અવાજ બેસી જવો

અવાજ બેસી જવો શું છે?

અવાજ બેસી જવો એટલે કે અવાજમાં કર્કશતા આવવી, અવાજ બદલાઈ જવો અથવા અવાજ ન નીકળવો. આ સ્થિતિ સ્વરપેટી (larynx)માં સોજો અથવા બળતરા થવાને કારણે થાય છે.

અવાજ બેસી જવાના ઘણાં કારણો હોઈ શકે છે, જેમાંના કેટલાક સામાન્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• વાયરલ ઇન્ફેક્શન: શરદી, ફ્લૂ અથવા અન્ય વાયરલ ઇન્ફેક્શનને કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• અતિશય બોલવું અથવા ગાવું: વધારે પડતું બોલવાથી અથવા ગાવાથી સ્વરપેટી પર દબાણ આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• એસિડ રિફ્લક્સ: પેટમાં રહેલો એસિડ જ્યારે ગળામાં આવે છે, ત્યારે તે સ્વરપેટીને નુકસાન પહોંચાડે છે અને અવાજ બેસાડી શકે છે.
• ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન સ્વરપેટીને સૂકવી દે છે અને બળતરા પેદા કરે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• એલર્જી: એલર્જીને કારણે નાક અને ગળામાં સોજો આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• સ્વરપેટીમાં ગાંઠ: સ્વરપેટીમાં ગાંઠ થવી એ પણ અવાજ બેસી જવાનું કારણ બની શકે છે.

અવાજ બેસી જવાના અન્ય કારણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• સ્વરપેટીમાં ઈજા
• નર્વસ સિસ્ટમની સમસ્યાઓ
• કેટલીક દવાઓ

જો તમારો અવાજ લાંબા સમય સુધી બેસી જાય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

અવાજ બેસી જવાના કારણો

અવાજ બેસી જવાના ઘણાં કારણો હોઈ શકે છે, જેમાંથી કેટલાક સામાન્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• વાયરલ ઇન્ફેક્શન: શરદી, ફ્લૂ અથવા અન્ય વાયરલ ઇન્ફેક્શનને કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• અતિશય બોલવું અથવા ગાવું: વધારે પડતું બોલવાથી અથવા ગાવાથી સ્વરપેટી પર દબાણ આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• એસિડ રિફ્લક્સ: પેટમાં રહેલો એસિડ જ્યારે ગળામાં આવે છે, ત્યારે તે સ્વરપેટીને નુકસાન પહોંચાડે છે અને અવાજ બેસાડી શકે છે.
• ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન સ્વરપેટીને સૂકવી દે છે અને બળતરા પેદા કરે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• એલર્જી: એલર્જીને કારણે નાક અને ગળામાં સોજો આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• સ્વરપેટીમાં ગાંઠ: સ્વરપેટીમાં ગાંઠ થવી એ પણ અવાજ બેસી જવાનું કારણ બની શકે છે.
• ગળામાં ચેપ લાગવો: ગળામાં ચેપ લાગવો એ પણ એક સામાન્ય કારણ છે.
• ગળામાં સોજો આવવો: ગળામાં સોજો આવવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• અતિશય ઠંડા અથવા ગરમ પદાર્થોનું સેવન કરવું: અતિશય ઠંડા અથવા ગરમ પદાર્થોનું સેવન કરવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• રાસાયણિક પદાર્થોના સંપર્કમાં આવવું: રાસાયણિક પદાર્થોના સંપર્કમાં આવવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• અમુક દવાઓ: અમુક દવાઓની આડઅસરને કારણે પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• વધારે પડતી સિગારેટ પીવી: વધારે પડતી સિગારેટ પીવાથી પણ સ્વરભેદ થઈ શકે છે.
• વધારે દારૂ પીવો: વધારે દારૂ પીવાથી પણ સ્વરભેદ થઈ શકે છે.

જો તમારો અવાજ લાંબા સમય સુધી બેસી જાય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

અવાજ બેસી જવાના ચિહ્નો અને લક્ષણો શું છે?

અવાજ બેસી જવાના ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

• અવાજમાં પરિવર્તન: અવાજ કર્કશ, ભારે અથવા દબાયેલો લાગવો.
• અવાજમાં નબળાઈ: અવાજ નબળો પડી જવો અથવા સાવ નીકળતો બંધ થઈ જવો.
• ગળામાં દુખાવો: ગળામાં ખંજવાળ, બળતરા અથવા દુખાવો અનુભવવો.
• ગળામાં સૂકું લાગવું: ગળું સૂકું થઈ જવું અને વારંવાર પાણી પીવાની જરૂર લાગવી.
• ઉધરસ: સૂકી અથવા કફવાળી ઉધરસ આવવી.
• ગળામાં ગઠ્ઠો અનુભવવો: ગળામાં કંઈક ભરાઈ ગયું હોય તેવું લાગવું.
• બોલવામાં મુશ્કેલી: લાંબા સમય સુધી બોલવામાં તકલીફ પડવી.
• અવાજ ફાટવો: બોલતી વખતે અવાજ ફાટી જવો અથવા તૂટી જવો.
• ગળામાં સોજો: ગળામાં સોજો આવવો અથવા લાલ થઈ જવું.
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ: ગળામાં સોજાને લીધે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી.

જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણો લાંબા સમય સુધી રહે તો, ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

કોને અવાજ બેસી જવાનું જોખમ વધારે છે?

અવાજ બેસી જવાનું જોખમ નીચેના લોકોને વધારે રહે છે:

• વ્યવસાયિક અવાજનો ઉપયોગ કરનારાઓ: શિક્ષકો, ગાયકો, વક્તાઓ અને કોલ સેન્ટરના કર્મચારીઓ જેવા લોકો કે જેઓ તેમના અવાજનો વધુ ઉપયોગ કરે છે તેઓને અવાજ બેસી જવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ધૂમ્રપાન કરનારાઓ: ધૂમ્રપાન સ્વરપેટીને સૂકવી દે છે અને બળતરા પેદા કરે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• એસિડ રિફ્લક્સથી પીડાતા લોકો: પેટમાં રહેલો એસિડ જ્યારે ગળામાં આવે છે, ત્યારે તે સ્વરપેટીને નુકસાન પહોંચાડે છે અને અવાજ બેસાડી શકે છે.
• એલર્જીથી પીડાતા લોકો: એલર્જીને કારણે નાક અને ગળામાં સોજો આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• વારંવાર શરદી અથવા ફ્લૂ થતા લોકો: વાયરલ ઇન્ફેક્શનને કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• શુષ્ક વાતાવરણમાં રહેતા લોકો: શુષ્ક હવા સ્વરપેટીને સૂકવી દે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• અતિશય ઠંડા અથવા ગરમ પદાર્થોનું સેવન કરતા લોકો: અતિશય ઠંડા અથવા ગરમ પદાર્થોનું સેવન કરવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• વધારે પડતી સિગારેટ પીતા લોકો: વધારે પડતી સિગારેટ પીવાથી પણ સ્વરભેદ થઈ શકે છે.
• વધારે દારૂ પીતા લોકો: વધારે દારૂ પીવાથી પણ સ્વરભેદ થઈ શકે છે.
• ગળામાં સોજો આવવાની સમસ્યા ધરાવતા લોકો: ગળામાં સોજો આવવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• રાસાયણિક પદાર્થોના સંપર્કમાં આવતા લોકો: રાસાયણિક પદાર્થોના સંપર્કમાં આવવાથી પણ અવાજ બેસી શકે છે.
• અમુક દવાઓ લેતા લોકો: અમુક દવાઓની આડઅસરને કારણે પણ અવાજ બેસી શકે છે.

જો તમને આમાંના કોઈપણ જોખમી પરિબળો હોય, તો તમારા અવાજનું ધ્યાન રાખવું અને અવાજ બેસી જાય તેવા કારણોથી બચવું જરૂરી છે.

કયા રોગો અવાજ બેસી જવા સાથે સંકળાયેલા છે?

અવાજ બેસી જવા સાથે સંકળાયેલા કેટલાક રોગો નીચે મુજબ છે:

• ગળાનું ઇન્ફેક્શન:
  • ગળામાં ચેપ લાગવો (લેરીન્જાઇટિસ)
  • કાકડાનો સોજો (ટોન્સિલિટિસ)
  • ફ્લૂ અથવા શરદી
• ગળાની સમસ્યાઓ:
  • સ્વરપેટીમાં ગાંઠો અથવા પોલિપ્સ
  • સ્વરપેટીનો લકવો
  • સ્વરપેટીનું કેન્સર
• એસિડ રિફ્લક્સ (GERD): પેટમાં રહેલો એસિડ ગળામાં પાછો આવે છે, જેના કારણે બળતરા થાય છે.
• એલર્જી: એલર્જીને કારણે નાક અને ગળામાં સોજો આવે છે.
• થાઇરોઇડ સમસ્યાઓ: થાઇરોઇડ ગ્રંથિમાં સમસ્યાઓ સ્વરપેટી પર દબાણ લાવી શકે છે.
• ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડર: પાર્કિન્સન રોગ અથવા મલ્ટીપલ સ્ક્લેરોસિસ જેવી સ્થિતિઓ અવાજને અસર કરી શકે છે.
• ટી. બી.: ક્ષય રોગને કારણે પણ સ્વરભંગ થાય છે.
• સિફિલિસ: ફિરંગ રોગને કારણે પણ સ્વરભંગ થાય છે.

જો તમારો અવાજ લાંબા સમય સુધી બેસી જાય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે, કારણ કે તે કોઈ ગંભીર રોગનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.

અવાજ બેસી જવાનું નિદાન કેવી રીતે કરવું?

અવાજ બેસી જવાનું નિદાન કરવા માટે, ડૉક્ટર નીચે મુજબની પ્રક્રિયાઓ કરી શકે છે:

• તબીબી ઇતિહાસ: ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને જીવનશૈલી વિશે પ્રશ્નો પૂછશે.
• શારીરિક તપાસ: ડૉક્ટર તમારા ગળા, નાક અને મોંની તપાસ કરશે.
• સ્વરપેટીની તપાસ (લેરીન્ગોસ્કોપી): ડૉક્ટર એક નાની ટ્યુબ (લેરીંગોસ્કોપ) વડે તમારા ગળાની અંદર જોશે.
• અન્ય પરીક્ષણો: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ડૉક્ટર અન્ય પરીક્ષણો કરાવી શકે છે, જેમ કે:
  • અવાજની તપાસ (સ્ટ્રોબોસ્કોપી)
  • ગળાનો સ્વેબ (ગળામાં ચેપની તપાસ માટે)
  • એક્સ-રે અથવા સીટી સ્કેન (ગળામાં ગાંઠ અથવા અન્ય સમસ્યાઓની તપાસ માટે)

ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો અને પરીક્ષણોના પરિણામોના આધારે અવાજ બેસી જવાના કારણનું નિદાન કરશે.

અવાજ બેસી જવાની સારવાર શું છે?

અવાજ બેસી જવાની સારવાર કારણ પર આધાર રાખે છે. અહીં કેટલીક સામાન્ય સારવાર પદ્ધતિઓ આપી છે:

ઘરગથ્થુ ઉપચાર:

• આરામ: તમારા અવાજને આરામ આપો. વધારે બોલવાનું અથવા ગાવાનું ટાળો.
• પુષ્કળ પાણી પીવો: પાણી પીવાથી ગળું ભેજવાળું રહે છે.
• ગરમ પ્રવાહી પીવો: ગરમ ચા, સૂપ અથવા મધવાળું પાણી પીવાથી ગળાને રાહત મળે છે.
• હ્યુમિડિફાયરનો ઉપયોગ કરો: હવામાં ભેજ ઉમેરવાથી ગળાને સૂકું થતું અટકાવી શકાય છે.
• કોગળા કરો: ગરમ મીઠાવાળા પાણીથી કોગળા કરવાથી ગળાની બળતરા ઓછી થાય છે.
• મધ: મધમાં કુદરતી રીતે બળતરા વિરોધી ગુણ હોય છે, જે ગળાને શાંત કરવામાં મદદ કરે છે.
• લસણ: લસણમાં એન્ટી બેક્ટેરિયલ અને એન્ટી ફંગલ ગુણ હોય છે જે ગળામાં રહેલા બેક્ટેરિયા અને સંક્રમણને દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• તજ: તજનો ઉપયોગ લાભદાયી બને છે. તે ગળામાં સોજા ઘટાડે છે.

તબીબી સારવાર:

• દવાઓ: જો અવાજ બેસી જવાનું કારણ ચેપ હોય, તો ડૉક્ટર એન્ટિબાયોટિક્સ અથવા એન્ટિવાયરલ દવાઓ આપી શકે છે.
• સ્ટીરોઈડ્સ: ગળામાં સોજો ઓછો કરવા માટે સ્ટીરોઈડ્સનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
• સ્પીચ થેરાપી: જો અવાજ બેસી જવાનું કારણ અવાજનો દુરુપયોગ હોય, તો સ્પીચ થેરાપી મદદરૂપ થઈ શકે છે.
• સર્જરી: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, સ્વરપેટીમાં ગાંઠો અથવા પોલિપ્સ દૂર કરવા માટે સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

અન્ય બાબતો:

• ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલનું સેવન ટાળો.
• એસિડ રિફ્લક્સથી બચવા માટે ખોરાક અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરો.
• એલર્જીથી બચવા માટે એલર્જનથી દૂર રહો.

જો તમારો અવાજ બેસી જવો એક અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

અવાજ બેસી જવાની ઘરેલું સારવાર શું છે?

અવાજ બેસી જવાની ઘરેલું સારવાર નીચે મુજબ છે:

• આરામ:
  • તમારા અવાજને આરામ આપો. વધારે બોલવાનું અથવા ગાવાનું ટાળો.
• પુષ્કળ પાણી પીવો:
  • પાણી પીવાથી ગળું ભેજવાળું રહે છે.
• ગરમ પ્રવાહી પીવો:
  • ગરમ ચા, સૂપ અથવા મધવાળું પાણી પીવાથી ગળાને રાહત મળે છે.
• હ્યુમિડિફાયરનો ઉપયોગ કરો:
  • હવામાં ભેજ ઉમેરવાથી ગળાને સૂકું થતું અટકાવી શકાય છે.
• કોગળા કરો:
  • ગરમ મીઠાવાળા પાણીથી કોગળા કરવાથી ગળાની બળતરા ઓછી થાય છે.
• મધ:
  • મધમાં કુદરતી રીતે બળતરા વિરોધી ગુણ હોય છે, જે ગળાને શાંત કરવામાં મદદ કરે છે.
• લસણ:
  • લસણમાં એન્ટી બેક્ટેરિયલ અને એન્ટી ફંગલ ગુણ હોય છે જે ગળામાં રહેલા બેક્ટેરિયા અને સંક્રમણને દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• તજ:
  • તજનો ઉપયોગ લાભદાયી બને છે. તે ગળામાં સોજા ઘટાડે છે.

અન્ય બાબતો:

• ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલનું સેવન ટાળો.
• એસિડ રિફ્લક્સથી બચવા માટે ખોરાક અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરો.
• એલર્જીથી બચવા માટે એલર્જનથી દૂર રહો.

જો તમારો અવાજ બેસી જવો એક અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

અવાજ બેસી જવામાં શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

અવાજ બેસી જાય ત્યારે શું ખાવું અને શું ન ખાવું તેનું ધ્યાન રાખવું ખૂબ જરૂરી છે. અહીં કેટલીક બાબતો જણાવી છે:

શું ખાવું:

• ગરમ પ્રવાહી: ગરમ ચા, સૂપ, મધવાળું પાણી અથવા હર્બલ ટી જેવા પ્રવાહી પીવાથી ગળાને આરામ મળે છે.
• મધ: મધમાં કુદરતી રીતે બળતરા વિરોધી ગુણ હોય છે, જે ગળાને શાંત કરવામાં મદદ કરે છે.
• હળવા અને પોષક ખોરાક: નરમ અને સરળતાથી પચી જાય તેવો ખોરાક લો, જેમ કે દાળ, ખીચડી, અને બાફેલા શાકભાજી.
• ફળો અને શાકભાજી: વિટામિન અને મિનરલ્સથી ભરપૂર ફળો અને શાકભાજી ખાવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે.
• લસણ: લસણ એન્ટીબેક્ટેરિયલ અને એન્ટીફંગલ ગુણો ધરાવે છે, જે ચેપ સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
• તજ: તજ ગળાના સોજાને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

શું ન ખાવું:

• ઠંડા પીણાં અને ખોરાક: ઠંડા પીણાં અને ખોરાક ગળાને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.
• તળેલા અને મસાલેદાર ખોરાક: તળેલા અને મસાલેદાર ખોરાક ગળામાં બળતરા પેદા કરી શકે છે.
• ડેરી ઉત્પાદનો: દૂધ અને ડેરી ઉત્પાદનો કફ વધારી શકે છે, તેથી તેનું સેવન ટાળો.
• કેફીન અને આલ્કોહોલ: કેફીન અને આલ્કોહોલ ગળાને સૂકવી શકે છે.
• ખાટાં ફળો: ખાટાં ફળો ગળામાં બળતરા કરી શકે છે.

અન્ય બાબતો:

• પુષ્કળ પાણી પીવો.
• ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલનું સેવન ટાળો.
• એસિડ રિફ્લક્સથી બચવા માટે ખોરાક અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરો.
• એલર્જીથી બચવા માટે એલર્જનથી દૂર રહો.

જો તમારો અવાજ એક અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી બેસી જાય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

અવાજ બેસી જવાનું જોખમ કેવી રીતે ઘટાડવું?

અવાજ બેસી જવાનું જોખમ ઘટાડવા માટે અહીં કેટલીક સરળ ટિપ્સ આપી છે:

• પુષ્કળ પાણી પીવો:
  • પાણી પીવાથી ગળું ભેજવાળું રહે છે, જે અવાજને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.
• ધૂમ્રપાન ટાળો:
  • ધૂમ્રપાન ગળાને સૂકવી દે છે અને બળતરા પેદા કરે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો:
  • આલ્કોહોલ ગળાને સૂકવી શકે છે, તેથી તેનું સેવન મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• એસિડ રિફ્લક્સથી બચો:
  • એસિડ રિફ્લક્સને કારણે ગળામાં બળતરા થઈ શકે છે, તેથી એસિડ રિફ્લક્સથી બચવા માટે ખોરાક અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરો.
• એલર્જીથી બચો:
  • એલર્જીને કારણે નાક અને ગળામાં સોજો આવી શકે છે, તેથી એલર્જનથી દૂર રહો.
• અવાજનો વધારે પડતો ઉપયોગ ટાળો:
  • વધારે પડતું બોલવાથી અથવા ગાવાથી સ્વરપેટી પર દબાણ આવે છે, જેના કારણે અવાજ બેસી શકે છે.
• હ્યુમિડિફાયરનો ઉપયોગ કરો:
  • શુષ્ક હવા ગળાને સૂકવી શકે છે, તેથી હ્યુમિડિફાયરનો ઉપયોગ કરીને હવામાં ભેજ ઉમેરો.
• ગળાને ગરમ રાખો:
  • ઠંડા હવામાનમાં ગળાને ગરમ રાખવા માટે સ્કાર્ફ અથવા શાલનો ઉપયોગ કરો.
• સમયાંતરે આરામ કરો:
  • જો તમે તમારા અવાજનો વધારે ઉપયોગ કરો છો, તો સમયાંતરે આરામ કરો.
• યોગ્ય રીતે બોલો:
  • વધારે પડતું જોરથી બોલવાનું ટાળો.
• સ્વસ્થ જીવનશૈલી જાળવો:
  • સ્વસ્થ આહાર લો, નિયમિત કસરત કરો અને પૂરતી ઊંઘ લો.
• જો તમને લાંબા સમય સુધી અવાજ બેસી જવાની સમસ્યા રહેતી હોય તો ડોક્ટરની સલાહ લો.

સારાંશ

અવાજ બેસી જવો એ એક સામાન્ય સમસ્યા છે જે સ્વરપેટીમાં સોજો અથવા બળતરાને કારણે થાય છે. તેના સામાન્ય કારણોમાં વાયરલ ઇન્ફેક્શન, અતિશય બોલવું અથવા ગાવું, એસિડ રિફ્લક્સ, ધૂમ્રપાન અને એલર્જીનો સમાવેશ થાય છે.

તેના લક્ષણોમાં અવાજમાં પરિવર્તન, ગળામાં દુખાવો, સૂકું લાગવું અને ઉધરસનો સમાવેશ થાય છે. તેની સારવાર કારણ પર આધાર રાખે છે અને તેમાં આરામ, પુષ્કળ પાણી પીવું, ગરમ પ્રવાહી પીવું, કોગળા કરવા અને દવાઓનો સમાવેશ થાય છે. જો લક્ષણો લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.