ઓરી

ઓરી શું છે?

ઓરી એક અત્યંત ચેપી વાયરલ રોગ છે જે ઓરીના વાયરસથી થાય છે. તે શ્વસન માર્ગને ચેપ લગાડે છે અને સમગ્ર શરીરમાં ફેલાય છે. ઓરી ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના ખાંસી અને છીંક દ્વારા હવામાં ફેલાય છે.

ઓરીના મુખ્ય લક્ષણો આ પ્રમાણે છે:

• ખૂબ તાવ (104°F અથવા તેથી વધુ)
• ઉધરસ
• શરદી
• લાલ, પાણીવાળી આંખો (નેત્રસ્તર દાહ)
• મોંની અંદર નાના સફેદ ફોલ્લીઓ (કોપ્લિક સ્પોટ્સ) – ફોલ્લીઓ દેખાય તેના બે થી ત્રણ દિવસની અંદર દેખાય છે.
• ત્વચા પર લાલ ફોલ્લીઓ – સામાન્ય રીતે કપાળ પર શરૂ થાય છે અને પછી ગરદન, છાતી, હાથ, પગ અને તળિયા સુધી ફેલાય છે.

ઓરીની સારવાર:

ઓરી માટે કોઈ ચોક્કસ દવા નથી. સારવારમાં મુખ્યત્વે લક્ષણોને રાહત આપવાનો સમાવેશ થાય છે:

• આરામ: પૂરતો આરામ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.
• પ્રવાહી: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પુષ્કળ પાણી અને અન્ય પ્રવાહી લો.
• તાવ અને દુખાવા માટે દવાઓ: તાવ અને શરીરના દુખાવાને ઓછો કરવા માટે પેરાસિટામોલ અથવા આઇબુપ્રોફેન જેવી દવાઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ દવાઓ લો.
• ગૌણ ચેપની સારવાર: જો બેક્ટેરિયલ ચેપ (જેમ કે કાનનો ચેપ અથવા ન્યુમોનિયા) થાય તો ડૉક્ટર એન્ટિબાયોટિક્સ આપી શકે છે.

ઓરીથી બચાવ:

ઓરીથી બચવાનો સૌથી અસરકારક રીત રસીકરણ છે. બાળકોને MMR (ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા) ની રસીના બે ડોઝ આપવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.

• પ્રથમ ડોઝ: 9 મહિનાની ઉંમરે
• બીજો ડોઝ: 15 મહિનાની ઉંમરે અથવા 4 થી 6 વર્ષની વચ્ચે

જે લોકોએ રસી નથી લીધી તેઓને ઓરી થવાનું જોખમ વધારે છે. જો કોઈ ઓરીના ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના સંપર્કમાં આવે તો, ચેપને રોકવા માટે સંપર્કના 72 કલાકની અંદર ઓરીની રસી લેવી ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.

ઓરી નાં કારણો શું છે?

ઓરી એક અત્યંત ચેપી રોગ છે જે ઓરીના વાયરસથી થાય છે. આ વાયરસ મુખ્યત્વે નીચેની રીતે ફેલાય છે:

• હવા દ્વારા (Airborne): જ્યારે ઓરીથી સંક્રમિત વ્યક્તિ ખાંસી ખાય છે, છીંકે છે અથવા વાત કરે છે, ત્યારે વાયરસ ધરાવતા નાના ટીપાં હવામાં ફેલાય છે. જે વ્યક્તિ આ ટીપાં શ્વાસમાં લે છે તેને ઓરી થઈ શકે છે. આ વાયરસ હવામાં બે કલાક સુધી જીવિત રહી શકે છે.
• સીધા સંપર્ક દ્વારા (Direct contact): સંક્રમિત વ્યક્તિના નાક અથવા ગળાના સ્ત્રાવના સીધા સંપર્કમાં આવવાથી પણ ઓરી ફેલાઈ શકે છે. જેમ કે, ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિને સ્પર્શ કરવાથી અને પછી તમારા મોં, નાક અથવા આંખોને સ્પર્શ કરવાથી.

ઓરી ફક્ત મનુષ્યોમાં જ ફેલાય છે. પ્રાણીઓ આ રોગ ફેલાવતા નથી.

ઓરી ખૂબ જ ચેપી હોવાથી, જો કોઈ વ્યક્તિ સંક્રમિત હોય અને તેની આસપાસ જે લોકોએ રસી ન લીધી હોય અથવા જેમને પહેલાં ઓરી ન થઈ હોય, તો તેમાંથી 90% લોકોને ઓરી થવાની શક્યતા રહે છે.

સંક્રમિત વ્યક્તિ ફોલ્લીઓ દેખાય તેના ચાર દિવસ પહેલાં અને ફોલ્લીઓ દેખાયા પછી ચાર દિવસ સુધી અન્ય લોકોને ચેપ લગાવી શકે છે.

ઓરી ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

ઓરીના ચિહ્નો અને લક્ષણો ચેપ લાગ્યાના લગભગ 7 થી 14 દિવસ પછી દેખાવાનું શરૂ થાય છે. ઓરીના લક્ષણો તબક્કાવાર જોવા મળે છે:

પ્રથમ તબક્કો (2-4 દિવસ): સામાન્ય બીમારી જેવા લક્ષણો

• ખૂબ તાવ: આ તબક્કામાં તાવ 104°F (40°C) અથવા તેથી વધુ હોઈ શકે છે.
• ઉધરસ: સૂકી અને સતત ઉધરસ આવે છે.
• શરદી (વહેતું નાક): નાકમાંથી પાણી જેવું પ્રવાહી નીકળે છે.
• લાલ, પાણીવાળી આંખો (નેત્રસ્તર દાહ): આંખો લાલ થઈ જાય છે, પાણી આવે છે અને પ્રકાશ પ્રત્યે સંવેદનશીલતા વધી જાય છે.

બીજો તબક્કો: કોપ્લિક સ્પોટ્સ (Koplik’s spots)

• આ નાના, સફેદ અથવા ભૂરા-સફેદ રંગના ફોલ્લીઓ મોંની અંદર, ગાલના અંદરના ભાગમાં જોવા મળે છે. તે મીઠાના દાણા જેવા દેખાય છે અને ફોલ્લીઓ દેખાવાના લગભગ 2 થી 3 દિવસ પહેલાં દેખાય છે. કોપ્લિક સ્પોટ્સ ઓરીનું એક વિશિષ્ટ લક્ષણ છે.

ત્રીજો તબક્કો: ત્વચા પર ફોલ્લીઓ (Rash)

• ફોલ્લીઓ સામાન્ય રીતે તાવ શરૂ થયાના લગભગ 3 થી 5 દિવસ પછી દેખાય છે.
• તે સામાન્ય રીતે ચહેરા અને ગરદન પર નાના, સપાટ લાલ ફોલ્લીઓ તરીકે શરૂ થાય છે.
• ધીમે ધીમે આ ફોલ્લીઓ નીચેની તરફ ફેલાય છે – છાતી, પીઠ, હાથ અને પગ સુધી અને છેલ્લે પગના તળિયા સુધી પહોંચે છે.
• જેમ જેમ ફોલ્લીઓ ફેલાય છે, તેમ તેમ શરૂઆતના ફોલ્લીઓ એકબીજા સાથે ભળી શકે છે અને મોટા, લાલ ચકામાં બનાવે છે.
• ફોલ્લીઓ લગભગ 5 થી 6 દિવસ સુધી રહે છે અને પછી ઝાંખા પડવા લાગે છે. ફોલ્લીઓ ઝાંખા પડતી વખતે ત્વચા થોડી ખરબચડી લાગી શકે છે.

અન્ય સંભવિત લક્ષણો:

• ભૂખ ન લાગવી
• થાક લાગવો
• સ્નાયુઓમાં દુખાવો

મહત્વની બાબત:

ઓરી ખૂબ જ ચેપી રોગ છે. જો તમને અથવા તમારા બાળકમાં આ લક્ષણો જોવા મળે તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. ઓરીની પુષ્ટિ કરવા માટે ડૉક્ટર શારીરિક તપાસ કરશે અને કદાચ લોહી પરીક્ષણ પણ કરાવી શકે છે. ચેપ ફેલાતો અટકાવવા માટે સંક્રમિત વ્યક્તિને અન્ય લોકોથી દૂર રાખવી જોઈએ.

ઓરી ચેપ નું જોખમ કોને વધારે છે?

ઓરી એક અત્યંત ચેપી રોગ છે અને તેનું જોખમ મુખ્યત્વે એવા લોકોને વધારે છે જેમણે રસી નથી લીધી અથવા જેમને પહેલાં ઓરી થઈ નથી. અહીં કેટલાક મુખ્ય જૂથો અને પરિબળો આપ્યા છે જે ઓરીના ચેપનું જોખમ વધારે છે:

• જેમને રસી નથી મળી (Unvaccinated): ઓરી સામે રક્ષણ મેળવવાનો સૌથી અસરકારક રીત રસીકરણ છે. જે બાળકો અને પુખ્ત વયના લોકોએ MMR (ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા) ની રસીના ભલામણ કરેલા ડોઝ નથી લીધા તેઓને ઓરી થવાનું જોખમ સૌથી વધુ હોય છે.
• બાળકો: ખાસ કરીને 12 મહિનાથી નાના બાળકો, જેમને હજી સુધી રસીનો પ્રથમ ડોઝ મળ્યો નથી, તેઓ ઓરી માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે.
• વિદેશ પ્રવાસ કરતા લોકો: એવા દેશોમાં પ્રવાસ કરતા લોકો જ્યાં ઓરી સામાન્ય છે, તેઓને વાયરસના સંપર્કમાં આવવાનું અને ચેપ લાગવાનું જોખમ વધારે હોય છે, ખાસ કરીને જો તેઓએ રસી ન લીધી હોય.
• રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય તેવા લોકો: અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ અથવા દવાઓ (જેમ કે કેન્સરની સારવાર અથવા અંગ પ્રત્યારોપણ પછી લેવામાં આવતી દવાઓ) રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે, જેનાથી ઓરીનો ચેપ લાગવાનું અને ગંભીર ગૂંચવણો થવાનું જોખમ વધી જાય છે.
• વિટામિન એ ની ઉણપવાળા લોકો: શરીરમાં વિટામિન એ ની ઉણપ ઓરીના ચેપની તીવ્રતા અને ગૂંચવણોનું જોખમ વધારી શકે છે.
• હોસ્પિટલ અથવા આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓમાં કામ કરતા લોકો: જો તેઓએ રસી ન લીધી હોય અથવા તેમને પહેલાં ઓરી ન થઈ હોય તો આરોગ્ય સંભાળ કર્મચારીઓને સંક્રમિત દર્દીઓના સંપર્કમાં આવવાનું જોખમ રહે છે.

ભલે તમને એકવાર ઓરી થઈ ગઈ હોય, તો સામાન્ય રીતે તમને ફરીથી ઓરી થતી નથી કારણ કે શરીર રોગપ્રતિકારક શક્તિ વિકસાવે છે. જો કે, રસી ન લેનારા લોકો માટે ઓરી એક ગંભીર અને ચેપી રોગ બની શકે છે.

ઓરી સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

ઓરી એક વાયરલ રોગ છે અને તેનાથી સીધા કોઈ અન્ય રોગ થતો નથી, પરંતુ ઓરીના કારણે કેટલીક ગંભીર ગૂંચવણો થઈ શકે છે, જે અન્ય રોગો અથવા તબીબી પરિસ્થિતિઓ તરફ દોરી શકે છે. ઓરી સાથે સંકળાયેલ મુખ્ય ગૂંચવણો અને રોગો નીચે મુજબ છે:

સામાન્ય ગૂંચવણો:

• કાનમાં ચેપ (ઓટાઇટિસ મીડિયા): ઓરીના સૌથી સામાન્ય ગૂંચવણોમાંનું એક છે, જે બેક્ટેરિયાના ચેપને કારણે થાય છે.
• ઝાડા (ડાયરિયા) અને ઉલટી: આના કારણે શરીરમાં પાણીની કમી (ડિહાઇડ્રેશન) થઈ શકે છે.
• બ્રોન્કાઇટિસ, લેરીન્જાઇટિસ અને ક્રૂપ: શ્વસન માર્ગમાં સોજો આવી શકે છે, જેના કારણે ઉધરસ અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે.
• ન્યુમોનિયા: ઓરી ફેફસાંને ચેપ લગાડી શકે છે, જે જીવલેણ બની શકે છે.

ગંભીર ગૂંચવણો:

• એન્સેફેલાઇટિસ (મગજનો સોજો): આ એક દુર્લભ પરંતુ ગંભીર ગૂંચવણ છે, જેમાં મગજમાં સોજો આવે છે અને તેનાથી કાયમી મગજનું નુકસાન, આંચકી, બહેરાશ અથવા મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે.
• ગર્ભાવસ્થામાં ગૂંચવણો: ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ઓરી થવાથી કસુવાવડ, મૃત બાળકનો જન્મ અથવા બાળકમાં જન્મજાત ખામીઓનું જોખમ વધી જાય છે.
• વિટામિન એ ની ઉણપ: ઓરી શરીરમાં વિટામિન એ ના સ્તરને ઘટાડી શકે છે, જેનાથી આંખોને નુકસાન અને અંધત્વનું જોખમ વધી શકે છે, ખાસ કરીને કુપોષિત બાળકોમાં.
• હંગામી રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં ઘટાડો (“ઇમ્યુન એમ્નેશિયા”): ઓરી વાયરસ રોગપ્રતિકારક કોષોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, જેના કારણે શરીર અન્ય ચેપ સામે લડવામાં નબળું પડી જાય છે અને ગૌણ ચેપ લાગવાનું જોખમ વધી જાય છે. આ અસર કેટલાક મહિનાઓ સુધી રહી શકે છે.
• સબએક્યુટ સ્ક્લેરોસિંગ પેનેન્સેફેલાઇટિસ (SSPE): આ એક અત્યંત દુર્લભ પરંતુ જીવલેણ રોગ છે જે ઓરીના ચેપ પછી વર્ષો પછી વિકસી શકે છે. તે મગજને અસર કરે છે અને માનસિક અને શારીરિક ક્ષમતાઓમાં સતત ઘટાડો કરે છે.

ઓરી પોતે એક રોગ છે, પરંતુ તેની ગૂંચવણો ગંભીર હોઈ શકે છે અને અન્ય રોગો અથવા તબીબી પરિસ્થિતિઓ તરફ દોરી શકે છે. રસીકરણ ઓરી અને તેની ગૂંચવણોથી બચવાનો સૌથી અસરકારક રીત છે.

ઓરી નું નિદાન

ઓરીનું નિદાન સામાન્ય રીતે ડૉક્ટર દ્વારા શારીરિક તપાસ અને લાક્ષણિક ચિહ્નો અને લક્ષણોના આધારે કરવામાં આવે છે. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

શારીરિક તપાસ અને તબીબી ઇતિહાસ:

• લાક્ષણિક ફોલ્લીઓ: ડૉક્ટર ત્વચા પરના લાલ, સપાટ ફોલ્લીઓની તપાસ કરશે, જે સામાન્ય રીતે ચહેરા પર શરૂ થાય છે અને પછી નીચેની તરફ ફેલાય છે.
• કોપ્લિક સ્પોટ્સ: મોંની અંદર, ગાલના અંદરના ભાગમાં નાના, સફેદ અથવા ભૂરા-સફેદ રંગના ફોલ્લીઓ (કોપ્લિક સ્પોટ્સ) ની હાજરી ઓરીનું એક વિશિષ્ટ સૂચક છે.
• અન્ય લક્ષણો: ડૉક્ટર તાવ, ઉધરસ, શરદી અને લાલ, પાણીવાળી આંખો જેવા અન્ય લક્ષણો વિશે પૂછશે.
• તબીબી ઇતિહાસ: ડૉક્ટર દર્દીના રસીકરણના ઇતિહાસ અને શું તેઓ તાજેતરમાં ઓરીના કેસના સંપર્કમાં આવ્યા હતા તે વિશે પણ પૂછશે.

લેબોરેટરી પરીક્ષણો (નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે):

જો ઓરીની શંકા હોય, તો નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે લેબોરેટરી પરીક્ષણો કરી શકાય છે:

• લોહી પરીક્ષણ: લોહીના નમૂનામાં ઓરીના વાયરસ સામે બનેલા ચોક્કસ એન્ટિબોડીઝ (IgM) ની તપાસ કરવામાં આવે છે. IgM એન્ટિબોડીઝ સામાન્ય રીતે ચેપ લાગ્યાના થોડા દિવસોમાં દેખાવાનું શરૂ થાય છે અને તે તાજેતરના ચેપ સૂચવે છે.
• વાયરલ ટેસ્ટ: નાક અથવા ગળાના સ્વેબ અથવા પેશાબના નમૂનામાં ઓરીના વાયરસના જનીન સામગ્રી (RNA) ની તપાસ માટે પોલિમરેઝ ચેઇન રિએક્શન (PCR) ટેસ્ટ કરી શકાય છે. આ ટેસ્ટ ચેપની શરૂઆતમાં પણ વાયરસને શોધી શકે છે.

ઓરી ખૂબ જ ચેપી રોગ હોવાથી, જો ડૉક્ટરને ઓરીની શંકા હોય તો તેઓ ચેપ ફેલાતો અટકાવવા માટે તાત્કાલિક પગલાં લેશે અને જાહેર આરોગ્ય વિભાગને જાણ કરશે.

ઓરી ની સારવાર

ઓરી માટે કોઈ ચોક્કસ એન્ટિવાયરલ દવા નથી જે વાયરસને મારી શકે. ઓરીની સારવાર મુખ્યત્વે લક્ષણોને રાહત આપવા અને ગૂંચવણોને રોકવા પર કેન્દ્રિત છે. સારવારમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

લક્ષણોની રાહત માટે:

• આરામ: પૂરતો આરામ કરવો શરીરને ચેપ સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
• પુષ્કળ પ્રવાહી: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પાણી, જ્યુસ (ખાંડ વગરના), સૂપ અને ઓરલ રિહાઇડ્રેશન સોલ્યુશન (ORS) જેવા પ્રવાહી પુષ્કળ પ્રમાણમાં લો.
• તાવ અને દુખાવા માટે દવાઓ: તાવ અને શરીરના દુખાવાને ઓછો કરવા માટે પેરાસિટામોલ (Paracetamol) અથવા આઇબુપ્રોફેન (Ibuprofen) જેવી ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. બાળકો માટે ડોઝ તેમની ઉંમર અને વજન પ્રમાણે હોવો જોઈએ અને ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ લેવી જોઈએ. એસ્પિરિન બાળકો અને કિશોરોને આપવી જોઈએ નહીં કારણ કે તેનાથી રેયે સિન્ડ્રોમ (Reye’s syndrome) નામની ગંભીર સ્થિતિનું જોખમ વધી શકે છે.
• ઉધરસની દવાઓ: ડૉક્ટરની સલાહ વગર ઉધરસની દવાઓનો ઉપયોગ ન કરવો. કેટલીકવાર ઉધરસ શરીરને કફ બહાર કાઢવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• આંખોની કાળજી: આંખોને સ્વચ્છ રાખો અને જો પ્રકાશ પ્રત્યે સંવેદનશીલતા હોય તો રૂમને અંધારું રાખો. ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ આંખના ટીપાંનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

ગૂંચવણોની સારવાર:

જો ઓરીના કારણે કોઈ ગૂંચવણ થાય છે, તો તેની સારવાર કરવી જરૂરી છે:

• કાનમાં ચેપ (ઓટાઇટિસ મીડિયા): બેક્ટેરિયલ ચેપ માટે એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવે છે.
• ન્યુમોનિયા: બેક્ટેરિયલ ન્યુમોનિયા માટે એન્ટિબાયોટિક્સ અને વાયરલ ન્યુમોનિયા માટે સહાયક સારવાર (ઓક્સિજન, પ્રવાહી વગેરે) આપવામાં આવે છે.
• એન્સેફેલાઇટિસ: હોસ્પિટલમાં દાખલ કરીને લક્ષણો આધારિત સારવાર કરવામાં આવે છે, જેમાં સોજો ઘટાડવાની દવાઓ અને આંચકી નિયંત્રિત કરવાની દવાઓનો સમાવેશ થાય છે.
• વિટામિન એ સપ્લિમેન્ટ્સ: વિટામિન એ ની ઉણપવાળા બાળકોને વિટામિન એ ના ડોઝ આપવામાં આવે છે, જે ગંભીરતા અને ગૂંચવણોનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

સંક્રમણ નિયંત્રણ:

ઓરી અત્યંત ચેપી હોવાથી, સંક્રમણને ફેલાતું અટકાવવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે:

• અલગ રહેવું (Isolation): ઓરીના ફોલ્લીઓ દેખાયાના ચાર દિવસ પહેલાંથી લઈને ફોલ્લીઓ દેખાયાના ચાર દિવસ પછી સુધી સંક્રમિત વ્યક્તિને શાળા, કામ અથવા અન્ય જાહેર સ્થળોથી દૂર રાખવી જોઈએ.
• હવા અવરજવર: ઘરમાં સારી હવા અવરજવર જાળવો.
• સંપર્ક ટાળો: જે લોકોએ રસી નથી લીધી અથવા જેમને પહેલાં ઓરી નથી થઈ તેઓ સાથે સીધો સંપર્ક ટાળો.

મહત્વની બાબત:

ઓરીની સારવારમાં ડૉક્ટરની સલાહ અને દેખરેખ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને અથવા તમારા બાળકમાં ઓરીના લક્ષણો દેખાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. જાતે સારવાર કરવાનો પ્રયાસ કરવાથી ગૂંચવણોનું જોખમ વધી શકે છે.

ઓરી શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

ઓરી એક વાયરલ ચેપ છે અને તેની સારવારમાં ચોક્કસ ખોરાક લેવાથી કે ટાળવાથી સીધો કોઈ ફરક પડતો નથી. જો કે, યોગ્ય પોષણ શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત કરવામાં અને ઝડપથી સાજા થવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. ઓરી દરમિયાન શું ખાવું જોઈએ અને શું ટાળવું જોઈએ તે અંગે કેટલાક સામાન્ય સૂચનો અહીં આપ્યા છે:

શું ખાવું જોઈએ:

• પુષ્કળ પ્રવાહી: ઓરીમાં તાવ અને પરસેવાના કારણે શરીરમાં પાણીની કમી થઈ શકે છે. તેથી, પાણી, જ્યુસ (ખાંડ વગરના), સૂપ, નાળિયેર પાણી અને ઓરલ રિહાઇડ્રેશન સોલ્યુશન (ORS) જેવા પ્રવાહી પુષ્કળ પ્રમાણમાં લો. ગરમ પ્રવાહી ગળાને આરામ આપી શકે છે.
• હળવો અને સુપાચ્ય ખોરાક: જો તમને ભૂખ ઓછી લાગતી હોય અથવા ઉબકા આવતા હોય તો હળવો અને સરળતાથી પચી જાય તેવો ખોરાક લો. જેમ કે:
  • ખીચડી
  • દહીં
  • ભાત
  • બાફેલા શાકભાજી
  • ફળો (જેમ કે કેળા, સફરજન)
• વિટામિન એ યુક્ત ખોરાક: ઓરી શરીરમાં વિટામિન એ ના સ્તરને ઘટાડી શકે છે, જે આંખો માટે મહત્વપૂર્ણ છે. વિટામિન એ થી ભરપૂર ખોરાક લો જેમ કે:
  • ગાજર
  • પાલક
  • શક્કરિયા
  • ઈંડા
  • ડેરી ઉત્પાદનો (જો પચવામાં સરળ હોય તો)
• વિટામિન સી યુક્ત ખોરાક: વિટામિન સી રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત કરવામાં મદદ કરે છે. વિટામિન સી થી ભરપૂર ખોરાક લો જેમ કે:
  • નારંગી
  • લીંબુ
  • આમળા
  • સ્ટ્રોબેરી
  • કેપ્સિકમ
• પ્રોટીન યુક્ત ખોરાક: શરીરના કોષોને રિપેર કરવા માટે પ્રોટીન જરૂરી છે. દાળ, કઠોળ, ઈંડા, માછલી (જો પચવામાં સરળ હોય તો) અને ચિકન જેવા પ્રોટીન યુક્ત ખોરાક લો.

શું ન ખાવું જોઈએ (સામાન્ય રીતે કોઈ ચોક્કસ ખોરાક ટાળવાની જરૂર નથી, પરંતુ આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો):

• પ્રોસેસ્ડ અને જંક ફૂડ: આ ખોરાકમાં પોષક તત્વો ઓછા હોય છે અને તે રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે.
• વધુ પડતી ખાંડવાળો ખોરાક અને પીણાં: વધુ પડતી ખાંડ રોગપ્રતિકારક શક્તિને કામચલાઉ ધોરણે નબળી પાડી શકે છે.
• તળેલું અને ભારે ખોરાક: આ ખોરાક પચવામાં ભારે હોઈ શકે છે અને ઉબકા અથવા પેટની સમસ્યાઓ વધારી શકે છે.
• મસાલેદાર ખોરાક: મસાલેદાર ખોરાક મોં અને ગળામાં બળતરા પેદા કરી શકે છે, ખાસ કરીને જો મોંમાં ફોલ્લીઓ હોય તો.
• એવા ખોરાક જે એલર્જી પેદા કરી શકે છે (જો તમને એલર્જી હોય તો): જો તમને કોઈ ચોક્કસ ખોરાકની એલર્જી હોય અને તેના કારણે લક્ષણો વધી રહ્યા હોય તો તે ખોરાક ટાળવો જોઈએ.
• કેફીન અને આલ્કોહોલ: આ પીણાં ડિહાઇડ્રેશન વધારી શકે છે.

મહત્વની નોંધ:

• ઓરીની સારવારમાં ખોરાક એકમાત્ર ઉપાય નથી. ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓ અને સારવારનું પાલન કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે.
• જો તમને ખોરાક સંબંધિત કોઈ ચોક્કસ ચિંતા હોય અથવા કોઈ વિશેષ આહારની જરૂર હોય, તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લો.
• બાળકની ખોરાકની પસંદગી અને ભૂખમાં ફેરફાર થઈ શકે છે. તેમને નાના અને વારંવાર ભોજન આપવાનો પ્રયાસ કરો.

સારાંશમાં, ઓરી દરમિયાન સંતુલિત અને પૌષ્ટિક આહાર લેવો શરીરને ઝડપથી સાજા થવામાં મદદ કરે છે. પુષ્કળ પ્રવાહી લેવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કોઈ ચોક્કસ ખોરાક ટાળવાની જરૂર નથી, પરંતુ હળવો અને સુપાચ્ય ખોરાક લેવો અને જંક ફૂડ ટાળવું ફાયદાકારક છે. ડૉક્ટરની સલાહ અને સારવારનું પાલન કરવું સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.

ઓરી માટે ઘરેલું ઉપચાર

ઓરી એક વાયરલ ચેપ છે અને તેના માટે કોઈ ચોક્કસ ઘરેલું ઉપચાર નથી જે વાયરસને મારી શકે. ઘરેલું ઉપચારનો મુખ્ય હેતુ લક્ષણોને હળવા કરવાનો અને આરામ આપવાનો છે. જો તમને અથવા તમારા બાળકને ઓરીના લક્ષણો જણાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ઘરેલું ઉપચાર તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી, પરંતુ તે સહાયક ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

ઓરીના લક્ષણોને હળવા કરવા માટે કેટલાક ઘરેલું ઉપચાર અહીં આપ્યા છે:

• પૂરતો આરામ: શરીરને ચેપ સામે લડવા માટે પૂરતો આરામ કરવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
• પુષ્કળ પ્રવાહી: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પાણી, જ્યુસ (ખાંડ વગરના), સૂપ અને નાળિયેર પાણી જેવા પ્રવાહી પુષ્કળ પ્રમાણમાં લો. ગરમ પ્રવાહી ગળાને આરામ આપી શકે છે.
• ગરમ પાણીના નાસ: ગરમ પાણીની વરાળ શ્વાસમાં લેવાથી ઉધરસ અને બંધ નાકમાં રાહત મળી શકે છે. તમે ગરમ પાણીના બાઉલમાં થોડા ટીપાં નીલગિરી તેલ (Eucalyptus oil) નાખીને પણ નાસ લઈ શકો છો. બાળકો માટે આ ઉપચાર ખૂબ જ સાવધાનીથી કરવો જોઈએ અને તેમની દેખરેખ રાખવી જોઈએ.
• મધ: એક વર્ષથી મોટા બાળકો માટે, ઉધરસને શાંત કરવા માટે થોડું મધ આપી શકાય છે. તમે તેને ગરમ પાણી અથવા ચામાં ભેળવીને આપી શકો છો.
• હળદરવાળું દૂધ: હળદરમાં એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો હોય છે. ગરમ દૂધમાં થોડી હળદર ભેળવીને પીવાથી આરામ મળી શકે છે.
• ગરમ પાણીનો શેક: તાવ અને શરીરના દુખાવાને ઓછો કરવા માટે કપાળ અને શરીર પર હળવા ગરમ પાણીનો શેક કરી શકાય છે.
• ઓરડાને અંધારું રાખો: ઓરીમાં આંખો પ્રકાશ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બની શકે છે, તેથી રૂમને થોડો અંધારું રાખવાથી આરામ મળી શકે છે.
• હવાને ભેજવાળી રાખો: હ્યુમિડિફાયરનો ઉપયોગ કરવાથી ઉધરસ અને ગળામાં રાહત મળી શકે છે. જો હ્યુમિડિફાયર ન હોય તો, ગરમ પાણીના વાસણને રૂમમાં રાખવાથી હવાને ભેજવાળી બનાવી શકાય છે.

ચેતવણી:

• ઘરેલું ઉપચાર ક્યારેય ડૉક્ટરની સલાહ અને તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી.
• ખાસ કરીને બાળકોમાં ઓરીના લક્ષણો દેખાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
• જો તાવ ખૂબ વધારે હોય, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થતી હોય, છાતીમાં દુખાવો થતો હોય, અથવા અન્ય ગંભીર લક્ષણો જણાય તો તાત્કાલિક તબીબી મદદ લો.
• એક વર્ષથી નાના બાળકોને મધ આપવું જોઈએ નહીં.

ઘરેલું ઉપચાર માત્ર લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ ઓરીના વાયરસને મારવા માટે તબીબી સારવાર જરૂરી છે. ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓ અને સારવારનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ઓરી કેવી રીતે અટકાવવું?

ઓરીને અટકાવવાનો સૌથી અસરકારક રીત રસીકરણ છે. ઓરીની રસી ખૂબ જ સલામત અને અસરકારક છે અને તે ઓરીના ચેપ અને તેની ગંભીર ગૂંચવણોથી લગભગ 97% રક્ષણ આપે છે જ્યારે બે ડોઝ આપવામાં આવે છે.

ઓરીને અટકાવવા માટેના મુખ્ય પગલાં નીચે મુજબ છે:

• રસીકરણ (Vaccination):
  • MMR રસી: ઓરીથી બચવા માટે MMR (Measles, Mumps, Rubella – ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા) રસી આપવામાં આવે છે. આ એક સંયુક્ત રસી છે જે ત્રણ રોગો સામે રક્ષણ આપે છે.
  • ભલામણ કરેલ ડોઝ: બાળકોને MMR રસીના બે ડોઝ આપવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે:
    • પ્રથમ ડોઝ: સામાન્ય રીતે 9 મહિનાની ઉંમરે આપવામાં આવે છે.
    • બીજો ડોઝ: સામાન્ય રીતે 15 મહિનાની ઉંમરે અથવા 4 થી 6 વર્ષની વચ્ચે આપવામાં આવે છે.
  • પુખ્ત વયના લોકો: જે પુખ્ત વયના લોકોએ ઓરીની રસી નથી લીધી અથવા તેમને ખબર નથી કે તેમને રસી મળી છે કે નહીં, તેઓએ પણ રસી લેવી જોઈએ, ખાસ કરીને જો તેઓ આરોગ્ય સંભાળના કર્મચારી હોય, આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાસ કરતા હોય અથવા ઓરીના વધુ જોખમવાળા સમુદાયમાં રહેતા હોય. સામાન્ય રીતે પુખ્ત વયના લોકોને એક અથવા બે ડોઝની ભલામણ કરવામાં આવે છે, જે તેમની પરિસ્થિતિ પર આધાર રાખે છે.
• જોખમી સંપર્ક પછી રસીકરણ (Post-exposure vaccination):
  • જો કોઈ વ્યક્તિ ઓરીના ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના સંપર્કમાં આવે અને તેણે રસી ન લીધી હોય, તો ચેપને રોકવા અથવા તેની તીવ્રતા ઘટાડવા માટે સંપર્કના 72 કલાકની અંદર ઓરીની રસી લેવી ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
• ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલિન (Immunoglobulin – IG):
  • અમુક સંજોગોમાં, જેમ કે ખૂબ જ નાના બાળકો (6 મહિનાથી ઓછી ઉંમરના) જેમને રસી ન આપી શકાય અથવા રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય તેવા લોકો જે ઓરીના સંપર્કમાં આવ્યા હોય, તેમને ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલિન ઇન્જેક્શન આપવામાં આવી શકે છે. IG માં ઓરી સામે લડવા માટે એન્ટિબોડીઝ હોય છે અને તે રોગને અટકાવી શકે છે અથવા ઓછો ગંભીર બનાવી શકે છે. આ સંપર્કના છ દિવસની અંદર આપવું જોઈએ.
• ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિને અલગ રાખવી (Isolation of infected individuals):
  • જો કોઈ વ્યક્તિને ઓરી થઈ હોય, તો તેને ફોલ્લીઓ દેખાયાના ચાર દિવસ પહેલાંથી લઈને ફોલ્લીઓ દેખાયાના ચાર દિવસ પછી સુધી શાળા, કામ અથવા અન્ય જાહેર સ્થળોથી દૂર રાખવી જોઈએ જેથી ચેપ અન્ય લોકોને ન ફેલાય.
• સારી સ્વચ્છતાની આદતો:
  • વારંવાર હાથ ધોવા, ખાસ કરીને ખાંસી કે છીંક ખાધા પછી.
  • ખાંસી કે છીંક ખાતી વખતે મોં અને નાકને ટિશ્યુથી ઢાંકવું અને પછી ટિશ્યુને કચરાપેટીમાં ફેંકી દેવું.
  • જો ટિશ્યુ ઉપલબ્ધ ન હોય તો હાથની કોણીમાં ખાંસી કે છીંક ખાવી.

ઓરીને અટકાવવાનો સૌથી અસરકારક અને વ્યાપક રીતે ભલામણ કરાયેલ માર્ગ રસીકરણ છે. જો તમને અથવા તમારા બાળકની રસીકરણની સ્થિતિ વિશે કોઈ પ્રશ્નો હોય તો તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સારાંશ

ઓરી એક અત્યંત ચેપી વાયરલ રોગ છે જે ઓરીના વાયરસથી થાય છે. તે શ્વસન માર્ગને ચેપ લગાડે છે અને હવા દ્વારા ફેલાય છે.

મુખ્ય લક્ષણો: ખૂબ તાવ, ઉધરસ, શરદી, લાલ આંખો અને મોંમાં સફેદ ફોલ્લીઓ (કોપ્લિક સ્પોટ્સ) પછી ત્વચા પર લાલ ફોલ્લીઓ જે ચહેરાથી શરૂ થઈને આખા શરીરમાં ફેલાય છે.

કારણો: ઓરીના વાયરસથી થાય છે, જે ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિના ખાંસી અને છીંક દ્વારા હવામાં ફેલાય છે અથવા સીધા સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે.

જોખમ કોને વધારે: જેમને રસી નથી મળી, નાના બાળકો, વિદેશ પ્રવાસ કરતા લોકો અને નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકો.

સંકળાયેલ રોગો/ગૂંચવણો: કાનમાં ચેપ, ઝાડા, ન્યુમોનિયા, એન્સેફેલાઇટિસ અને ગર્ભાવસ્થામાં ગૂંચવણો.

નિદાન: શારીરિક તપાસ અને લાક્ષણિક લક્ષણોના આધારે થાય છે. પુષ્ટિ માટે લોહી પરીક્ષણ અથવા વાયરલ ટેસ્ટ કરી શકાય છે.

સારવાર: કોઈ ચોક્કસ દવા નથી, લક્ષણોને રાહત આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત છે – આરામ, પ્રવાહી, તાવ અને દુખાવા માટે દવાઓ. ગૂંચવણોની સારવાર પણ જરૂરી છે.

શું ખાવું અને શું ન ખાવું: પોષક તત્વોથી ભરપૂર અને સુપાચ્ય ખોરાક લો, પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો. પ્રોસેસ્ડ અને વધુ પડતી ખાંડવાળો ખોરાક ટાળો.

ઘરેલું ઉપચાર: લક્ષણોને હળવા કરવા માટે ગરમ પાણીના નાસ, મધ (1 વર્ષથી મોટા બાળકો માટે), અને ગરમ પાણીનો શેક મદદરૂપ થઈ શકે છે, પરંતુ તે તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી.

અટકાવવું: ઓરીને અટકાવવાનો સૌથી અસરકારક રીત રસીકરણ (MMR રસી) છે. જોખમી સંપર્ક પછી રસીકરણ અને ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલિન પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે. ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિને અલગ રાખવી પણ મહત્વપૂર્ણ છે.