ગાઉટ (Gout)

ગાઉટ શું છે?

ગાઉટ એ એક પ્રકારનો સંધિવા છે જે ત્યારે થાય છે જ્યારે શરીરમાં યુરિક એસિડ નામનું તત્વ વધુ પ્રમાણમાં જમા થાય છે. આ યુરિક એસિડના સ્ફટિકો સાંધામાં જમા થાય છે, જેના કારણે અસહ્ય દુખાવો, સોજો, લાલાશ અને ગરમી ઉત્પન્ન થાય છે.

ઐતિહાસિક રીતે ગાઉટને “રાજાઓનો રોગ” તરીકે ઓળખવામાં આવતો હતો, કારણ કે તે સમયે તે શ્રીમંત લોકોમાં વધુ જોવા મળતો હતો જેઓ માંસ અને આલ્કોહોલનું વધુ સેવન કરતા હતા. જો કે, આજે આપણે જાણીએ છીએ કે ગાઉટ કોઈ પણ વ્યક્તિને થઈ શકે છે અને તે સીધો યુરિક એસિડના ચયાપચય સાથે સંબંધિત છે.

ગાઉટ થવાના મુખ્ય કારણો:

• શરીરમાં વધુ પડતું યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન: આપણું શરીર કુદરતી રીતે પ્યુરિન નામના તત્વોના ભંગાણથી યુરિક એસિડ બનાવે છે. પ્યુરિન આપણા શરીરના કોષોમાં અને અમુક ખોરાકમાં પણ જોવા મળે છે.
• કિડની દ્વારા યુરિક એસિડનો ઓછો નિકાલ: સામાન્ય રીતે કિડની યુરિક એસિડને લોહીમાંથી ફિલ્ટર કરીને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢે છે. જો કિડની યોગ્ય રીતે કામ ન કરતી હોય અથવા જો શરીરમાં યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન ખૂબ વધારે હોય, તો લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી જાય છે.
• આહાર: લાલ માંસ, ઓર્ગન મીટ (જેમ કે લીવર, કિડની), અમુક સીફૂડ (જેમ કે એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ), અને ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. આલ્કોહોલનું સેવન, ખાસ કરીને બીયર, પણ ગાઉટનું જોખમ વધારે છે.
• વજન: વધારે વજન ધરાવતા લોકોના શરીરમાં વધુ યુરિક એસિડ ઉત્પન્ન થાય છે અને તેમની કિડની તેને અસરકારક રીતે બહાર કાઢી શકતી નથી.
• તબીબી પરિસ્થિતિઓ: અમુક રોગો અને પરિસ્થિતિઓ જેમ કે સારવાર ન કરાયેલ હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ, મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ, અને કિડનીના રોગો ગાઉટનું જોખમ વધારે છે.
• અમુક દવાઓ: ઓછી માત્રામાં એસ્પિરિન અને હાઈ બ્લડ પ્રેશરની કેટલીક દવાઓ (જેમ કે મૂત્રવર્ધક દવાઓ) પણ યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે.
• કુટુંબનો ઇતિહાસ: જો પરિવારમાં કોઈને ગાઉટ હોય તો તમને પણ આ રોગ થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
• ઉંમર અને લિંગ: પુરુષોમાં ગાઉટ વધુ સામાન્ય છે, ખાસ કરીને 30 થી 50 વર્ષની વય વચ્ચે. મેનોપોઝ પછી સ્ત્રીઓમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધે છે, જેનાથી ગાઉટનું જોખમ વધે છે.
• તાજેતરની સર્જરી અથવા ઇજા: તાજેતરની સર્જરી અથવા ઇજા પણ ક્યારેક ગાઉટના હુમલાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.

ગાઉટના લક્ષણો:

ગાઉટના મુખ્ય લક્ષણોમાં અચાનક અને તીવ્ર સાંધાનો દુખાવો, સોજો, લાલાશ અને ગરમીનો સમાવેશ થાય છે. આ લક્ષણો મોટે ભાગે પગના મોટા અંગૂઠામાં જોવા મળે છે (જેને પોડાગ્રા કહેવાય છે), પરંતુ તે પગની અન્ય આંગળીઓ, પગની ઘૂંટી, હાથ, કાંડા, કોણી અથવા ઘૂંટણને પણ અસર કરી શકે છે. દુખાવો રાત્રે અચાનક શરૂ થાય છે અને એટલો તીવ્ર હોઈ શકે છે કે પથારીનું હળવું વજન પણ સહન કરવું મુશ્કેલ બને છે.

ગાઉટની સારવાર:

ગાઉટની સારવારના બે મુખ્ય ધ્યેયો છે:

1. તીવ્ર હુમલાની સારવાર: દુખાવો અને સોજો ઝડપથી ઘટાડવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેમાં નોન-સ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs), કોલ્ચીસીન અને કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો સમાવેશ થાય છે.
2. ભવિષ્યના હુમલાને અટકાવવા: લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેમ કે એલોપ્યુરિનોલ અને ફેબુક્સોસ્ટેટ જે યુરિક એસિડના ઉત્પાદનને ઘટાડે છે, અને પ્રોબેનેસીડ જે કિડની દ્વારા યુરિક એસિડના નિકાલને વધારે છે. આ ઉપરાંત, જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવો પણ મહત્વપૂર્ણ છે, જેમ કે આહારમાં પ્યુરિનયુક્ત ખોરાકનું સેવન ઓછું કરવું, વજન ઓછું કરવું, અને પૂરતું પાણી પીવું.

જો તમને ગાઉટના લક્ષણો જણાય તો તમારે તાત્કાલિક ડોક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર થઈ શકે અને સાંધાને કાયમી નુકસાન થતું અટકાવી શકાય.

ગાઉટ નાં કારણો શું છે?

ગાઉટ થવાના મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• શરીરમાં વધુ પડતું યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન: આપણું શરીર કુદરતી રીતે પ્યુરિન નામના તત્વોના ભંગાણથી યુરિક એસિડ બનાવે છે. જો શરીર વધુ પ્રમાણમાં પ્યુરિનનું ઉત્પાદન કરે તો લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી જાય છે.
• કિડની દ્વારા યુરિક એસિડનો ઓછો નિકાલ: સામાન્ય રીતે કિડની યુરિક એસિડને લોહીમાંથી ફિલ્ટર કરીને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢે છે. જો કિડની યોગ્ય રીતે કામ ન કરતી હોય અથવા જો શરીરમાં યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન ખૂબ વધારે હોય, તો લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી જાય છે.
• આહાર: અમુક ખોરાક અને પીણાંમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડના સ્તરને વધારી શકે છે. આમાં લાલ માંસ, ઓર્ગન મીટ (જેમ કે લીવર, કિડની), અમુક સીફૂડ (જેમ કે એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ), અને ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાંનો સમાવેશ થાય છે. આલ્કોહોલનું સેવન, ખાસ કરીને બીયર, પણ ગાઉટનું જોખમ વધારે છે.
• વજન: વધારે વજન ધરાવતા લોકોના શરીરમાં વધુ યુરિક એસિડ ઉત્પન્ન થાય છે અને તેમની કિડની તેને અસરકારક રીતે બહાર કાઢી શકતી નથી.
• તબીબી પરિસ્થિતિઓ: અમુક રોગો અને પરિસ્થિતિઓ જેમ કે સારવાર ન કરાયેલ હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ, મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ, અને કિડનીના રોગો ગાઉટનું જોખમ વધારે છે.
• અમુક દવાઓ: ઓછી માત્રામાં એસ્પિરિન અને હાઈ બ્લડ પ્રેશરની કેટલીક દવાઓ (જેમ કે મૂત્રવર્ધક દવાઓ) પણ યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે.
• કુટુંબનો ઇતિહાસ: જો પરિવારમાં કોઈને ગાઉટ હોય તો તમને પણ આ રોગ થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
• ઉંમર અને લિંગ: પુરુષોમાં ગાઉટ વધુ સામાન્ય છે, ખાસ કરીને 30 થી 50 વર્ષની વય વચ્ચે. મેનોપોઝ પછી સ્ત્રીઓમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધે છે, જેનાથી ગાઉટનું જોખમ વધે છે.
• તાજેતરની સર્જરી અથવા ઇજા: તાજેતરની સર્જરી અથવા ઇજા પણ ક્યારેક ગાઉટના હુમલાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.

ટૂંકમાં, ગાઉટનું મુખ્ય કારણ લોહીમાં યુરિક એસિડનું વધુ પ્રમાણ છે, જે સાંધામાં સ્ફટિકો સ્વરૂપે જમા થાય છે અને તીવ્ર બળતરા અને દુખાવો પેદા કરે છે. આ યુરિક એસિડનું વધુ પ્રમાણ કાં તો શરીર દ્વારા વધુ ઉત્પાદનને કારણે અથવા કિડની દ્વારા તેના ઓછા નિકાલને કારણે હોઈ શકે છે, જેમાં આહાર અને અન્ય પરિબળો પણ ફાળો આપે છે.

ગાઉટ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

ગાઉટના ચિહ્નો અને લક્ષણો અચાનક દેખાઈ શકે છે અને તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

મુખ્ય લક્ષણો:

• તીવ્ર સાંધાનો દુખાવો: ગાઉટનો દુખાવો અચાનક અને ખૂબ જ તીવ્ર હોય છે, ઘણીવાર રાત્રે શરૂ થાય છે. તે સામાન્ય રીતે પગના મોટા અંગૂઠામાં (પોડાગ્રા) થાય છે, પરંતુ તે પગની અન્ય આંગળીઓ, પગની ઘૂંટી, ઘૂંટણ, હાથ, કાંડા અથવા કોણીમાં પણ થઈ શકે છે. દુખાવો એટલો અસહ્ય હોઈ શકે છે કે હળવા સ્પર્શથી પણ તકલીફ થાય છે.
• સોજો: અસરગ્રસ્ત સાંધો ફૂલી જાય છે.
• લાલાશ: સાંધાની આસપાસની ત્વચા લાલ અથવા જાંબલી રંગની થઈ શકે છે.
• ગરમી: અસરગ્રસ્ત સાંધો સ્પર્શ કરવાથી ગરમ લાગે છે.
• કડકપણું: સાંધામાં હલનચલન કરવામાં તકલીફ પડે છે.

અન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો:

• હુમલો થોડા દિવસોથી લઈને કેટલાક અઠવાડિયા સુધી ચાલી શકે છે.
• હુમલાઓ વચ્ચે કોઈ લક્ષણો જોવા મળતા નથી.
• સમય જતાં, હુમલાઓ વધુ વારંવાર અને લાંબા સમય સુધી ચાલી શકે છે.
• જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો, ગાઉટ ક્રોનિક બની શકે છે, જેના કારણે સાંધાને કાયમી નુકસાન થઈ શકે છે.
• ત્વચાની નીચે યુરિક એસિડના સ્ફટિકો જમા થવાથી સખત ગઠ્ઠા (ટોફી) બની શકે છે, જે સામાન્ય રીતે કાન, આંગળીઓ, કોણી અને પગમાં જોવા મળે છે. આ ગઠ્ઠા શરૂઆતમાં દુખતા નથી, પરંતુ સમય જતાં તેમાં સોજો આવી શકે છે અને તે પીડાદાયક બની શકે છે.
• કિડનીમાં યુરિક એસિડના સ્ફટિકો જમા થવાથી કિડનીમાં પથરી થઈ શકે છે.

જો તમને અચાનક અને તીવ્ર સાંધાનો દુખાવો થાય, ખાસ કરીને જો તે પગના મોટા અંગૂઠામાં હોય અને તેની સાથે સોજો, લાલાશ અને ગરમી હોય, તો તમારે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. આ ગાઉટના ચિહ્નો હોઈ શકે છે.

ગાઉટ નું જોખમ કોને વધારે છે?

ગાઉટનું જોખમ નીચેના લોકોમાં વધારે હોય છે:

વ્યક્તિગત પરિબળો:

• પુરુષો: સ્ત્રીઓની સરખામણીમાં પુરુષોમાં ગાઉટ થવાની શક્યતા ઘણી વધારે હોય છે. સ્ત્રીઓમાં મેનોપોઝ પછી આ જોખમ વધે છે.
• વૃદ્ધો: ઉંમર વધવાની સાથે ગાઉટ થવાનું જોખમ વધે છે.
• કુટુંબનો ઇતિહાસ: જો પરિવારમાં કોઈને ગાઉટ હોય તો તમને પણ આ રોગ થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા લોકો:
  • સ્થૂળતા (Obesity)
  • હાઈ બ્લડ પ્રેશર (Hypertension)
  • ડાયાબિટીસ (Diabetes)
  • હૃદય રોગ (Heart disease)
  • કિડની રોગ (Kidney disease)
  • મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ (Metabolic syndrome)
  • અમુક પ્રકારના કેન્સર અને બ્લડ ડિસઓર્ડર
• અમુક દવાઓ લેતા લોકો:
  • મૂત્રવર્ધક દવાઓ (Diuretics)
  • ઓછી માત્રામાં એસ્પિરિન (Low-dose aspirin)
  • અમુક ઇમ્યુનોસપ્રેસન્ટ દવાઓ (Immunosuppressants)
  • નિયાસિન (Niacin)

જીવનશૈલી અને આહાર સંબંધિત પરિબળો:

• પ્યુરિનયુક્ત ખોરાકનું વધુ સેવન: લાલ માંસ, ઓર્ગન મીટ (જેમ કે લીવર, કિડની), અમુક સીફૂડ (જેમ કે એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ) યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે.
• ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાંનું વધુ સેવન: ખાંડવાળા સોડા અને ફળોના રસમાં ફ્રુક્ટોઝનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે.
• આલ્કોહોલનું સેવન: ખાસ કરીને બીયર યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે અને કિડની દ્વારા તેના નિકાલને ઘટાડે છે.
• ઓછું પાણી પીવું (Dehydration): પૂરતું પાણી ન પીવાથી કિડની યુરિક એસિડને અસરકારક રીતે બહાર કાઢી શકતી નથી.
• ઝડપી વજન ઘટાડવું અથવા ઉપવાસ: તેનાથી શરીરમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી શકે છે.

જો તમને આમાંથી કોઈ પણ જોખમી પરિબળો લાગુ પડતા હોય, તો તમારે ગાઉટ થવાની શક્યતા વિશે તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી જોઈએ. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને અને અમુક દવાઓ ટાળીને ગાઉટના જોખમને ઘટાડી શકાય છે.

ગાઉટ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

ગાઉટ એક મેટાબોલિક રોગ છે જે લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધવાથી થાય છે. આ વધેલું યુરિક એસિડ સાંધામાં જમા થાય છે અને તીવ્ર બળતરા અને દુખાવો પેદા કરે છે. ગાઉટ સાથે ઘણા અન્ય રોગો સંકળાયેલા હોઈ શકે છે, જે નીચે મુજબ છે:

1. મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ: ગાઉટ અને મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ વચ્ચે ગાઢ સંબંધ છે. મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ એ પરિસ્થિતિઓનું એક જૂથ છે જે હૃદય રોગ, સ્ટ્રોક અને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું જોખમ વધારે છે. તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: * સ્થૂળતા (ખાસ કરીને પેટની આસપાસ) * હાઈ બ્લડ પ્રેશર * હાઈ બ્લડ સુગર * હાઈ ટ્રાઇગ્લિસરાઇડ્સ * લો એચડીએલ (સારું) કોલેસ્ટ્રોલ ઘણા અભ્યાસો દર્શાવે છે કે મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ ધરાવતા લોકોમાં ગાઉટ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે અને ગાઉટ ધરાવતા લોકોમાં મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમના ઘટકો વધુ જોવા મળે છે.

2. હાઈ બ્લડ પ્રેશર (હાયપરટેન્શન): ગાઉટ ધરાવતા લોકોમાં હાઈ બ્લડ પ્રેશરનું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે. યુરિક એસિડનું ઊંચું સ્તર બ્લડ પ્રેશર વધારવામાં ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

3. ડાયાબિટીસ (ટાઇપ 2): ગાઉટ અને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ બંને ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર સાથે સંકળાયેલા છે. ગાઉટ ધરાવતા લોકોમાં ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

4. હાઈ કોલેસ્ટ્રોલ અને હાઈ ટ્રાઇગ્લિસરાઇડ્સ (ડિસ્લિપિડેમિયા): લોહીમાં ચરબીનું અસામાન્ય સ્તર, જેમ કે ઉચ્ચ એલડીએલ (ખરાબ) કોલેસ્ટ્રોલ અને ટ્રાઇગ્લિસરાઇડ્સ અને નીચું એચડીએલ કોલેસ્ટ્રોલ, ગાઉટ સાથે સંકળાયેલું છે.

5. કિડની રોગ: * ક્રોનિક કિડની રોગ (સીકેડી): કિડની યુરિક એસિડને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કિડનીની કાર્યક્ષમતામાં ઘટાડો થવાથી લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી શકે છે, જેનાથી ગાઉટનું જોખમ વધે છે. બીજી તરફ, લાંબા સમય સુધી રહેલો ગાઉટ અને યુરિક એસિડનું વધુ પ્રમાણ કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને ક્રોનિક કિડની રોગ તરફ દોરી શકે છે. * કિડનીમાં પથરી (યુરિક એસિડ સ્ટોન્સ): લોહીમાં યુરિક એસિડનું વધુ પ્રમાણ પેશાબમાં પણ યુરિક એસિડનું પ્રમાણ વધારે છે, જેના કારણે કિડનીમાં યુરિક એસિડની પથરી બનવાનું જોખમ વધી જાય છે.

6. હૃદય રોગ: સંશોધનો દર્શાવે છે કે ગાઉટ ધરાવતા લોકોમાં હૃદય રોગ, હાર્ટ એટેક અને સ્ટ્રોકનું જોખમ વધારે હોય છે. શરીરમાં ક્રોનિક બળતરા અને યુરિક એસિડનું ઊંચું સ્તર આમાં ફાળો આપી શકે છે.

7. સ્લીપ એપનિયા: ગાઉટ ધરાવતા લોકોમાં ઓબ્સ્ટ્રક્ટિવ સ્લીપ એપનિયાનું જોખમ વધારે જોવા મળ્યું છે.

8. અમુક કેન્સર: કેટલાક અભ્યાસો ગાઉટ અને અમુક પ્રકારના કેન્સર, ખાસ કરીને પ્રોસ્ટેટ કેન્સર વચ્ચે જોડાણ સૂચવે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે ગાઉટ ધરાવતા દરેક વ્યક્તિને આ તમામ રોગો થશે જ એવું નથી. જો કે, આ સંકળાયેલા રોગોના વધતા જોખમને સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે જેથી યોગ્ય નિવારણ અને વ્યવસ્થાપન કરી શકાય. જો તમને ગાઉટ હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે આ સંકળાયેલા જોખમો વિશે ચર્ચા કરવી અને તેમને નિયંત્રિત કરવા માટે પગલાં ભરવા મહત્વપૂર્ણ છે.

ગાઉટ નું નિદાન

ગાઉટનું નિદાન મુખ્યત્વે તમારા લક્ષણો, શારીરિક તપાસ અને અમુક ચોક્કસ ટેસ્ટના પરિણામોના આધારે કરવામાં આવે છે. કોઈ એક ચોક્કસ ટેસ્ટ નથી જે ગાઉટનું નિદાન કરી શકે, પરંતુ ડૉક્ટર નીચેની પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને નિદાન સુધી પહોંચે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ:

• ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે, જેમાં દુખાવાની શરૂઆત, સ્થાન, તીવ્રતા અને સમયગાળો શામેલ છે.
• તેઓ તમારા તબીબી ઇતિહાસ વિશે પણ પૂછશે, જેમાં તમને અન્ય કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ છે કે કેમ, તમે કોઈ દવાઓ લઈ રહ્યા છો કે કેમ અને તમારા પરિવારમાં કોઈને ગાઉટ છે કે કેમ તે વિશે જાણકારી મેળવશે.
• શારીરિક તપાસ દરમિયાન, ડૉક્ટર અસરગ્રસ્ત સાંધામાં સોજો, લાલાશ અને ગરમીની તપાસ કરશે.

2. સાંધાના પ્રવાહીની તપાસ (Synovial Fluid Analysis):

• આ ગાઉટના નિદાન માટે સૌથી ચોક્કસ ટેસ્ટ છે.
• અસરગ્રસ્ત સાંધામાંથી સોયની મદદથી થોડો પ્રવાહી (સાઇનોવિયલ ફ્લુઇડ) કાઢવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયાને આર્થ્રોસેન્ટેસિસ (Arthrocentesis) કહેવામાં આવે છે.
• પ્રવાહીને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે કે તેમાં યુરિક એસિડના સ્ફટિકો હાજર છે કે નહીં. જો યુરિક એસિડના સ્ફટિકો જોવા મળે તો તે ગાઉટની પુષ્ટિ કરે છે.
• આ ટેસ્ટ ચેપ અથવા અન્ય પ્રકારના સંધિવાને પણ નકારી કાઢવામાં મદદ કરે છે.

3. લોહીની તપાસ (Blood Test):

• લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર માપવા માટે બ્લડ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.
• જો કે, લોહીમાં યુરિક એસિડનું ઊંચું સ્તર હોવું એ જરૂરી નથી કે તમને ગાઉટ હોય જ. ઘણા લોકોમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઊંચું હોઈ શકે છે પરંતુ તેમને ક્યારેય ગાઉટનો હુમલો આવતો નથી (એસિમ્પટોમેટિક હાયપરયુરિસેમિયા).
• તેવી જ રીતે, ગાઉટના હુમલા દરમિયાન કેટલાક લોકોમાં યુરિક એસિડનું સ્તર સામાન્ય પણ હોઈ શકે છે.
• તેથી, લોહીની તપાસ એકલા ગાઉટનું નિદાન કરવા માટે પૂરતી નથી, પરંતુ તે નિદાન પ્રક્રિયામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

4. એક્સ-રે (X-ray):

• ગાઉટના પ્રારંભિક તબક્કામાં એક્સ-રે સામાન્ય રીતે સામાન્ય દેખાય છે.
• લાંબા સમય સુધી રહેલા ગાઉટમાં, એક્સ-રે સાંધાને થયેલું નુકસાન અને યુરિક એસિડના સ્ફટિકોના જમા થવાથી બનેલા ટોફીને દર્શાવી શકે છે.
• એક્સ-રે અન્ય પ્રકારના સંધિવાને નકારી કાઢવામાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.

નિદાન પ્રક્રિયા:

સામાન્ય રીતે, ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો અને શારીરિક તપાસના આધારે ગાઉટની શંકા કરશે. સાંધાના પ્રવાહીની તપાસ એ નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ ટેસ્ટ છે. લોહીની તપાસ યુરિક એસિડના સ્તરને માપવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ તે એકલું નિદાન માટે પૂરતું નથી. એક્સ-રે લાંબા સમય સુધી રહેલા ગાઉટમાં ઉપયોગી થઈ શકે છે.

જો તમને ગાઉટના લક્ષણો જણાય તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ જેથી યોગ્ય નિદાન થઈ શકે અને તાત્કાલિક સારવાર શરૂ કરી શકાય. વહેલું નિદાન અને સારવાર સાંધાને કાયમી નુકસાન થતું અટકાવી શકે છે અને ભવિષ્યના હુમલાને રોકવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

ગાઉટ ની સારવાર

ગાઉટની સારવારના બે મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે:

1. તીવ્ર હુમલાની સારવાર (Treatment of Acute Gout Attacks):

તીવ્ર ગાઉટના હુમલાનો હેતુ દુખાવો, સોજો અને બળતરાને ઝડપથી ઘટાડવાનો છે. આ માટે નીચેની દવાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે:

• નોન-સ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs): આ દવાઓ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં ખૂબ જ અસરકારક છે. ઉદાહરણોમાં ઇન્ડોમેથાસિન, નેપ્રોક્સેન અને આઇબુપ્રોફેનનો સમાવેશ થાય છે. ડૉક્ટર તમારી તબીબી સ્થિતિ અને અન્ય દવાઓના આધારે યોગ્ય NSAID અને તેની માત્રા નક્કી કરશે. શક્ય તેટલું જલ્દી હુમલો શરૂ થાય ત્યારે આ દવાઓ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.
• કોલ્ચીસીન (Colchicine): આ દવા ખાસ કરીને ગાઉટની સારવાર માટે વપરાય છે. તે બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તે હુમલાના શરૂઆતના કલાકોમાં સૌથી વધુ અસરકારક છે. તેના કેટલાક આડઅસરો હોઈ શકે છે, જેમ કે ઉબકા, ઉલટી અને ઝાડા.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ (Corticosteroids): જો NSAIDs અને કોલ્ચીસીન અસરકારક ન હોય અથવા જો તમે આ દવાઓ લઈ શકતા ન હોવ (અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓમાં), તો ડૉક્ટર કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ આપી શકે છે. આ દવાઓ ગોળીઓ સ્વરૂપે અથવા સીધા અસરગ્રસ્ત સાંધામાં ઇન્જેક્ટ કરી શકાય છે. તે બળતરાને ખૂબ જ અસરકારક રીતે ઘટાડે છે, પરંતુ લાંબા ગાળાના ઉપયોગથી તેની આડઅસરો થઈ શકે છે.

તીવ્ર હુમલા દરમિયાન અન્ય ભલામણો:

• આરામ: અસરગ્રસ્ત સાંધાને આરામ આપો અને તેના પર વજન ન મુકો.
• બરફ લગાવો: દિવસમાં ઘણી વખત 15-20 મિનિટ માટે બરફ લગાવો, જેનાથી દુખાવો અને સોજો ઓછો થશે.
• પુષ્કળ પ્રવાહી લો: પાણી અને અન્ય નોન-આલ્કોહોલિક પ્રવાહી પીવો, જે યુરિક એસિડને બહાર કાઢવામાં મદદ કરશે.
• સાંધાને ઊંચો રાખો: સોજો ઘટાડવા માટે અસરગ્રસ્ત સાંધાને હૃદયના સ્તરથી ઉપર રાખો.

2. ભવિષ્યના હુમલાને રોકવા માટે સારવાર (Treatment to Prevent Future Gout Attacks):

જો તમને વારંવાર ગાઉટના હુમલા આવતા હોય અથવા જો તમને ટોફી (યુરિક એસિડના ગઠ્ઠા) થયા હોય અથવા કિડનીમાં પથરી હોય, તો ડૉક્ટર ભવિષ્યના હુમલાને રોકવા માટે લાંબા ગાળાની દવાઓ લખી શકે છે. આ દવાઓ લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવાનું કામ કરે છે:

• યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડતી દવાઓ:
  • એલોપ્યુરિનોલ (Allopurinol): આ દવા શરીરમાં યુરિક એસિડના ઉત્પાદનને ઘટાડે છે. તે સામાન્ય રીતે દરરોજ લેવામાં આવે છે.
  • ફેબુક્સોસ્ટેટ (Febuxostat): આ પણ યુરિક એસિડના ઉત્પાદનને ઘટાડે છે અને એલોપ્યુરિનોલની જેમ જ કામ કરે છે, પરંતુ તેની કેટલીક અલગ આડઅસરો હોઈ શકે છે.
• કિડની દ્વારા યુરિક એસિડનો નિકાલ વધારતી દવાઓ (Uricosuric agents):
  • પ્રોબેનેસીડ (Probenecid): આ દવા કિડનીને લોહીમાંથી વધુ યુરિક એસિડને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.

ભવિષ્યના હુમલાને રોકવા માટે જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:

દવાઓ ઉપરાંત, જીવનશૈલીમાં ફેરફાર પણ ગાઉટના હુમલાને રોકવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે:

• આહારમાં ફેરફાર: પ્યુરિનયુક્ત ખોરાક (જેમ કે લાલ માંસ, ઓર્ગન મીટ, અમુક સીફૂડ) અને ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાંનું સેવન ઓછું કરો.
• આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો: ખાસ કરીને બીયર ટાળો.
• વજન ઓછું કરો: જો તમારું વજન વધારે હોય અથવા તમે મેદસ્વી હોવ તો ધીમે ધીમે વજન ઘટાડવું ફાયદાકારક છે.
• પુષ્કળ પાણી પીવો: દરરોજ ઓછામાં ઓછું 8 ગ્લાસ પાણી પીવો, જે કિડનીને યુરિક એસિડને બહાર કાઢવામાં મદદ કરશે.
• નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત હળવી કસરત તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે સારી છે, પરંતુ તીવ્ર કસરતથી ગાઉટનો હુમલો આવી શકે છે, તેથી સાવચેતી રાખો.

ગાઉટની સારવાર લાંબા ગાળાની હોઈ શકે છે અને તમારા ડૉક્ટર તમારી સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરીને તમારા માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના નક્કી કરશે. નિયમિત ફોલો-અપ અને ડૉક્ટરની સલાહનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ગાઉટ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

ગાઉટ હોય ત્યારે શું ખાવું અને શું ન ખાવું તે જાણવું તમારા યુરિક એસિડના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં અને ગાઉટના હુમલાને રોકવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. જો કે, એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે આહાર એકલો દવાઓની જગ્યા લઈ શકતો નથી, પરંતુ તે સારવારનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.

ગાઉટમાં શું ખાવું જોઈએ:

• ફળો: મોટાભાગના ફળો ગાઉટ માટે સારા છે, ખાસ કરીને ચેરીઝ. ચેરીઝમાં એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો હોય છે જે ગાઉટના હુમલાને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.
• શાકભાજી: બધા પ્રકારના શાકભાજી ગાઉટ માટે ફાયદાકારક છે.
• કઠોળ: મોટાભાગના કઠોળ (દાળ, ચણા, વટાણા) પ્યુરિનથી ભરપૂર હોવા છતાં, સંશોધનો દર્શાવે છે કે તે ગાઉટનું જોખમ વધારતા નથી. તે પ્રોટીન અને ફાઇબરનો સારો સ્ત્રોત છે.
• અનાજ: આખા અનાજ (ઘઉં, ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઇસ) ગાઉટ માટે સારા છે.
• ડેરી ઉત્પાદનો (ઓછી ચરબીવાળા): દૂધ, દહીં અને અન્ય ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• ઈંડા: ઈંડા પ્રોટીનનો સારો સ્ત્રોત છે અને ગાઉટ માટે સલામત છે.
• પાણી: પુષ્કળ પાણી પીવું (દિવસમાં ઓછામાં ઓછું 8 ગ્લાસ) કિડનીને યુરિક એસિડને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે અને સ્ફટિકો બનતા અટકાવે છે.
• કોફી: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે કોફી પીવાથી ગાઉટનું જોખમ ઓછું થઈ શકે છે.

ગાઉટમાં શું ન ખાવું જોઈએ (અથવા ઓછું ખાવું જોઈએ):

• લાલ માંસ: બીફ, લેમ્બ અને પોર્ક જેવા લાલ માંસમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. તેનું સેવન મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• ઓર્ગન મીટ: લીવર, કિડની અને સ્વીટબ્રેડ જેવા ઓર્ગન મીટમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ ખૂબ જ વધારે હોય છે અને તેને ટાળવું જોઈએ.
• અમુક સીફૂડ: એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ, હેરિંગ અને મેકરેલ જેવા અમુક સીફૂડમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે અને તેનું સેવન મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાં: ખાંડવાળા સોડા અને ફળોના રસમાં ફ્રુક્ટોઝનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે શરીરમાં યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે. તેનું સેવન ટાળવું જોઈએ.
• આલ્કોહોલ: ખાસ કરીને બીયર યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે અને કિડની દ્વારા તેના નિકાલને ઘટાડે છે. અન્ય આલ્કોહોલિક પીણાંનું સેવન પણ મર્યાદિત કરવું જોઈએ.
• યીસ્ટ ધરાવતા ખોરાક: બ્રેડ અને અન્ય યીસ્ટ ધરાવતા ખોરાકમાં પ્યુરિન હોય છે, પરંતુ તેનું પ્રમાણ માંસ અને સીફૂડ જેટલું વધારે નથી. તેનું સેવન મધ્યમ પ્રમાણમાં કરી શકાય છે.

અન્ય મહત્વની બાબતો:

• ધીમે ધીમે વજન ઘટાડવું: જો તમારું વજન વધારે હોય અથવા તમે મેદસ્વી હોવ તો ધીમે ધીમે વજન ઘટાડવું ફાયદાકારક છે. ઝડપી વજન ઘટાડવાથી યુરિક એસિડનું સ્તર વધી શકે છે.
• સંતુલિત આહાર: તંદુરસ્ત અને સંતુલિત આહાર લો જેમાં ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજનો સમાવેશ થતો હોય.
• તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો: તમારા આહારમાં કોઈ મોટો ફેરફાર કરતા પહેલા અથવા કોઈ ચોક્કસ ખોરાક વિશે તમને કોઈ ચિંતા હોય તો તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયન સાથે વાત કરો. તેઓ તમારી વ્યક્તિગત જરૂરિયાતો અનુસાર યોગ્ય સલાહ આપી શકશે.

યાદ રાખો કે આહાર ગાઉટના વ્યવસ્થાપનનો એક ભાગ છે. તમારે તમારા ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓ પણ નિયમિતપણે લેવી જોઈએ.

ગાઉટ માટે ઘરેલું ઉપચાર

ગાઉટના તીવ્ર હુમલા માટે ઘરેલું ઉપચાર તબીબી સારવારની જગ્યા લઈ શકે નહીં, પરંતુ તે લક્ષણોને હળવા કરવામાં અને રાહત મેળવવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. લાંબા ગાળાના વ્યવસ્થાપન માટે ડૉક્ટરની સલાહ અને દવાઓ જરૂરી છે. અહીં કેટલાક ઘરેલું ઉપચાર આપ્યા છે જે ગાઉટના લક્ષણોને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે:

તીવ્ર હુમલા દરમિયાન રાહત માટે:

• બરફ લગાવો: દિવસમાં ઘણી વખત 15-20 મિનિટ માટે અસરગ્રસ્ત સાંધા પર બરફ લગાવો. બરફ સોજો અને દુખાવો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. સીધો ત્વચા પર બરફ ન લગાવો, તેને કપડામાં લપેટીને લગાવો.
• સાંધાને આરામ આપો અને ઊંચો રાખો: હુમલા દરમિયાન અસરગ્રસ્ત સાંધા પર વજન ન મુકો અને તેને શક્ય હોય તો હૃદયના સ્તરથી ઉપર રાખો.
• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસભર પુષ્કળ પાણી પીવો (ઓછામાં ઓછું 8 ગ્લાસ). પાણી યુરિક એસિડને કિડની દ્વારા બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે અને સ્ફટિકો બનતા અટકાવે છે.
• ચેરીઝ અથવા ચેરીનો રસ: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે ચેરીઝ અને ચેરીનો રસ યુરિક એસિડના સ્તરને ઘટાડવામાં અને બળતરાને ઓછી કરવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે તાજી ચેરી ખાઈ શકો છો અથવા ખાંડ વગરનો ચેરીનો રસ પી શકો છો.
• એપલ સાઇડર વિનેગર (સાવધાની સાથે): કેટલાક લોકો માને છે કે એપલ સાઇડર વિનેગર યુરિક એસિડના સ્તરને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરે છે. જો તમે તેનો ઉપયોગ કરવા માંગતા હો, તો એક ગ્લાસ પાણીમાં એક ચમચી ભેળવીને દિવસમાં એક કે બે વાર પી શકો છો. જો તમને એસિડિટીની સમસ્યા હોય તો તેનો ઉપયોગ ટાળો.
• બેકિંગ સોડા (સાવધાની સાથે): કેટલાક લોકો માને છે કે બેકિંગ સોડા લોહીમાં યુરિક એસિડને તટસ્થ કરવામાં મદદ કરે છે. જો તમે તેનો ઉપયોગ કરવા માંગતા હો, તો અડધી ચમચી બેકિંગ સોડાને એક ગ્લાસ પાણીમાં ભેળવીને દિવસમાં એક કે બે વાર પી શકો છો. જો તમને હાઈ બ્લડ પ્રેશર અથવા હૃદયની સમસ્યા હોય તો તેનો ઉપયોગ ટાળો.
• મેગ્નેશિયમ: મેગ્નેશિયમ યુરિક એસિડના સ્તરને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. મેગ્નેશિયમથી ભરપૂર ખોરાક લો (જેમ કે પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી, બદામ, બીજ) અથવા મેગ્નેશિયમ સપ્લિમેન્ટ લેતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લો.
• આદુ: આદુમાં એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો હોય છે. તમે આદુનો ચા બનાવીને પી શકો છો અથવા અસરગ્રસ્ત સાંધા પર આદુની પેસ્ટ લગાવી શકો છો.
• હળદર: હળદરમાં કર્ક્યુમિન નામનું તત્વ હોય છે, જે બળતરા વિરોધી છે. તમે હળદરવાળું દૂધ પી શકો છો અથવા હળદરનો ઉપયોગ રસોઈમાં કરી શકો છો.

લાંબા ગાળાના વ્યવસ્થાપન માટે:

• આહારમાં ફેરફાર: પ્યુરિનયુક્ત ખોરાક (લાલ માંસ, ઓર્ગન મીટ, અમુક સીફૂડ) અને ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાંનું સેવન ઓછું કરો. આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો, ખાસ કરીને બીયર.
• પુષ્કળ પાણી પીવો: દરરોજ પૂરતું પાણી પીવો.
• સ્વસ્થ વજન જાળવો: જો તમારું વજન વધારે હોય તો ધીમે ધીમે વજન ઘટાડો.
• નિયમિત કસરત કરો: હળવી કસરત તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે સારી છે, પરંતુ તીવ્ર કસરત ટાળો.
• તણાવનું વ્યવસ્થાપન કરો: તણાવ ગાઉટના હુમલાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે, તેથી તણાવ ઓછો કરવા માટે યોગા, ધ્યાન અથવા અન્ય તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.

મહત્વપૂર્ણ નોંધ:

ઘરેલું ઉપચાર લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી દવાઓનો વિકલ્પ નથી. ગાઉટના યોગ્ય નિદાન અને અસરકારક સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને વારંવાર ગાઉટના હુમલા આવતા હોય અથવા તમને ટોફી થયા હોય, તો તમારે લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવા માટે લાંબા ગાળાની દવાઓની જરૂર પડી શકે છે.

કોઈપણ ઘરેલું ઉપચાર શરૂ કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી સલાહભર્યું છે, ખાસ કરીને જો તમને અન્ય કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ હોય અથવા તમે અન્ય દવાઓ લઈ રહ્યા હોવ.

ગાઉટ કેવી રીતે અટકાવવું?

ગાઉટને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય ન હોઈ શકે, ખાસ કરીને જો તમને તેના માટે આનુવંશિક વલણ હોય, પરંતુ તમે તમારા જીવનશૈલીમાં અને આહારમાં ફેરફાર કરીને તેના થવાનું જોખમ значно ઘટાડી શકો છો અને હુમલાની આવૃત્તિ અને તીવ્રતાને નિયંત્રિત કરી શકો છો. ગાઉટને અટકાવવા માટેના કેટલાક અસરકારક પગલાં નીચે મુજબ છે:

આહારમાં ફેરફાર:

• પ્યુરિનયુક્ત ખોરાકનું સેવન મર્યાદિત કરો: લાલ માંસ (બીફ, લેમ્બ, પોર્ક), ઓર્ગન મીટ (લીવર, કિડની), અને અમુક સીફૂડ (એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ, હેરિંગ) જેવા ખોરાકમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે શરીરમાં યુરિક એસિડમાં રૂપાંતરિત થાય છે. આ ખોરાકનું સેવન ઓછું કરો.
• ફ્રુક્ટોઝયુક્ત પીણાં ટાળો: ખાંડવાળા સોડા અને ફળોના રસમાં ફ્રુક્ટોઝનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે. તેનું સેવન ટાળો.
• આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો: ખાસ કરીને બીયર યુરિક એસિડનું સ્તર વધારે છે અને કિડની દ્વારા તેના નિકાલને ઘટાડે છે. અન્ય આલ્કોહોલિક પીણાંનું સેવન પણ મધ્યમ પ્રમાણમાં કરો.
• ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનોનું સેવન કરો: દૂધ, દહીં અને અન્ય ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસભર પૂરતું પાણી પીવું (ઓછામાં ઓછું 8 ગ્લાસ) કિડનીને યુરિક એસિડને અસરકારક રીતે બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે અને સ્ફટિકો બનતા અટકાવે છે.

જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:

• સ્વસ્થ વજન જાળવો: જો તમારું વજન વધારે હોય અથવા તમે મેદસ્વી હોવ તો ધીમે ધીમે વજન ઘટાડવું ફાયદાકારક છે. ઝડપી વજન ઘટાડવાથી યુરિક એસિડનું સ્તર વધી શકે છે, તેથી ધીમી અને સ્થિર રીતે વજન ઘટાડો.
• નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત હળવીથી મધ્યમ તીવ્રતાવાળી કસરત તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે સારી છે અને વજનને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. જો કે, તીવ્ર કસરતથી ગાઉટનો હુમલો આવી શકે છે, તેથી સાવચેતી રાખો.
• તણાવનું વ્યવસ્થાપન કરો: તણાવ ગાઉટના હુમલાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે. તણાવ ઓછો કરવા માટે યોગા, ધ્યાન અથવા અન્ય તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.

દવાઓ:

• ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ દવાઓ લો: જો તમને વારંવાર ગાઉટના હુમલા આવતા હોય અથવા તમારું યુરિક એસિડનું સ્તર ખૂબ ઊંચું હોય, તો ડૉક્ટર યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવા માટે દવાઓ લખી શકે છે (જેમ કે એલોપ્યુરિનોલ અથવા ફેબુક્સોસ્ટેટ). આ દવાઓ નિયમિતપણે લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, ભલે તમને કોઈ લક્ષણો ન હોય.
• અન્ય દવાઓ વિશે સાવચેત રહો: કેટલીક દવાઓ (જેમ કે અમુક મૂત્રવર્ધક દવાઓ અને ઓછી માત્રામાં એસ્પિરિન) યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. જો તમે આ દવાઓ લઈ રહ્યા હોવ તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો.

અન્ય ભલામણો:

• ચેરીઝનું સેવન કરો: તાજી ચેરી અથવા ચેરીનો રસ ગાઉટના હુમલાને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પૂરતું પાણી પીવો: ડિહાઇડ્રેશન યુરિક એસિડના સ્ફટિકો બનવાનું જોખમ વધારે છે.

યાદ રાખો કે ગાઉટને અટકાવવા માટે કોઈ એક જ સરળ ઉપાય નથી. જીવનશૈલીમાં અને આહારમાં લાંબા ગાળાના ફેરફારો કરવા અને ડૉક્ટરની સલાહનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને ગાઉટનું જોખમ વધારે હોય અથવા તમને પહેલાથી જ હુમલા આવ્યા હોય, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો અને તમારા માટે શ્રેષ્ઠ નિવારણ યોજના વિશે ચર્ચા કરો.

સારાંશ

ગાઉટ એ એક પ્રકારનો સંધિવા છે જે લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધી જવાને કારણે થાય છે. આ વધેલું યુરિક એસિડ સાંધામાં સ્ફટિકો સ્વરૂપે જમા થાય છે, જેના કારણે અચાનક અને તીવ્ર દુખાવો, સોજો, લાલાશ અને ગરમી જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.

ગાઉટ થવાના મુખ્ય કારણોમાં શરીરમાં વધુ પડતું યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન, કિડની દ્વારા યુરિક એસિડનો ઓછો નિકાલ, પ્યુરિનયુક્ત ખોરાક અને આલ્કોહોલનું વધુ સેવન, વધારે વજન અને અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ અને દવાઓનો સમાવેશ થાય છે.

ગાઉટનું નિદાન લક્ષણો, શારીરિક તપાસ અને સાંધાના પ્રવાહીની તપાસ દ્વારા કરવામાં આવે છે. લોહીની તપાસ યુરિક એસિડનું સ્તર જાણવામાં મદદ કરે છે.

ગાઉટની સારવારમાં તીવ્ર હુમલા દરમિયાન દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે દવાઓ (NSAIDs, કોલ્ચીસીન, કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ) અને ભવિષ્યના હુમલાને રોકવા માટે લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડતી દવાઓ (એલોપ્યુરિનોલ, ફેબુક્સોસ્ટેટ, પ્રોબેનેસીડ) નો ઉપયોગ થાય છે.

ગાઉટને અટકાવવા માટે આહારમાં ફેરફાર (પ્યુરિનયુક્ત ખોરાક અને આલ્કોહોલનું સેવન ઓછું કરવું, પુષ્કળ પાણી પીવું), સ્વસ્થ વજન જાળવવું અને નિયમિત કસરત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.