રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ શું છે?

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ (સક્રિય સંધિવા) એ એક પ્રકારનો સંધિવા છે જે શરીરના અન્ય ભાગમાં ચેપ લાગ્યા પછી થાય છે. તે મોટે ભાગે ઘૂંટણ, પગની ઘૂંટી અને પગને અસર કરે છે. આંખો, ત્વચા અને મૂત્રમાર્ગ પણ અસરગ્રસ્ત થઈ શકે છે.

ચિહ્નો અને લક્ષણો:

સક્રિય સંધિવાના લક્ષણો સામાન્ય રીતે ચેપ લાગ્યાના 1 થી 4 અઠવાડિયા પછી શરૂ થાય છે. તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

• સાંધામાં દુખાવો અને જડતા, ખાસ કરીને ઘૂંટણ, પગની ઘૂંટી અને પગમાં
• સોજોવાળા સાંધા જે ગરમ અને લાલ હોય છે
• આંખોમાં લાલાશ, દુખાવો અને ખંજવાળ (નેત્રસ્તર દાહ)
• પેશાબ કરતી વખતે દુખાવો અથવા બળતરા
• વારંવાર પેશાબ કરવાની જરૂરિયાત
• ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, ખાસ કરીને હાથ અને પગના તળિયા પર
• મોઢામાં ચાંદા
• અતિશય થાક

કારણો:

સક્રિય સંધિવા બેક્ટેરિયાના ચેપને કારણે થાય છે. આ ચેપ મોટે ભાગે નીચેના કારણોસર થાય છે:

• જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (STI), જેમ કે ક્લેમીડિયા
• ખોરાકજન્ય ચેપ, જેમ કે સાલ્મોનેલા, શિગેલા, યર્સિનિયા અને કેમ્પાયલોબેક્ટર

કેટલાક લોકોમાં, ચેપ ખૂબ જ હળવો હોઈ શકે છે અને તેમને ખ્યાલ પણ ન હોય કે તેમને ચેપ લાગ્યો છે.

નિદાન:

સક્રિય સંધિવાનું નિદાન કરવા માટે કોઈ ચોક્કસ પરીક્ષણ નથી. ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસના આધારે નિદાન કરશે. તેઓ ચેપના ચિહ્નો શોધવા માટે રક્ત પરીક્ષણો, પેશાબ પરીક્ષણો અથવા સાંધાના પ્રવાહીનું પરીક્ષણ પણ કરી શકે છે.

સારવાર:

સક્રિય સંધિવાની કોઈ કાયમી સારવાર નથી, પરંતુ સારવાર લક્ષણોને દૂર કરવામાં અને ચેપને મટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. સારવારમાં નીચેનાનો સમાવેશ થઈ શકે છે:

• એન્ટિબાયોટિક્સ: જો તમને બેક્ટેરિયલ ચેપ હોય તો તેની સારવાર માટે.
• નોનસ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs): સાંધાના દુખાવા અને સોજોને ઘટાડવા માટે.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ: ગંભીર સોજો માટે, ગોળીઓ અથવા ઇન્જેક્શન દ્વારા આપી શકાય છે.
• રોગ-સંશોધિત એન્ટિ-રુમેટિક દવાઓ (DMARDs): જો લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે તો.
• ફિઝિયોથેરાપી: સાંધાની ગતિ અને કાર્યને સુધારવા માટે.

મોટાભાગના લોકો 6 થી 12 મહિનામાં સક્રિય સંધિવાથી સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ થઈ જાય છે. જો કે, કેટલાક લોકોમાં લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે અથવા ફરીથી થઈ શકે છે.

જો તમને ચેપ લાગ્યા પછી સાંધામાં દુખાવો થાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. વહેલું નિદાન અને સારવાર ગૂંચવણોને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ નાં કારણો શું છે?

સક્રિય સંધિવાના મુખ્ય કારણો બેક્ટેરિયલ ચેપ છે. આ ચેપ મોટે ભાગે નીચેના બે માર્ગો દ્વારા શરીરમાં પ્રવેશે છે:

1. જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (STI): ક્લેમીડિયા ટ્રેકોમેટિસ (Chlamydia trachomatis) બેક્ટેરિયા સક્રિય સંધિવાનું સૌથી સામાન્ય જાતીય રીતે સંક્રમિત કારણ છે. અન્ય STI જેવા કે યુરેપ્લાઝ્મા યુરેલિટીકમ (Ureaplasma urealyticum) અને નેઇસેરિયા ગોનોરીઆ (Neisseria gonorrhoeae) પણ ક્યારેક કારણભૂત હોઈ શકે છે.
2. ખોરાકજન્ય ચેપ: અમુક બેક્ટેરિયા જે દૂષિત ખોરાક દ્વારા શરીરમાં પ્રવેશે છે તે પણ સક્રિય સંધિવાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે. આમાં સાલ્મોનેલા (Salmonella), શિગેલા (Shigella), યર્સિનિયા (Yersinia) અને કેમ્પાયલોબેક્ટર (Campylobacter) જેવા બેક્ટેરિયાનો સમાવેશ થાય છે. ક્લોસ્ટ્રિડિયમ ડિફિસિલ (Clostridium difficile) પણ ક્યારેક કારણભૂત હોઈ શકે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે આ બેક્ટેરિયાના ચેપ પછી, શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ અસામાન્ય રીતે પ્રતિક્રિયા કરે છે અને સાંધામાં સોજો લાવે છે, ભલે સાંધામાં બેક્ટેરિયા હાજર ન હોય.

કેટલાક પરિબળો સક્રિય સંધિવાનું જોખમ વધારી શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• વય: 20 થી 40 વર્ષની વયના લોકોમાં તે વધુ સામાન્ય છે.
• જાતિ: જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપને કારણે થતો સક્રિય સંધિવા પુરુષોમાં વધુ સામાન્ય છે, જ્યારે ખોરાકજન્ય ચેપને કારણે થતો સક્રિય સંધિવા સ્ત્રીઓ અને પુરુષોમાં સમાન રીતે જોવા મળે છે.
• આનુવંશિક પરિબળો: HLA-B27 નામનું ચોક્કસ જનીન ધરાવતા લોકોમાં સક્રિય સંધિવાનું જોખમ વધારે હોય છે. જો કે, આ જનીન ધરાવતા મોટાભાગના લોકોને ક્યારેય સક્રિય સંધિવા થતો નથી.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ બેક્ટેરિયાથી સંક્રમિત મોટાભાગના લોકોને સક્રિય સંધિવા થતો નથી. અમુક લોકોમાં જ આ સ્થિતિ વિકસે છે, જે સૂચવે છે કે વ્યક્તિગત સંવેદનશીલતા અને અન્ય પરિબળો પણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

સક્રિય સંધિવાના ચિહ્નો અને લક્ષણો વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાઈ શકે છે અને તેની તીવ્રતા પણ અલગ અલગ હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે, ચેપ લાગ્યાના 1 થી 4 અઠવાડિયા પછી લક્ષણો દેખાવાનું શરૂ થાય છે. મુખ્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

સાંધાના લક્ષણો (Arthritis):

• દુખાવો: એક અથવા વધુ સાંધામાં દુખાવો થવો. આ દુખાવો હળવોથી લઈને તીવ્ર સુધીનો હોઈ શકે છે.
• જડતા: ખાસ કરીને સવારમાં અથવા લાંબા સમય સુધી આરામ કર્યા પછી સાંધામાં જકડાઈ જવું.
• સાંધામાં સોજો: અસરગ્રસ્ત સાંધાની આસપાસ સોજો આવવો, જેના કારણે તે સ્પર્શ કરવાથી ગરમ અને લાલ લાગે છે.
• સામાન્ય રીતે અસરગ્રસ્ત સાંધા: ઘૂંટણ, પગની ઘૂંટીઓ, પગના પંજા અને આંગળીઓના સાંધા સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત થાય છે. ક્યારેક કાંડા, હાથ અને પીઠના નીચેના ભાગના સાંધામાં પણ દુખાવો થઈ શકે છે.
• અસમપ્રમાણ અસર (Asymmetrical involvement): મોટાભાગે શરીરની એક બાજુના સાંધા બીજી બાજુના સાંધા કરતાં વધુ અસરગ્રસ્ત હોય છે.

આંખના લક્ષણો (Conjunctivitis/Uveitis):

• નેત્રસ્તર દાહ (Conjunctivitis): આંખોમાં લાલાશ, ખંજવાળ, બળતરા અને પાણી આવવું. ક્યારેક ચીકણો સ્ત્રાવ પણ થઈ શકે છે.
• યુવેઆઇટિસ (Uveitis): આંખના અંદરના ભાગમાં સોજો આવવો. તેનાથી આંખોમાં દુખાવો, લાલાશ, ઝાંખી દ્રષ્ટિ અને પ્રકાશ પ્રત્યે સંવેદનશીલતા થઈ શકે છે.

મૂત્રમાર્ગના લક્ષણો (Urethritis/Cystitis):

• મૂત્રમાર્ગનો સોજો (Urethritis): પેશાબ કરતી વખતે દુખાવો અથવા બળતરા થવી.
• વારંવાર પેશાબ કરવાની જરૂરિયાત: સામાન્ય કરતાં વધુ વખત પેશાબ જવાની ઇચ્છા થવી.

ત્વચા અને શ્લેષ્મ કલાના લક્ષણો (Skin and Mucous Membranes):

• કેરાટોડર્મા બ્લનોરેજિકમ (Keratoderma blennorrhagicum): હાથ અને પગના તળિયા પર નાના, પીળાશ પડતા ફોલ્લાઓ થવા, જે બાદમાં જાડા અને ભીંગડાવાળા થઈ શકે છે.
• સર્સીનેટ બાલનાઇટિસ (Circinate balanitis): શિશ્નના ટોચ પર નાના, પીડારહિત ચાંદા થવા (પુરુષોમાં).
• મોઢામાં ચાંદા (Oral ulcers): મોઢામાં નાના, પીડારહિત ચાંદા પડવા.

અન્ય લક્ષણો:

• થાક: અતિશય થાક અને નબળાઈ લાગવી.
• તાવ: હળવો તાવ આવી શકે છે.
• વજન ઘટવું: કારણ વગર વજન ઘટવું.
• એન્ટિસાઇટિસ (Enthesitis): રજ્જૂ અને અસ્થિબંધન જ્યાં હાડકા સાથે જોડાય છે ત્યાં દુખાવો થવો, ખાસ કરીને પગની એડીમાં (એકિલિસ ટેન્ડોન).

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે દરેક વ્યક્તિમાં આ બધા લક્ષણો એકસાથે જોવા મળતા નથી. કેટલાક લોકોને માત્ર થોડા જ લક્ષણો હોઈ શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકોને ઘણાં લક્ષણોનો અનુભવ થઈ શકે છે. લક્ષણોની તીવ્રતા અને સમયગાળો પણ વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ અલગ અલગ હોઈ શકે છે. જો તમને આમાંના કોઈપણ લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ નું જોખમ કોને વધારે છે?

અમુક પરિબળો વ્યક્તિમાં સક્રિય સંધિવાનું જોખમ વધારે છે:

1. વય: સક્રિય સંધિવા મોટે ભાગે 20 થી 40 વર્ષની વયના પુખ્તોમાં જોવા મળે છે.

2. જાતિ:

• જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપને કારણે થતો સક્રિય સંધિવા પુરુષોમાં સ્ત્રીઓ કરતાં વધુ સામાન્ય છે.
• ખોરાકજન્ય ચેપને કારણે થતો સક્રિય સંધિવા સ્ત્રીઓ અને પુરુષો બંનેમાં સમાન રીતે જોવા મળે છે.

3. આનુવંશિક પરિબળો:

• HLA-B27 જનીન: આ એક ચોક્કસ જનીન છે જે સક્રિય સંધિવા સાથે મજબૂત રીતે સંકળાયેલું છે. આ જનીન ધરાવતા લોકોમાં આ સ્થિતિ વિકસાવવાનું જોખમ વધારે હોય છે. જો કે, એ નોંધવું અગત્યનું છે કે HLA-B27 ધરાવતા મોટાભાગના લોકોને ક્યારેય સક્રિય સંધિવા થતો નથી. આ સૂચવે છે કે અન્ય પરિબળો પણ ભૂમિકા ભજવે છે.
• કુટુંબનો ઇતિહાસ: જો તમારા પરિવારના સભ્યોને સક્રિય સંધિવા અથવા અન્ય પ્રકારના સ્પોન્ડિલોઆર્થરાઇટિસ (જેમ કે એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ અથવા સોરાયટિક આર્થરાઇટિસ) હોય, તો તમને આ સ્થિતિ થવાનું જોખમ થોડું વધારે હોઈ શકે છે.

4. ચોક્કસ ચેપનો ઇતિહાસ:

• જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (STI): ક્લેમીડિયા ટ્રેકોમેટિસ (Chlamydia trachomatis) સક્રિય સંધિવાનું સૌથી સામાન્ય ટ્રિગર છે.
• ખોરાકજન્ય ચેપ: સાલ્મોનેલા (Salmonella), શિગેલા (Shigella), યર્સિનિયા (Yersinia) અને કેમ્પાયલોબેક્ટર (Campylobacter) જેવા બેક્ટેરિયાથી થતા આંતરડાના ચેપ પણ સક્રિય સંધિવાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.

5. રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોવી: એચઆઇવી/એઇડ્સ ધરાવતા લોકોમાં સક્રિય સંધિવાનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે.

એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે આ જોખમી પરિબળો ધરાવતા દરેક વ્યક્તિને સક્રિય સંધિવા થશે જ એવું નથી. ઘણા લોકોમાં આ પરિબળો હોવા છતાં આ સ્થિતિ વિકસિત થતી નથી, જ્યારે અન્ય લોકોમાં કોઈ ઓળખી શકાય તેવા જોખમી પરિબળો વિના પણ સક્રિય સંધિવા થઈ શકે છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

સક્રિય સંધિવા પોતે એક રોગ છે, પરંતુ તે અન્ય રોગો સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે અથવા તેની કેટલીક ગૂંચવણો વિકસી શકે છે:

સંકળાયેલા રોગો (કારણો તરીકે):

સક્રિય સંધિવા મુખ્યત્વે અમુક બેક્ટેરિયલ ચેપને કારણે થાય છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (STI): ખાસ કરીને ક્લેમીડિયા ટ્રેકોમેટિસ (Chlamydia trachomatis) સૌથી સામાન્ય કારણ છે. અન્ય STI જેવા કે યુરેપ્લાઝ્મા યુરેલિટીકમ (Ureaplasma urealyticum) અને નેઇસેરિયા ગોનોરીઆ (Neisseria gonorrhoeae) પણ સંકળાયેલા હોઈ શકે છે.
• ખોરાકજન્ય ચેપ: અમુક આંતરડાના બેક્ટેરિયા જેવા કે સાલ્મોનેલા (Salmonella), શિગેલા (Shigella), યર્સિનિયા (Yersinia) અને કેમ્પાયલોબેક્ટર (Campylobacter) સક્રિય સંધિવાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે. ક્લોસ્ટ્રિડિયમ ડિફિસિલ (Clostridium difficile) પણ ક્યારેક કારણભૂત હોઈ શકે છે.

સક્રિય સંધિવા સાથે સંકળાયેલ અન્ય પરિસ્થિતિઓ અને ગૂંચવણો:

• અન્ય સ્પોન્ડિલોઆર્થરાઇટિસ (Spondyloarthritides): સક્રિય સંધિવા સ્પોન્ડિલોઆર્થરાઇટિસ નામના રોગોના જૂથનો એક ભાગ છે, જેમાં એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ (Ankylosing Spondylitis), સોરાયટિક આર્થરાઇટિસ (Psoriatic Arthritis) અને આંતરડાના દાહક રોગ (Inflammatory Bowel Disease) સાથે સંકળાયેલ આર્થરાઇટિસનો સમાવેશ થાય છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ખાસ કરીને HLA-B27 પોઝિટિવ વ્યક્તિઓમાં, સક્રિય સંધિવા ક્રોનિક બની શકે છે અને એન્કીલોઝિંગ સ્પોન્ડિલાઇટિસ જેવા અન્ય સ્પોન્ડિલોઆર્થરાઇટિસ જેવા લક્ષણો વિકસાવી શકે છે.
• ક્રોનિક આર્થરાઇટિસ: કેટલાક વ્યક્તિઓમાં, સક્રિય સંધિવાના લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે અને ક્રોનિક આર્થરાઇટિસમાં પરિણમી શકે છે.
• સેક્રોઇલિયાઇટિસ (Sacroiliitis): આ સ્થિતિમાં સેક્રોઇલિયાક સાંધા (નીચલા પીઠ અને નિતંબમાં સ્થિત સાંધા) માં સોજો આવે છે અને તે સક્રિય સંધિવા ધરાવતા કેટલાક લોકોમાં જોવા મળે છે, ખાસ કરીને HLA-B27 પોઝિટિવ વ્યક્તિઓમાં.
• યુવેઆઇટિસ (Uveitis): આંખના મધ્ય પડનો સોજો, જે સક્રિય સંધિવા સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે અને જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો દ્રષ્ટિ ગુમાવી શકે છે.
• હૃદયની સમસ્યાઓ: દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, સક્રિય સંધિવા એઓર્ટિક વાલ્વની બળતરા અથવા હૃદયના સ્નાયુઓની બળતરા (માયોકાર્ડિટિસ) જેવી હૃદયની સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે.
• મૂત્રમાર્ગની કાયમી સમસ્યાઓ: દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, વારંવાર મૂત્રમાર્ગનો સોજો મૂત્રમાર્ગના સંકુચિત થવા (યુરેથ્રલ સ્ટ્રિક્ચર) જેવી સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે મોટાભાગના લોકો સક્રિય સંધિવાથી સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ થઈ જાય છે અને તેમને લાંબા ગાળાની કોઈ સમસ્યાઓ થતી નથી. જો કે, કેટલાક વ્યક્તિઓમાં ક્રોનિક લક્ષણો અથવા ગૂંચવણો વિકસી શકે છે, ખાસ કરીને જો તેઓ HLA-B27 પોઝિટિવ હોય અથવા તેમને વારંવાર ચેપ લાગતો હોય.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ નું નિદાન

સક્રિય સંધિવાનું નિદાન તેના લક્ષણો અને તબીબી ઇતિહાસ પર આધારિત છે, કારણ કે તેના માટે કોઈ એક ચોક્કસ ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ ઉપલબ્ધ નથી. ડૉક્ટર નિદાન સુધી પહોંચવા માટે નીચેના પગલાંઓ અને પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરી શકે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ:

• લક્ષણોની ચર્ચા: ડૉક્ટર તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે, જેમાં સાંધામાં દુખાવો, જડતા, સોજો, આંખોમાં સમસ્યાઓ, પેશાબની સમસ્યાઓ અને ત્વચા પરના ફેરફારોનો સમાવેશ થાય છે. તેઓ લક્ષણો ક્યારે શરૂ થયા, તેની તીવ્રતા અને પેટર્ન વિશે પણ પૂછશે.
• ચેપનો ઇતિહાસ: ડૉક્ટર તમને તાજેતરના કોઈપણ ચેપ વિશે પૂછશે, ખાસ કરીને જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ અથવા આંતરડાના ચેપ વિશે.
• તબીબી ઇતિહાસ: તમારા ભૂતકાળના તબીબી ઇતિહાસ અને તમારા પરિવારના તબીબી ઇતિહાસ વિશે માહિતી મેળવશે, ખાસ કરીને સંધિવા અથવા અન્ય સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો વિશે.
• શારીરિક તપાસ: ડૉક્ટર તમારા સાંધામાં સોજો, દુખાવો અને ગતિની મર્યાદા માટે તપાસ કરશે. તેઓ તમારી આંખો, ત્વચા અને જનનાંગોની પણ તપાસ કરી શકે છે.

2. પ્રયોગશાળા પરીક્ષણો:

સક્રિય સંધિવાનું નિદાન કરવા માટે કોઈ ચોક્કસ રક્ત પરીક્ષણ નથી, પરંતુ અમુક પરીક્ષણો અન્ય પરિસ્થિતિઓને નકારી કાઢવામાં અને ચેપના પુરાવા શોધવામાં મદદ કરી શકે છે:

• શ્વેત રક્તકણોની ગણતરી (White Blood Cell Count): ચેપની હાજરી સૂચવી શકે છે.
• એરિથ્રોસાઇટ સેડિમેન્ટેશન રેટ (ESR) અને સી-રિએક્ટિવ પ્રોટીન (CRP): આ પરીક્ષણો શરીરમાં સોજો સૂચવે છે. સક્રિય સંધિવામાં આ સ્તરો ઊંચા હોઈ શકે છે.
• રુમેટોઇડ ફેક્ટર (Rheumatoid Factor) અને એન્ટિ-સાયક્લિક સિટ્રુલિનેટેડ પેપ્ટાઇડ (Anti-CCP) એન્ટિબોડીઝ: આ પરીક્ષણો રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસને નકારી કાઢવામાં મદદ કરે છે. સક્રિય સંધિવામાં આ સામાન્ય રીતે નકારાત્મક હોય છે.
• HLA-B27 પરીક્ષણ: આ એક આનુવંશિક પરીક્ષણ છે જે HLA-B27 જનીનની હાજરી તપાસે છે. આ જનીન ધરાવતા લોકોમાં સક્રિય સંધિવાનું જોખમ વધારે હોય છે, પરંતુ આ પરીક્ષણ એકલું નિદાન માટે પૂરતું નથી. ઘણા HLA-B27 પોઝિટિવ લોકોને ક્યારેય સક્રિય સંધિવા થતો નથી.
• ચેપ માટે પરીક્ષણો: જો તાજેતરના ચેપની શંકા હોય, તો ક્લેમીડિયા અથવા અન્ય બેક્ટેરિયા માટે પેશાબ અથવા જનનાંગોના સ્વેબનું પરીક્ષણ કરી શકાય છે. સ્ટૂલ કલ્ચર ખોરાકજન્ય બેક્ટેરિયાને ઓળખવામાં મદદ કરી શકે છે.

3. ઇમેજિંગ પરીક્ષણો:

સામાન્ય રીતે સક્રિય સંધિવાના પ્રારંભિક તબક્કામાં ઇમેજિંગ પરીક્ષણોની જરૂર હોતી નથી. જો લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે અથવા પીઠના નીચેના ભાગમાં દુખાવો હોય, તો ડૉક્ટર નીચેના પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે:

• એક્સ-રે (X-ray): સાંધામાં નુકસાનના ચિહ્નો જોવા માટે. સક્રિય સંધિવામાં પ્રારંભિક તબક્કામાં એક્સ-રે સામાન્ય હોઈ શકે છે, પરંતુ લાંબા ગાળાના કિસ્સાઓમાં સાંધામાં ફેરફારો જોવા મળી શકે છે.
• મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (MRI): સાંધા અને આસપાસના પેશીઓની વધુ વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરે છે અને સોજો અથવા અન્ય અસામાન્યતાઓ શોધવામાં મદદ કરી શકે છે, ખાસ કરીને સેક્રોઇલિયાક સાંધામાં.

4. સાંધાના પ્રવાહીનું વિશ્લેષણ (Synovial Fluid Analysis):

જો કોઈ મોટા સાંધામાં સોજો હોય, તો ડૉક્ટર સોયની મદદથી પ્રવાહીનો નમૂનો લઈ શકે છે (આર્થ્રોસેન્ટેસિસ). આ પ્રવાહીનું વિશ્લેષણ ચેપને નકારી કાઢવામાં અને અન્ય પ્રકારના સંધિવાને અલગ પાડવામાં મદદ કરી શકે છે. સક્રિય સંધિવામાં સાંધાના પ્રવાહીમાં શ્વેત રક્તકણોની સંખ્યા વધેલી જોવા મળે છે, પરંતુ બેક્ટેરિયા સામાન્ય રીતે હાજર હોતા નથી.

નિદાનની પ્રક્રિયા:

સક્રિય સંધિવાનું નિદાન લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને જરૂરિયાત મુજબ પ્રયોગશાળા અને ઇમેજિંગ પરીક્ષણોના સંયોજન પર આધારિત છે. ડૉક્ટર અન્ય પ્રકારના સંધિવા અને સમાન લક્ષણોવાળા અન્ય રોગોને નકારી કાઢવા માટે આ માહિતીનું મૂલ્યાંકન કરશે અને નિદાન કરશે.

જો તમને સક્રિય સંધિવાના લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ ની સારવાર

સક્રિય સંધિવાની સારવારનો મુખ્ય ધ્યેય દુખાવો અને સોજો ઘટાડવાનો, ચેપને દૂર કરવાનો (જો હાજર હોય તો), અને સાંધાના કાર્યને જાળવી રાખવાનો છે. સારવાર વ્યક્તિના લક્ષણોની તીવ્રતા અને અસરગ્રસ્ત ભાગો પર આધાર રાખે છે. સારવારના મુખ્ય ઘટકો નીચે મુજબ છે:

1. દવાઓ:

• નોનસ્ટીરોઇડલ એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs): આ દવાઓ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. આઇબુપ્રોફેન (Ibuprofen), નેપ્રોક્સેન (Naproxen) અને ડિક્લોફેનાક (Diclofenac) જેવી દવાઓનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે થાય છે. ડૉક્ટર તમારી સ્થિતિ અને તબીબી ઇતિહાસના આધારે યોગ્ય ડોઝ અને દવા સૂચવશે. લાંબા ગાળાના ઉપયોગથી પેટની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે, તેથી ડૉક્ટર અન્ય દવાઓ સાથે લેવાની સલાહ આપી શકે છે.
• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ: ગંભીર સોજો અને દુખાવો હોય ત્યારે આ દવાઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. તે ગોળીઓ (જેમ કે પ્રેડનીસોન) અથવા અસરગ્રસ્ત સાંધામાં ઇન્જેક્શન દ્વારા આપી શકાય છે. કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ ઝડપથી રાહત આપે છે, પરંતુ લાંબા ગાળાના ઉપયોગથી આડઅસરો થઈ શકે છે, તેથી તેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે ટૂંકા ગાળા માટે જ કરવામાં આવે છે.
• રોગ-સંશોધિત એન્ટિ-રુમેટિક દવાઓ (DMARDs): જો સક્રિય સંધિવાના લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે અથવા ગંભીર હોય, તો ડૉક્ટર સલ્ફાસાલાઝીન (Sulfasalazine) અથવા મેથોટ્રેક્સેટ (Methotrexate) જેવી DMARDs સૂચવી શકે છે. આ દવાઓ રોગપ્રતિકારક શક્તિની અતિસક્રિયતાને દબાવીને સાંધાના નુકસાનને રોકવામાં મદદ કરે છે. તેમની અસર દેખાવામાં થોડો સમય લાગી શકે છે.
• એન્ટિબાયોટિક્સ: જો સક્રિય સંધિવાનું કારણ બેક્ટેરિયલ ચેપ હોય (જેમ કે ક્લેમીડિયા), તો તેની સારવાર માટે યોગ્ય એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવશે. તમારા અને તમારા જાતીય ભાગીદાર બંનેની સારવાર કરવી મહત્વપૂર્ણ છે જેથી ફરીથી ચેપ ન લાગે. ખોરાકજન્ય ચેપ સામાન્ય રીતે જાતે જ ઠીક થઈ જાય છે, પરંતુ જરૂર પડે તો એન્ટિબાયોટિક્સનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

2. ફિઝિયોથેરાપી અને ઓક્યુપેશનલ થેરાપી:

• કસરતો: ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ તમને એવી કસરતો શીખવશે જે સાંધાની ગતિ, તાકાત અને લવચીકતાને સુધારવામાં મદદ કરશે. નિયમિત કસરત દુખાવો અને જડતા ઘટાડવામાં પણ મદદરૂપ છે.
• સહાયક ઉપકરણો: ઓક્યુપેશનલ થેરાપિસ્ટ તમને રોજિંદા પ્રવૃત્તિઓ સરળતાથી કરવા માટે સહાયક ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવાનું શીખવી શકે છે, જેમ કે લાકડી અથવા વિશેષ પકડવાળા વાસણો.
• સાંધાનું રક્ષણ: તેઓ તમને એવી તકનીકો શીખવશે જેનાથી સાંધા પરનો તાણ ઓછો થાય.

3. અન્ય ઉપચારો:

• ગરમ અને ઠંડા શેક: દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે અસરગ્રસ્ત સાંધા પર ગરમ અથવા ઠંડા શેક લગાવી શકાય છે.
• આરામ: જ્યારે લક્ષણો તીવ્ર હોય ત્યારે અસરગ્રસ્ત સાંધાને આરામ આપવો મહત્વપૂર્ણ છે. જો કે, લાંબા સમય સુધી નિષ્ક્રિય રહેવાથી સાંધા જકડાઈ શકે છે, તેથી ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ હળવી કસરતો ચાલુ રાખવી જોઈએ.

સારવારનો સમયગાળો:

મોટાભાગના લોકોમાં સક્રિય સંધિવાના લક્ષણો થોડા અઠવાડિયાથી લઈને કેટલાક મહિનાઓ સુધી રહે છે અને પછી સંપૂર્ણપણે ઠીક થઈ જાય છે. જો કે, કેટલાક લોકોમાં લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે અથવા વારંવાર પાછા આવી શકે છે. ક્રોનિક સક્રિય સંધિવા ધરાવતા લોકોને લાંબા ગાળાની સારવારની જરૂર પડી શકે છે.

તમારી ભૂમિકા:

• તમારા ડૉક્ટરની સૂચનાઓનું પાલન કરો અને સૂચવેલી દવાઓ નિયમિતપણે લો.
• ફિઝિયોથેરાપીની મુલાકાતો ચૂકી ન જાવ અને ઘરે પણ કસરતો નિયમિતપણે કરો.
• જો તમને કોઈ નવી સમસ્યાઓ અથવા આડઅસરો જણાય તો તરત જ તમારા ડૉક્ટરને જણાવો.
• સ્વસ્થ જીવનશૈલી જાળવો, જેમાં સંતુલિત આહાર લેવો અને નિયમિત કસરત કરવી (જ્યાં સુધી દુખાવો સહન કરી શકાય).

સક્રિય સંધિવાની સારવાર વ્યક્તિગત હોય છે અને તમારા લક્ષણો અને જરૂરિયાતો અનુસાર બદલાઈ શકે છે. તમારા ડૉક્ટર તમારી સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરશે અને તમારા માટે શ્રેષ્ઠ સારવાર યોજના બનાવશે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

સક્રિય સંધિવા માટે કોઈ ચોક્કસ આહાર નથી જે રોગને મટાડી શકે, પરંતુ અમુક ખોરાક બળતરા ઘટાડવામાં અને લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે. સામાન્ય રીતે, બળતરા વિરોધી આહાર લેવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.

શું ખાવું:

• ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સથી ભરપૂર ખોરાક: આ બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તેમાં ચરબીવાળી માછલીઓ (જેમ કે સૅલ્મોન, ટ્યૂના, સારડીન), અળસીના બીજ, ચિયા બીજ, અખરોટ અને સોયાબીન તેલનો સમાવેશ થાય છે.
• ફળો અને શાકભાજી: તે એન્ટીઑકિસડન્ટો અને બળતરા વિરોધી તત્વોથી ભરપૂર હોય છે. ખાસ કરીને બેરી (બ્લુબેરી, સ્ટ્રોબેરી, રાસ્પબેરી), ચેરી, પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી (પાલક, કેલે), બ્રોકોલી અને સાઇટ્રસ ફળો (નારંગી, લીંબુ) ફાયદાકારક છે.
• આખા અનાજ: ઓટમીલ, બ્રાઉન રાઇસ અને આખા ઘઉંની બ્રેડ જેવા આખા અનાજમાં ફાઇબર હોય છે, જે બળતરાના માર્કર CRP ના સ્તરને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• કઠોળ: કઠોળ ફાઇબર અને એન્ટીઑકિસડન્ટોનો સારો સ્ત્રોત છે, જે બળતરાને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• ઓલિવ ઓઇલ: તેમાં ઓલેઓકેન્થલ નામનું સંયોજન હોય છે, જે બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે.
• હળદર અને આદુ: આ મસાલાઓમાં કુદરતી બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે.
• ચા: ગ્રીન ટીમાં પોલિફીનોલ્સ હોય છે, જે બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

શું ન ખાવું અથવા ઓછું ખાવું:

• ખાંડ અને શુદ્ધ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: કેન્ડી, સોડા, બેકડ સામાન અને સફેદ બ્રેડ જેવા ખોરાક શરીરમાં બળતરા વધારી શકે છે.
• સંતૃપ્ત ચરબી: લાલ માંસ અને સંપૂર્ણ ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનોમાં જોવા મળે છે, જે બળતરામાં વધારો કરી શકે છે.
• ટ્રાન્સ ફેટ: પ્રોસેસ્ડ ફૂડ, ફ્રાઇડ ફૂડ અને માર્જરિનમાં જોવા મળે છે, જે બળતરાને વધારે છે.
• ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સનું વધુ પ્રમાણ: મકાઈનું તેલ, સૂર્યમુખીનું તેલ અને સોયાબીન તેલ જેવા અમુક વનસ્પતિ તેલમાં ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સ વધુ હોય છે, જે જો વધુ માત્રામાં લેવામાં આવે તો બળતરાને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. ઓમેગા-3 અને ઓમેગા-6 નું સંતુલન જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.
• પ્રોસેસ્ડ ફૂડ: તેમાં ઘણીવાર ખાંડ, અસ્વસ્થ ચરબી અને કૃત્રિમ ઉમેરણો હોય છે જે બળતરામાં વધારો કરી શકે છે.
• વધુ મીઠું: વધુ મીઠું લેવાથી કેટલાક લોકોમાં બળતરા વધી શકે છે.
• દારૂ અને તમાકુ: આ બંને વસ્તુઓ શરીરમાં બળતરા પેદા કરી શકે છે.

યાદ રાખો કે દરેક વ્યક્તિ અલગ હોય છે, અને અમુક ખોરાક અન્ય લોકો કરતાં કેટલાક લોકોમાં વધુ અસર કરી શકે છે. તમારા શરીરને સાંભળવું અને જો કોઈ ચોક્કસ ખોરાક તમારા લક્ષણોને વધારે છે તો તેને ટાળવું મહત્વપૂર્ણ છે. સંતુલિત અને પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર આહાર લેવો એ એકંદર આરોગ્ય માટે અને સક્રિય સંધિવાના લક્ષણોને સંચાલિત કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને કોઈ ચોક્કસ આહાર યોજના વિશે પ્રશ્નો હોય, તો ડૉક્ટર અથવા આહાર નિષ્ણાતની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ માટે ઘરેલું ઉપચાર

સક્રિય સંધિવા માટે ઘણા ઘરેલું ઉપચારો લક્ષણોને હળવા કરવામાં અને આરામ મેળવવામાં મદદ કરી શકે છે. જો કે, એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે આ ઉપચારો તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી, પરંતુ તેને પૂરક તરીકે ઉપયોગી થઈ શકે છે. ડૉક્ટરની સલાહ અને સારવાર યોજનાનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

કેટલાક ઘરેલું ઉપચારો જે સક્રિય સંધિવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે:

1. ગરમ અને ઠંડા ઉપચાર:

• ગરમ શેક: જકડાઈ ગયેલા સાંધાને રાહત આપવા અને રક્ત પરિભ્રમણ સુધારવા માટે ગરમ પાણીના બાટલા, હીટિંગ પેડ અથવા ગરમ ટુવાલનો ઉપયોગ કરો. ગરમ પાણીથી સ્નાન પણ આરામદાયક હોઈ શકે છે.
• ઠંડો શેક: સોજો અને દુખાવો ઘટાડવા માટે આઇસ પેક અથવા ઠંડા પાણીમાં ભીંજાયેલા ટુવાલનો ઉપયોગ કરો. એક સમયે 15-20 મિનિટ માટે લગાવો.

2. હળવી કસરતો અને હલનચલન:

• નિયમિત હળવી કસરતો: સાંધાને લવચીક અને મજબૂત રાખવા માટે હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો અને ગતિની કસરતો કરો. તમારા ડૉક્ટર અથવા ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ તમને યોગ્ય કસરતો શીખવી શકે છે. લાંબા સમય સુધી એક જ સ્થિતિમાં બેસી રહેવાનું અથવા ઊભા રહેવાનું ટાળો.
• ચાલવું અને તરવું: આ ઓછી અસરવાળી કસરતો છે જે સાંધા પર ઓછો તાણ લાવે છે અને એકંદર સ્વાસ્થ્યને સુધારે છે.

3. આહારમાં ફેરફાર:

• બળતરા વિરોધી ખોરાક: તમારા આહારમાં ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સથી ભરપૂર ખોરાક (જેમ કે માછલી, અળસીના બીજ), ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજનો સમાવેશ કરો. પ્રોસેસ્ડ ફૂડ, ખાંડ અને સંતૃપ્ત ચરબીનું સેવન ઓછું કરો. (આ વિશે અગાઉ પણ માહિતી આપવામાં આવી છે).

4. કુદરતી બળતરા વિરોધી તત્વો:

• હળદર: તેમાં કર્ક્યુમિન નામનું તત્વ હોય છે, જે બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે. તમે તેને ખોરાકમાં ઉમેરી શકો છો અથવા હળદરવાળું દૂધ પી શકો છો.
• આદુ: આદુમાં પણ બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તમે તેને ચામાં ઉમેરી શકો છો અથવા ખોરાકમાં વાપરી શકો છો.
• ગ્રીન ટી: તેમાં એન્ટીઑકિસડન્ટો હોય છે જે બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

5. તણાવ વ્યવસ્થાપન:

• યોગ અને ધ્યાન: તણાવ સાંધાના દુખાવાને વધારી શકે છે. યોગ અને ધ્યાન તણાવ ઘટાડવામાં અને આરામ મેળવવામાં મદદ કરી શકે છે.
• ઊંડા શ્વાસ લેવાની કસરતો: આ કસરતો પણ તણાવને ઓછો કરવામાં મદદરૂપ છે.

6. પૂરતો આરામ:

• પૂરતી ઊંઘ લેવી શરીરને સાજા થવામાં અને બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

7. એક્યુપંક્ચર:

• કેટલાક લોકોને એક્યુપંક્ચરથી દુખાવામાં રાહત મળી શકે છે, પરંતુ આ અંગે વધુ સંશોધનની જરૂર છે. જો તમે આ ઉપચાર અજમાવવા માંગતા હો, તો લાયસન્સ ધરાવતા પ્રેક્ટિશનરની પસંદગી કરો.

સાવચેતી:

• કોઈપણ ઘરેલું ઉપચાર શરૂ કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો, ખાસ કરીને જો તમે અન્ય દવાઓ લઈ રહ્યા હોવ.
• જો તમારા લક્ષણો વધુ ખરાબ થાય અથવા કોઈ નવી સમસ્યાઓ દેખાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો.
• ઘરેલું ઉપચારો તબીબી સારવારને બદલી શકતા નથી, પરંતુ તે તમારા લક્ષણોને સંચાલિત કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

સક્રિય સંધિવાની સારવારમાં ડોક્ટરની સલાહ અને તબીબી દેખરેખ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ઘરેલું ઉપચારોનો ઉપયોગ ફક્ત લક્ષણોને હળવા કરવા અને તમારી સુખાકારીને વધારવા માટે પૂરક તરીકે કરો.

રિએક્ટિવ આર્થરાઇટિસ ને કેવી રીતે અટકાવવું?

સક્રિય સંધિવાને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય નથી, કારણ કે તે બેક્ટેરિયલ ચેપ અને શરીરની રોગપ્રતિકારક પ્રતિક્રિયાને કારણે થાય છે, જેના પર આપણું સંપૂર્ણ નિયંત્રણ નથી હોતું. જો કે, તમે અમુક પગલાં લઈને તેનું જોખમ ઘટાડી શકો છો:

1. જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (STI) થી બચાવ:

• સલામત જાતીય સંબંધો: દરેક જાતીય સંપર્ક દરમિયાન કોન્ડોમનો ઉપયોગ કરો.
• એક જ જાતીય ભાગીદાર: એક જ વિશ્વાસુ જાતીય ભાગીદાર સાથે સંબંધ રાખો.
• નિયમિત STI તપાસ: જો તમે એક કરતાં વધુ જાતીય ભાગીદાર ધરાવતા હોવ અથવા જો તમને STI ના સંપર્કમાં આવ્યા હોવાની ચિંતા હોય તો નિયમિતપણે STI માટે તપાસ કરાવો.
• જો તમને STI નું નિદાન થાય તો તાત્કાલિક સારવાર લો: તમારા અને તમારા જાતીય ભાગીદાર બંનેની સંપૂર્ણ સારવાર કરાવવી મહત્વપૂર્ણ છે જેથી ચેપ ફેલાતો અટકે અને ફરીથી ન થાય.

2. ખોરાકજન્ય ચેપ અટકાવવો:

• સારી સ્વચ્છતા જાળવો: ભોજન બનાવતા પહેલા અને પછી તમારા હાથને સાબુ અને પાણીથી સારી રીતે ધોવો.
• ખોરાકને યોગ્ય રીતે રાંધો: માંસ, મરઘાં અને ઇંડાને સંપૂર્ણપણે રાંધો.
• દૂષિત ખોરાક ટાળો: કાચા અથવા અધકચરા ખોરાક ખાવાનું ટાળો જે ચેપનું કારણ બની શકે છે.
• ખોરાકનો યોગ્ય સંગ્રહ કરો: ખોરાકને યોગ્ય તાપમાને સ્ટોર કરો અને બાકી રહેલા ખોરાકને ઝડપથી રેફ્રિજરેટ કરો.
• સંદિગ્ધ સ્ત્રોતોમાંથી ખોરાક ન ખાવ: એવી જગ્યાઓથી ખોરાક ખાવાનું ટાળો જ્યાં સ્વચ્છતાના ધોરણોની ખાતરી ન હોય.

3. એકંદર આરોગ્ય જાળવવું:

• સ્વસ્થ જીવનશૈલી: સંતુલિત આહાર લો, નિયમિત કસરત કરો અને પૂરતી ઊંઘ લો. મજબૂત રોગપ્રતિકારક શક્તિ ચેપ સામે લડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• તણાવનું વ્યવસ્થાપન: તણાવ તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે. તણાવ ઘટાડવા માટે યોગ, ધ્યાન અથવા અન્ય તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.

મહત્વની નોંધ:

જો તમને ચેપ લાગ્યા પછી સાંધામાં દુખાવો, સોજો અથવા અન્ય લક્ષણો જણાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લો. વહેલું નિદાન અને યોગ્ય સારવાર ગૂંચવણોને રોકવામાં અને લક્ષણોને ઝડપથી દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે. ભલે તમે સક્રિય સંધિવાને સંપૂર્ણપણે અટકાવી ન શકો, પરંતુ આ પગલાં તેનું જોખમ ઘટાડવામાં ચોક્કસપણે મદદ કરી શકે છે.

સારાંશ

સક્રિય સંધિવા એ એક પ્રકારનો સંધિવા છે જે શરીરના અન્ય ભાગમાં ચેપ લાગ્યા પછી થાય છે, મોટે ભાગે જાતીય રીતે સંક્રમિત ચેપ (ક્લેમીડિયા) અથવા ખોરાકજન્ય ચેપ (સાલ્મોનેલા, શિગેલા વગેરે). તેના મુખ્ય લક્ષણોમાં સાંધામાં દુખાવો અને સોજો (ખાસ કરીને ઘૂંટણ, પગની ઘૂંટી અને પગમાં), આંખોમાં લાલાશ અને દુખાવો, પેશાબમાં દુખાવો અને ત્વચા પર ફોલ્લીઓનો સમાવેશ થાય છે.

સક્રિય સંધિવાનું નિદાન લક્ષણો, તબીબી ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ પર આધારિત છે. અમુક રક્ત પરીક્ષણો અને ઇમેજિંગ પરીક્ષણો અન્ય પરિસ્થિતિઓને નકારી કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે.

તેની સારવારમાં દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે NSAIDs અને કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સનો ઉપયોગ થાય છે. જો બેક્ટેરિયલ ચેપ હાજર હોય તો એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવે છે. ફિઝિયોથેરાપી સાંધાની ગતિ અને કાર્યને સુધારવામાં મદદ કરે છે. મોટાભાગના લોકો થોડા મહિનામાં સ્વસ્થ થઈ જાય છે, પરંતુ કેટલાકમાં લક્ષણો લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે.

સલામત જાતીય સંબંધો અને ખોરાકજન્ય ચેપથી બચવા જેવા પગલાં લઈને સક્રિય સંધિવાનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે. જો ચેપ પછી સાંધામાં દુખાવો થાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. ઘરેલું ઉપચારો લક્ષણોને હળવા કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તે તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી.