ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ (Tarsal Tunnel Release)

પગની ઘૂંટીની અંદરના ભાગમાં આવેલા ટાર્સલ ટનલમાંથી પસાર થતી ટિબિયલ નર્વ, ટાર્સલ ટનલ સિન્ડ્રોમમાં સંકુચિત થઈ જાય છે, જે પગની વારંવાર થતી બીમારી છે.

આ દબાણને કારણે પગ અને પગના પંજામાં દુખાવો, ઝણઝણાટી (tingling), સુન્નતા (numbness) અને બળતરા (burning sensation) જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. જ્યારે રૂઢિચુસ્ત સારવારો (જેમ કે આરામ, દવાઓ, ફિઝિયોથેરાપી, ઇન્જેક્શન) અસરકારક નથી હોતી, ત્યારે ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ (Tarsal Tunnel Release) નામની સર્જિકલ પ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે. આ સર્જરીનો હેતુ નર્વ પરનું દબાણ દૂર કરીને લક્ષણોમાં રાહત આપવાનો છે.

ટાર્સલ ટનલ સિન્ડ્રોમ શું છે?

ટાર્સલ ટનલ એ પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ આવેલી એક સાંકડી જગ્યા છે. આ ટનલ અસ્થિબંધન (ligaments), હાડકાં અને સ્નાયુઓ દ્વારા બનેલી હોય છે.

જ્યારે ટિબિયલ નર્વ પર કોઈપણ કારણસર દબાણ આવે છે, ત્યારે તે ટાર્સલ ટનલ સિન્ડ્રોમનું કારણ બને છે. આ દબાણના સામાન્ય કારણોમાં શામેલ છે:

• સોજો અથવા બળતરા: આસપાસના ટેન્ડન્સ અથવા પેશીઓમાં સોજો.
• ગાંઠ (Cyst) અથવા લિપોમા (Lipoma): ટનલની અંદર થતી બિન-કેન્સરયુક્ત વૃદ્ધિ.
• વેરીકોઝ વેઇન્સ (Varicose Veins): પગમાં ફૂલેલી નસો.
• પગની ઘૂંટીની ઇજા: અગાઉની ઇજાઓ અથવા ફ્રેક્ચર.
• ફ્લેટ ફીટ (Flat Feet): પગના કમાનના પતનને કારણે નર્વ પર દબાણ આવી શકે છે.
• ડાયાબિટીસ: નર્વ ડેમેજ (ન્યુરોપથી) થવાનું જોખમ વધારે છે.

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીનો હેતુ

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીનો મુખ્ય હેતુ ટિબિયલ નર્વ પરના દબાણને દૂર કરવાનો છે. આ માટે, સર્જન ટાર્સલ ટનલના ઉપરના ભાગમાં આવેલા અસ્થિબંધન (ફ્લેક્સર રેટિનાક્યુલમ – Flexor Retinaculum) ને કાપી નાખે છે, જેથી ટનલ વિશાળ બને અને નર્વને વધુ જગ્યા મળે. આનાથી નર્વ પરનું દબાણ ઘટે છે, રક્ત પ્રવાહ સુધરે છે અને લક્ષણોમાં રાહત મળે છે.

સર્જરી પહેલાની તૈયારી

સર્જરી પહેલાં, દર્દીને કેટલાક પરીક્ષણો અને તૈયારીઓમાંથી પસાર થવું પડે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ: સર્જન દર્દીના લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને દવાઓ વિશે વિગતવાર પૂછપરછ કરશે. પગ અને પગના પંજાની સંપૂર્ણ તપાસ કરવામાં આવશે.
2. નિદાન પરીક્ષણો:
   • ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી (EMG).
   • નર્વ કંડક્શન વેલોસિટી (NCV) ટેસ્ટ.
   • એક્સ-રે (X-ray): હાડકાની સમસ્યાઓ અથવા ફ્રેક્ચર તપાસવા.
3. રક્ત પરીક્ષણો અને અન્ય સામાન્ય પરીક્ષણો: સર્જરી માટે દર્દી શારીરિક રીતે ફિટ છે કે નહીં તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે.
4. દવાઓની સમીક્ષા: દર્દી દ્વારા લેવાતી કોઈપણ લોહી પાતળું કરતી દવાઓ (blood thinners) સર્જરી પહેલાં થોડા દિવસો માટે બંધ કરવી પડી શકે છે.
5. ઉપવાસ: સર્જરીના થોડા કલાકો પહેલાં ખોરાક કે પાણી ન લેવાની સૂચના આપવામાં આવે છે.

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીની પ્રક્રિયા

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી સામાન્ય રીતે 30 થી 60 મિનિટ લે છે અને નીચે મુજબ કરવામાં આવે છે:

1. એનેસ્થેસિયા: સર્જરી સામાન્ય રીતે પ્રાદેશિક એનેસ્થેસિયા (Regional Anesthesia) હેઠળ કરવામાં આવે છે (જેમાં ફક્ત પગને સુન્ન કરવામાં આવે છે) અથવા સામાન્ય એનેસ્થેસિયા (General Anesthesia) હેઠળ (જેમાં દર્દીને ઊંઘી નાખવામાં આવે છે).
2. ચીરો (Incision): સર્જન પગની ઘૂંટીની અંદરની બાજુએ (માલેઓલસની પાછળ) એક નાનો ચીરો મૂકે છે.
3. ટનલનું વિમોચન: સર્જન કાળજીપૂર્વક પેશીઓને અલગ કરે છે અને ફ્લેક્સર રેટિનાક્યુલમ નામનું અસ્થિબંધન ઓળખે છે. આ અસ્થિબંધનને કાપી નાખવામાં આવે છે (રિલીઝ કરવામાં આવે છે), જે ટિબિયલ નર્વ પરનું દબાણ દૂર કરે છે. જો ટનલમાં કોઈ ગાંઠ, સિસ્ટ અથવા અન્ય અવરોધક રચના હોય, તો તેને પણ દૂર કરવામાં આવે છે.
4. બંધ કરવું: નર્વને મુક્ત કર્યા પછી, ચીરાને ટાંકા વડે બંધ કરવામાં આવે છે.

સર્જરી પછીની સંભાળ અને પુનર્પ્રાપ્તિ

સર્જરી પછીની પુનર્પ્રાપ્તિ દરેક વ્યક્તિ માટે અલગ અલગ હોઈ શકે છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે તેમાં નીચેના તબક્કાઓ શામેલ હોય છે:

1. પ્રારંભિક પુનર્પ્રાપ્તિ (પ્રથમ થોડા અઠવાડિયા):
   • પ્લાસ્ટર/બ્રેસ: પગને સુરક્ષિત રાખવા માટે પ્લાસ્ટર અથવા ખાસ બ્રેસ પહેરવાની જરૂર પડી શકે છે.
   • વજન ન મૂકવું: શરૂઆતમાં પગ પર વજન મૂકવાનું ટાળવું પડશે.
   • ઊંચો રાખવો અને બરફ: સોજો ઘટાડવા માટે પગને ઊંચો રાખવાની અને બરફ લગાવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
   • દુખાવો નિયંત્રણ: દુખાવા માટે દવાઓ સૂચવવામાં આવશે.
   • ડ્રેસિંગ બદલવું: નિયમિતપણે ડ્રેસિંગ બદલવામાં આવશે.
2. ફિઝિયોથેરાપી:
   • સોજો ઓછો થયા પછી, ફિઝિયોથેરાપી શરૂ કરવામાં આવશે. આમાં પગની ઘૂંટી અને પગની ગતિશીલતા સુધારવા, સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા અને સામાન્ય કાર્યક્ષમતા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે કસરતો શામેલ હશે.
3. સંપૂર્ણ પુનર્પ્રાપ્તિ:
   • સંપૂર્ણ પુનર્પ્રાપ્તિમાં કેટલાક અઠવાડિયાથી લઈને ઘણા મહિનાઓ લાગી શકે છે, જે દર્દીની સ્થિતિ અને સર્જરીના પ્રકાર પર આધાર રાખે છે.
   • મોટાભાગના દર્દીઓ ધીમે ધીમે સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓ પર પાછા ફરે છે.

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીના જોખમો અને ગૂંચવણો

કોઈપણ સર્જિકલ પ્રક્રિયાની જેમ, ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીમાં પણ કેટલાક જોખમો અને સંભવિત ગૂંચવણો હોય છે:

• ચેપ (Infection): સર્જરી સાઇટ પર ચેપ લાગી શકે છે.
• રક્તસ્ત્રાવ (Bleeding): સર્જરી દરમિયાન અથવા પછી રક્તસ્ત્રાવ થઈ શકે છે.
• નર્વ ડેમેજ: ખૂબ જ દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, સર્જરી દરમિયાન નર્વને નુકસાન થઈ શકે છે, જેનાથી કાયમી સુન્નતા, નબળાઈ અથવા પીડા થઈ શકે છે.
• ડાઘ (Scarring): સર્જરી સાઇટ પર ડાઘ રહી શકે છે.
• દુખાવામાં રાહત ન મળવી: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, સર્જરી પછી પણ લક્ષણો સંપૂર્ણપણે દૂર ન થાય અથવા ફરીથી દેખાઈ શકે.
• સોજો અને સુન્નતા: સર્જરી પછી સોજો અને પગમાં થોડા સમય માટે સુન્નતા સામાન્ય છે.
• ડીપ વેઇન થ્રોમ્બોસિસ (DVT).

પરિણામ અને સફળતા દર

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરીનો સફળતા દર સામાન્ય રીતે ઊંચો હોય છે, ખાસ કરીને જ્યારે યોગ્ય નિદાન કરવામાં આવે અને રૂઢિચુસ્ત સારવારો નિષ્ફળ જાય. મોટાભાગના દર્દીઓ પીડામાં નોંધપાત્ર રાહત અનુભવે છે અને કાર્યક્ષમતામાં સુધારો થાય છે. જોકે, પુનર્પ્રાપ્તિ ધીમી હોઈ શકે છે, અને કેટલાક દર્દીઓમાં લક્ષણો સંપૂર્ણપણે દૂર થતા નથી, ખાસ કરીને જો નર્વને લાંબા સમય સુધી ગંભીર નુકસાન થયું હોય.

નિષ્કર્ષ

ટાર્સલ ટનલ રિલીઝ સર્જરી એ ટાર્સલ ટનલ સિન્ડ્રોમથી પીડાતા દર્દીઓ માટે એક અસરકારક વિકલ્પ છે, ખાસ કરીને જ્યારે અન્ય સારવારો સફળ ન થાય. આ સર્જરી ટિબિયલ નર્વ પરનું દબાણ દૂર કરીને પીડા, ઝણઝણાટી અને સુન્નતા જેવા લક્ષણોમાં રાહત આપવામાં મદદ કરે છે.

જો તમને ટાર્સલ ટનલ સિન્ડ્રોમના લક્ષણો અનુભવાતા હોય, તો લાયક ઓર્થોપેડિક સર્જન અથવા ન્યુરોસર્જનનો સંપર્ક કરવો અને તમારી પરિસ્થિતિ માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના વિશે ચર્ચા કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.