સામાં બેક્ટેરિયલ ચેપ લાગી શકે છે, જેને સેપ્ટિક બર્સિટિસ કહેવામાં આવે છે.

તેથી, સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ માત્ર ખભાની સમસ્યા જ નહીં, પરંતુ અન્ય પ્રણાલીગત રોગો સાથે પણ સંકળાયેલ હોઈ શકે છે. જો તમને આ સ્થિતિના લક્ષણો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ નું નિદાન

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસનું નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ અને તબીબી ઇતિહાસના આધારે કરવામાં આવે છે. ડૉક્ટર નીચેના પગલાં લઈ શકે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ (Medical History):

• ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે, જેમ કે દુખાવાની શરૂઆત, સ્થાન, તીવ્રતા અને શું તેને વધારે છે અથવા ઓછું કરે છે.
• તેઓ તમારી પ્રવૃત્તિઓ વિશે પણ પૂછશે, જેમાં તમારી નોકરી, રમતગમત અને અન્ય શોખનો સમાવેશ થાય છે, જે ખભા પર તાણ લાવી શકે છે.
• તેઓ તમને કોઈ અગાઉની ખભાની ઇજાઓ અથવા અન્ય તબીબી પરિસ્થિતિઓ વિશે પણ પૂછી શકે છે.

2. શારીરિક તપાસ (Physical Examination):

• ડૉક્ટર તમારા ખભાનું નિરીક્ષણ કરશે કે ત્યાં કોઈ સોજો, લાલાશ અથવા સ્પર્શ માટે ગરમી છે કે નહીં.
• તેઓ તમારા ખભાની ગતિની શ્રેણી (range of motion) તપાસશે – તમે તમારા હાથને કેટલી દૂર સુધી ખસેડી શકો છો.
• ડૉક્ટર ચોક્કસ પરીક્ષણો કરશે જે સબએક્રોમિયલ બર્સામાં દુખાવો પેદા કરી શકે છે. આમાં નીચેનાનો સમાવેશ થઈ શકે છે:
  • પેઇનફુલ આર્ક ટેસ્ટ: જ્યારે તમે તમારા હાથને બાજુથી ઉપર ઉઠાવો છો ત્યારે એક ચોક્કસ ખૂણા પર દુખાવો થવો.
  • નીર ઇમ્પિન્જમેન્ટ ટેસ્ટ: ડૉક્ટર તમારા ખભાને અંદરની તરફ ફેરવીને અને તમારા હાથને ઉપર ઉઠાવીને દુખાવો તપાસશે.
  • હોકિન્સ-કેનેડી ટેસ્ટ: ડૉક્ટર તમારા હાથને આગળની તરફ ઉઠાવીને અને કોણીને 90 ડિગ્રી પર વાળીને અંદરની તરફ ફેરવીને દુખાવો તપાસશે.
• તેઓ તમારા ગરદન અને અન્ય આસપાસના વિસ્તારોની પણ તપાસ કરી શકે છે જેથી દુખાવાના અન્ય સંભવિત કારણોને નકારી શકાય.

3. ઇમેજિંગ ટેસ્ટ (Imaging Tests):

સામાન્ય રીતે, સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસનું નિદાન કરવા માટે ઇમેજિંગ ટેસ્ટની જરૂર હોતી નથી. જો કે, ડૉક્ટર અન્ય સમસ્યાઓને નકારી કાઢવા અથવા જો લક્ષણો સુધરતા ન હોય તો નીચેના ટેસ્ટની ભલામણ કરી શકે છે:

• એક્સ-રે (X-ray): એક્સ-રે હાડકાંની સમસ્યાઓ બતાવી શકે છે, જેમ કે ઓસ્ટિયોઆર્થરાઇટિસ અથવા હાડકાંમાં સ્પર્સ (bone spurs), જે બર્સા પર દબાણ લાવી શકે છે. જો કે, તે બર્સા અથવા રજ્જૂ જેવા નરમ પેશીઓને બતાવતું નથી.
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (Ultrasound): અલ્ટ્રાસાઉન્ડ બર્સામાં પ્રવાહી અને સોજો બતાવી શકે છે. તે રજ્જૂની સમસ્યાઓ પણ બતાવી શકે છે.
• એમઆરઆઈ (MRI – Magnetic Resonance Imaging): એમઆરઆઈ નરમ પેશીઓની વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરે છે, જેમાં બર્સા, રજ્જૂ અને સ્નાયુઓનો સમાવેશ થાય છે. જો ડૉક્ટરને રોટેટર કફ ટીયર અથવા અન્ય આંતરિક સમસ્યાઓની શંકા હોય તો તે ઉપયોગી થઈ શકે છે.

4. બર્સા એસ્પિરેશન (Bursa Aspiration):

કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ડૉક્ટર સોજોવાળા બર્સામાંથી પ્રવાહીનો નમૂનો કાઢવા માટે સોયનો ઉપયોગ કરી શકે છે. આ પ્રક્રિયાને બર્સા એસ્પિરેશન કહેવામાં આવે છે. પ્રવાહીનું વિશ્લેષણ ચેપ અથવા ગાઉટ જેવા અન્ય કારણોને નકારી કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે.

સામાન્ય રીતે, ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, શારીરિક તપાસના પરિણામો અને જરૂર પડે તો ઇમેજિંગ ટેસ્ટના આધારે સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસનું નિદાન કરી શકશે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ ની સારવાર

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસની સારવારનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય દુખાવો અને સોજો ઘટાડવાનો અને ખભાની સામાન્ય કાર્યક્ષમતાને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો છે. સારવારની પદ્ધતિ લક્ષણોની તીવ્રતા અને કારણ પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય સારવાર વિકલ્પો નીચે મુજબ છે:

બિન-સર્જિકલ સારવાર (Non-Surgical Treatment): મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, બિન-સર્જિકલ સારવાર અસરકારક હોય છે.

• આરામ (Rest): ખભાનો ઉપયોગ ઓછો કરવો અથવા એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી જે દુખાવો વધારે છે તે મહત્વપૂર્ણ છે.
• બરફ લગાવો (Ice Application): દિવસમાં ઘણી વખત 15-20 મિનિટ માટે સોજોવાળા વિસ્તાર પર બરફ લગાવવાથી દુખાવો અને સોજો ઓછો થાય છે.
• દબાણ (Compression): હળવા હાથે સ્થિતિસ્થાપક પાટો બાંધવાથી સોજો ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે.
• ઊંચાઈ (Elevation): જ્યારે શક્ય હોય ત્યારે ખભાને હૃદયના સ્તરથી ઉપર રાખો.
• પેઇન કિલર્સ (Pain Relievers):
  • ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ: આઇબુપ્રોફેન (Ibuprofen) અથવા નેપ્રોક્સેન (Naproxen) જેવી નોનસ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs) દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
  • પ્રિસ્ક્રિપ્શન દવાઓ: વધુ ગંભીર દુખાવા માટે, ડૉક્ટર મજબૂત NSAIDs અથવા અન્ય પેઇન કિલર્સ લખી શકે છે.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન (Corticosteroid Injections): ડૉક્ટર સોજોવાળા બર્સામાં કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ દવા ઇન્જેક્ટ કરી શકે છે. આ ઝડપથી દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ તેના લાંબા ગાળાના ફાયદા મર્યાદિત હોઈ શકે છે અને વારંવાર ઇન્જેક્શનની ભલામણ કરવામાં આવતી નથી.
• ફિઝીયોથેરાપી (Physiotherapy): ફિઝીયોથેરાપિસ્ટ તમને ચોક્કસ કસરતો શીખવશે જે ખભાની ગતિની શ્રેણીને સુધારવામાં, સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં અને મુદ્રાને સુધારવામાં મદદ કરશે. આ ભવિષ્યમાં બર્સિટિસ થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં પણ મદદરૂપ છે. કસરતોમાં સ્ટ્રેચિંગ અને સ્ટ્રેન્થનિંગ કસરતોનો સમાવેશ થાય છે.
• આરામ અને પ્રવૃત્તિમાં ફેરફાર (Rest and Activity Modification): એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી મહત્વપૂર્ણ છે જે તમારા લક્ષણોને વધારે છે. તમારી કામ કરવાની અથવા રમવાની રીતમાં ફેરફાર કરવાથી ખભા પરનો તાણ ઓછો થઈ શકે છે.

સર્જિકલ સારવાર (Surgical Treatment): જો બિન-સર્જિકલ સારવાર છ મહિનાથી વધુ સમય સુધી અસરકારક ન હોય તો અથવા જો કોઈ અંતર્ગત માળખાકીય સમસ્યા હોય તો સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

• બર્સેક્ટોમી (Bursectomy): આ પ્રક્રિયામાં, સોજોવાળા બર્સાને દૂર કરવામાં આવે છે. આ સામાન્ય રીતે આર્થ્રોસ્કોપિક રીતે કરવામાં આવે છે, જેમાં નાના ચીરા દ્વારા કેમેરા અને સાધનો દાખલ કરવામાં આવે છે.
• સબએક્રોમિયલ ડિમ્પ્રેસન (Subacromial Decompression): જો ઇમ્પિન્જમેન્ટ બર્સિટિસનું કારણ હોય, તો ડૉક્ટર ખભાના હાડકાના ભાગને દૂર કરી શકે છે (એક્રોમિયોપ્લાસ્ટી) જેથી રજ્જૂ અને બર્સા માટે વધુ જગ્યા બને. આ પણ સામાન્ય રીતે આર્થ્રોસ્કોપિક રીતે કરવામાં આવે છે.

સર્જરી પછી, તમારે ખભાની સંપૂર્ણ કાર્યક્ષમતા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે ફિઝીયોથેરાપીની જરૂર પડશે.

તમારા માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના તમારા લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસના પરિણામો પર આધારિત રહેશે. તમારા ડૉક્ટર સાથે તમારી સારવારના વિકલ્પો વિશે ચર્ચા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ માટે કોઈ ચોક્કસ આહાર નથી કે જે તેને મટાડી શકે, પરંતુ કેટલાક ખોરાક બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, જે લક્ષણોને દૂર કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. અહીં શું ખાવું અને શું ટાળવું તેની કેટલીક સામાન્ય માર્ગદર્શિકા છે:

શું ખાવું:

• બળતરા વિરોધી ખોરાક:
  • ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સથી ભરપૂર ખોરાક: જેમ કે સૅલ્મોન, મેકરેલ, સારડીન, ફ્લેક્સસીડ અને ચિયા સીડ્સ. આ ફેટી એસિડ્સ શરીરમાં બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
  • એન્ટીઑકિસડન્ટોથી ભરપૂર ખોરાક: જેમ કે બેરી (સ્ટ્રોબેરી, બ્લુબેરી, રાસબેરી), ચેરી, પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી (પાલક, કેલે), બ્રોકોલી અને તેજસ્વી રંગના ફળો અને શાકભાજી. એન્ટીઑકિસડન્ટો મુક્ત રેડિકલ સામે લડે છે જે બળતરામાં ફાળો આપી શકે છે.
  • ફાઇબરથી ભરપૂર ખોરાક: જેમ કે આખા અનાજ, કઠોળ, બદામ અને બીજ. ફાઇબર શરીરમાં બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
  • હળદર: આ મસાલામાં કર્ક્યુમિન નામનું સંયોજન હોય છે, જે મજબૂત બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે.
  • આદુ: તેમાં પણ બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો છે.
  • વિટામિન સીથી ભરપૂર ખોરાક: જેમ કે સાઇટ્રસ ફળો (નારંગી, લીંબુ, ગ્રેપફ્રૂટ), બેલ મરી અને સ્ટ્રોબેરી, જે કનેક્ટિવ ટીશ્યુને રિપેર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પાણી: પૂરતું પાણી પીવાથી શરીર હાઇડ્રેટેડ રહે છે, જે સાંધાઓ અને બર્સાને લુબ્રિકેટેડ રાખવામાં મદદ કરે છે.

શું ન ખાવું:

• બળતરા પેદા કરતા ખોરાક:
  • પ્રોસેસ્ડ ખોરાક: તૈયાર ભોજન, પ્રોસેસ્ડ મીટ વગેરેમાં બળતરા વધારતા તત્વો હોઈ શકે છે.
  • ખાંડ અને શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: મીઠાઈઓ, સફેદ બ્રેડ, પાસ્તા અને અન્ય શુદ્ધ અનાજ શરીરમાં બળતરા વધારી શકે છે.
  • અતિશય સંતૃપ્ત અને ટ્રાન્સ ફેટ: લાલ માંસ, તળેલા ખોરાક અને ઘણા પ્રોસેસ્ડ નાસ્તામાં જોવા મળે છે, જે બળતરામાં ફાળો આપી શકે છે.
  • ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સથી ભરપૂર ખોરાક (અતિશય માત્રામાં): જેમ કે મકાઈનું તેલ, સૂર્યમુખીનું તેલ અને સોયાબીન તેલનો વધુ પડતો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ, કારણ કે તે અમુક પરિસ્થિતિઓમાં બળતરાને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. ઓમેગા-3 અને ઓમેગા-6 નું સંતુલન જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.
  • MSG (મોનોસોડિયમ ગ્લુટામેટ): કેટલાક લોકોમાં તે બળતરા પેદા કરી શકે છે. તે પ્રોસેસ્ડ ખોરાક અને ચાઇનીઝ ખોરાકમાં જોવા મળે છે.
  • દારૂ: વધુ પડતો આલ્કોહોલ શરીરમાં બળતરા વધારી શકે છે.

યાદ રાખો કે આ સામાન્ય માર્ગદર્શિકા છે અને દરેક વ્યક્તિનું શરીર અલગ રીતે પ્રતિક્રિયા આપી શકે છે. જો તમને ખોરાક અને તમારા લક્ષણો વચ્ચે કોઈ ચોક્કસ સંબંધ જણાય તો તેનું ધ્યાન રાખવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને કોઈ વિશેષ આહારની જરૂરિયાતો અથવા ચિંતાઓ હોય તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લેવી હંમેશા શ્રેષ્ઠ છે

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ માટે ઘરેલું ઉપચાર

હોય અથવા લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. અહીં કેટલાક ઘરેલું ઉપચાર આપ્યા છે:

• આરામ (Rest): તમારા ખભાને એવી પ્રવૃત્તિઓથી આરામ આપો જે દુખાવો વધારે છે. ભારે વસ્તુઓ ઉપાડવાનું અથવા ખભા પર વધુ તાણ આવે તેવી હલનચલન કરવાનું ટાળો.
• બરફ લગાવો (Ice Application): દિવસમાં ઘણી વખત 15-20 મિનિટ માટે અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર પર બરફ લગાવો. બરફ સોજો અને દુખાવો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તમે આઈસ પેક અથવા ટુવાલમાં લપેટેલા બરફનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• ગરમ કોમ્પ્રેસ (Warm Compress): તીવ્ર સોજો ઓછો થયા પછી, તમે હળવા ગરમ કોમ્પ્રેસનો ઉપયોગ કરી શકો છો. ગરમી સ્નાયુઓને આરામ આપે છે અને રક્ત પરિભ્રમણને સુધારે છે, જે હીલિંગમાં મદદ કરી શકે છે.
• ઓવર-ધ-કાઉન્ટર પેઇન કિલર્સ (Over-the-counter Pain Relievers): આઇબુપ્રોફેન (Ibuprofen) અથવા નેપ્રોક્સેન (Naproxen) જેવી નોનસ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs) દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. ડોઝ માટે દવાના પેકેટ પરની સૂચનાઓનું પાલન કરો.
• હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો (Gentle Stretching Exercises): જ્યારે દુખાવો ઓછો થાય ત્યારે, તમે ખભાની ગતિની શ્રેણીને જાળવવા માટે હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો કરી શકો છો. જો કે, કોઈ પણ એવી કસરત ન કરો જેનાથી દુખાવો વધે. તમારા ડૉક્ટર અથવા ફિઝીયોથેરાપિસ્ટ તમને યોગ્ય કસરતો વિશે માર્ગદર્શન આપી શકે છે. કેટલીક હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતોમાં હાથને ધીમે ધીમે આગળ, પાછળ અને બાજુ પર ફેરવવાનો સમાવેશ થાય છે.
• યોગ્ય મુદ્રા (Good Posture): બેસતી વખતે અને ઊભા રહેતી વખતે સારી મુદ્રા જાળવવી મહત્વપૂર્ણ છે. ખભાને પાછળ અને નીચે રાખીને સીધા બેસો અથવા ઊભા રહો. ખરાબ મુદ્રા ખભા પર વધુ તાણ લાવી શકે છે.
• ઓશીકુંનો ઉપયોગ (Using Pillows): રાત્રે સૂતી વખતે, તમારા ખભાને સપોર્ટ આપવા માટે વધારાના ઓશીકાનો ઉપયોગ કરો. જે બાજુ દુખાવો થતો હોય તેના પર સૂવાનું ટાળો.
• હળદરનો ઉપયોગ (Turmeric Use): હળદરમાં કર્ક્યુમિન હોય છે, જે બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે. તમે તેને ખોરાકમાં સામેલ કરી શકો છો અથવા હળદરવાળું દૂધ પી શકો છો.
• આદુનો ઉપયોગ (Ginger Use): આદુમાં પણ બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તમે તેને ચામાં અથવા ખોરાકમાં ઉપયોગ કરી શકો છો.

મહત્વપૂર્ણ નોંધ:

• ઘરેલું ઉપચાર લક્ષણોમાં રાહત આપી શકે છે, પરંતુ તે તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી.
• જો તમારો દુખાવો ગંભીર હોય, અચાનક શરૂ થયો હોય, ઈજા પછી થયો હોય અથવા સુધરતો ન હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• ડૉક્ટર યોગ્ય નિદાન કરી શકશે અને તમને શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના વિશે સલાહ આપી શકશે.

ઘરેલું ઉપચારને તબીબી સલાહ અને સારવાર સાથે જોડીને સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસના લક્ષણોને અસરકારક રીતે વ્યવસ્થિત કરી શકાય છે.

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ ને કેવી રીતે અટકાવવું?

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય ન હોઈ શકે, પરંતુ તમે તેના થવાનું જોખમ ઘટાડવા માટે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો:

• યોગ્ય ટેકનિકનો ઉપયોગ કરો (Use Proper Technique):
  • રમતગમત અથવા કામ કરતી વખતે યોગ્ય હલનચલન અને ટેકનિક શીખો અને તેનો અભ્યાસ કરો. ખાસ કરીને માથા ઉપર હાથ લઈ જવાની પ્રવૃત્તિઓમાં ધ્યાન રાખો.
  • ભારે વસ્તુઓ ઉપાડતી વખતે યોગ્ય મુદ્રાનો ઉપયોગ કરો – તમારી પીઠ સીધી રાખો અને તમારા પગના સ્નાયુઓનો ઉપયોગ કરો, ખભા પર તાણ ન આપો.
• નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ અને વોર્મ-અપ (Regular Stretching and Warm-up):
  • કોઈપણ શારીરિક પ્રવૃત્તિ પહેલાં તમારા ખભાના સ્નાયુઓને ગરમ કરવા માટે હળવી કસરતો કરો.
  • નિયમિત રીતે ખભાના સ્નાયુઓને સ્ટ્રેચ કરો, ખાસ કરીને એવી પ્રવૃત્તિઓ પછી જેમાં ખભાનો વધુ ઉપયોગ થયો હોય. આ સ્નાયુઓની લવચીકતા જાળવવામાં મદદ કરે છે.
• સ્નાયુઓને મજબૂત કરો (Strengthen Muscles):
  • ખભા અને આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા માટે નિયમિત કસરતો કરો. મજબૂત સ્નાયુઓ સાંધાને વધુ સારી રીતે ટેકો આપે છે અને બર્સા પર પડતા તાણને ઘટાડે છે. રોટેટર કફની કસરતો ખાસ કરીને મહત્વપૂર્ણ છે.
• ધીમે ધીમે પ્રવૃત્તિ વધારો (Gradually Increase Activity):
  • જો તમે કોઈ નવી શારીરિક પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી રહ્યા હોવ અથવા તમારી વર્તમાન પ્રવૃત્તિની તીવ્રતા વધારી રહ્યા હોવ, તો તેને ધીમે ધીમે કરો. એકદમથી વધુ પડતો તાણ ખભા પર આવી શકે છે.
• યોગ્ય સાધનોનો ઉપયોગ કરો (Use Proper Equipment):
  • જો તમે રમતગમત કરી રહ્યા હોવ, તો ખાતરી કરો કે તમે યોગ્ય કદના અને સારી રીતે ફિટિંગ સાધનોનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છો.
• વારંવાર આરામ કરો (Take Frequent Breaks):
  • જો તમારી નોકરી અથવા પ્રવૃત્તિમાં વારંવાર ખભાનો ઉપયોગ થતો હોય, તો નિયમિત અંતરાલે થોડો આરામ કરો અને તમારા ખભાને સ્ટ્રેચ કરો.
• સારી મુદ્રા જાળવો (Maintain Good Posture):
  • બેસતી વખતે અને ઊભા રહેતી વખતે સારી મુદ્રા જાળવવી ખભા પરના તાણને ઘટાડે છે. ખભાને પાછળ અને નીચે રાખીને સીધા બેસો અથવા ઊભા રહો.
• પુનરાવર્તિત હલનચલન ટાળો (Avoid Repetitive Movements):
  • જો શક્ય હોય તો, એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળો જેમાં ખભાની એક જ પ્રકારની હલનચલન વારંવાર થતી હોય. જો તમારે આવી પ્રવૃત્તિઓ કરવી જ પડે, તો વચ્ચે વચ્ચે આરામ કરો અને સ્ટ્રેચિંગ કરો.
• તમારા શરીરને સાંભળો (Listen to Your Body):
  • જો તમને ખભામાં દુખાવો થતો હોય, તો તરત જ તે પ્રવૃત્તિ બંધ કરો જેના કારણે દુખાવો થઈ રહ્યો છે અને આરામ કરો. દુખાવાની અવગણના કરવાથી સમસ્યા વધુ ગંભીર બની શકે છે.
• સ્વસ્થ વજન જાળવો (Maintain a Healthy Weight):
  • વધુ વજન તમારા સાંધાઓ પર વધુ તાણ લાવે છે, જેમાં ખભાનો પણ સમાવેશ થાય છે. સ્વસ્થ વજન જાળવવાથી બર્સિટિસનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે.

આ પગલાંઓનું પાલન કરીને તમે સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ થવાની શક્યતાને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકો છો. જો તમને ખભામાં દુખાવો થતો હોય, તો વહેલી તકે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

 સારાંશ

સબએક્રોમિયલ બર્સિટિસ ખભાના સાંધામાં બર્સા નામના પ્રવાહી ભરેલા કોથળીમાં થતો સોજો છે, જે ખભાના હાડકાં અને રજ્જૂ વચ્ચે ગાદીનું કામ કરે છે. આ સ્થિતિનું જોખમ વારંવાર ખભાનો ઉપયોગ કરતા લોકો, અમુક રમતોના ખેલાડીઓ અને વધતી ઉંમરના લોકોમાં વધારે હોય છે. તે ખભા સંબંધિત અન્ય પરિસ્થિતિઓ અને સંધિવા જેવા પ્રણાલીગત રોગો સાથે પણ સંકળાયેલ હોઈ શકે છે.

નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ દ્વારા થાય છે, અને જરૂર પડ્યે એક્સ-રે અથવા એમઆરઆઈ જેવા ઇમેજિંગ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે. સારવારમાં આરામ, બરફ લગાવવો, પેઇન કિલર્સ, કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન અને ફિઝીયોથેરાપીનો સમાવેશ થાય છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

ઘરેલું ઉપચારમાં આરામ, બરફ અને ગરમ કોમ્પ્રેસ લગાવવા, હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો અને યોગ્ય મુદ્રાનો સમાવેશ થાય છે. તેને અટકાવવા માટે યોગ્ય ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો, નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ અને કસરત કરવી, ધીમે ધીમે પ્રવૃત્તિ વધારવી અને શરીરને સાંભળવું મહત્વપૂર્ણ છે. યોગ્ય આહાર પણ બળતરા ઘટાડવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. જો દુખાવો તીવ્ર હોય અથવા લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.