સૂવાની સ્થિતિ (sleeping position) અને દુખાવો
😴 સૂવાની સ્થિતિ (Sleeping Position) અને દુખાવો: સાચી રીતે સૂઈને શરીરના દુખાવાથી કાયમી મુક્તિ મેળવો
આપણે આપણા જીવનનો ત્રીજો ભાગ એટલે કે લગભગ ૨૫ થી ૩૦ વર્ષ ઊંઘવામાં વિતાવીએ છીએ. ઊંઘ એ માત્ર આરામ નથી, પણ શરીરના સમારકામ (Repairing) ની પ્રક્રિયા છે. પરંતુ, શું તમે ક્યારેય અનુભવ્યું છે કે રાત્રે સૂતી વખતે તમે ઠીક હતા, પણ સવારે ઉઠ્યા ત્યારે ગરદન કે કમરમાં અસહ્ય દુખાવો હતો?
આનું મુખ્ય કારણ તમારી સૂવાની સ્થિતિ (Sleeping Position) હોઈ શકે છે. ખોટી રીતે સૂવાથી કરોડરજ્જુ (Spine) પર દબાણ આવે છે, જે લાંબા ગાળે સ્નાયુઓ અને સાંધાના દુખાવાનું કારણ બને છે. આ લેખમાં આપણે જાણીશું કે કયા દુખાવામાં કઈ રીતે સૂવું જોઈએ અને સાચી રીત કઈ છે.
1. વિવિધ સૂવાની સ્થિતિઓ અને તેની અસર
દરેક વ્યક્તિની સૂવાની આદત અલગ હોય છે, પરંતુ દરેક પોઝિશનની શરીર પર અલગ અસર થાય છે:
A. સીધા પીઠ પર સૂવું (Back Sleeping – Supine)
વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ આ સૌથી ઉત્તમ સ્થિતિ માનવામાં આવે છે.
- ફાયદા: આ સ્થિતિમાં માથું, ગરદન અને કરોડરજ્જુ એક સીધી રેખામાં રહે છે. તેનાથી સાંધા પર વધારાનું દબાણ આવતું નથી.
- ગેરફાયદા: જેમને નસકોરા (Snoring) બોલવાની કે સ્લીપ એપ્નિયાની સમસ્યા હોય, તેમના માટે આ સ્થિતિ તકલીફ વધારી શકે છે.
B. પડખે સૂવું (Side Sleeping)
મોટાભાગના લોકો પડખે સૂવાનું પસંદ કરે છે.
- ફાયદા: ડાબા પડખે સૂવાથી પાચન સુધરે છે અને એસિડિટીમાં રાહત મળે છે. તે ગર્ભવતી મહિલાઓ માટે પણ શ્રેષ્ઠ છે.
- ગેરફાયદા: જો ઓશીકું બરાબર ન હોય, તો ખભા અને ગરદનમાં દુખાવો થઈ શકે છે.
C. ઊંધા પેટ પર સૂવું (Stomach Sleeping)
ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ આ સ્થિતિમાં સૂવાની સખત મનાઈ કરે છે.
- નુકસાન: પેટ પર સૂવાથી ગરદનને એક તરફ વાળવી પડે છે, જેનાથી ગરદનના મણકા પર ભારે દબાણ આવે છે. આનાથી કમરના કુદરતી વળાંકને પણ નુકસાન પહોંચે છે.
2. દુખાવા મુજબ સૂવાની શ્રેષ્ઠ રીતો
જો તમે પહેલેથી જ કોઈ દુખાવાથી પીડાતા હોવ, તો તમારી સૂવાની સ્થિતિમાં નીચે મુજબના ફેરફાર કરવા જોઈએ:
૧. કમરનો દુખાવો (Back Pain)
- જો તમે સીધા સૂતા હોવ: તમારા ઘૂંટણની નીચે એક નાનું નરમ ઓશીકું રાખો. આનાથી તમારી કમરનો કુદરતી વળાંક જળવાઈ રહેશે અને મણકા પર દબાણ ઘટશે.
- જો તમે પડખે સૂતા હોવ: બંને ઘૂંટણની વચ્ચે એક ઓશીકું રાખો. આનાથી તમારા થાપા (Hips) અને કરોડરજ્જુ એક સીધી રેખામાં રહેશે.
૨. ગરદનનો દુખાવો (Neck Pain)
- ખૂબ જાડું કે ખૂબ પાતળું ઓશીકું ન વાપરવું.
- ઓશીકું એવું હોવું જોઈએ જે ગરદન અને ખભા વચ્ચેની ખાલી જગ્યાને ભરી દે.
- પીઠ પર સૂતી વખતે ગરદનની નીચે રોલ કરેલો ટુવાલ રાખવો પણ ફાયદાકારક છે.
૩. ખભાનો દુખાવો (Shoulder Pain)
- જે ખભામાં દુખાવો હોય તે બાજુ ક્યારેય ન સૂવું.
- બીજી બાજુ ફરીને સૂવું અને દુખતા હાથની નીચે એક ઓશીકું રાખવું જેથી ખભો લટકી ન જાય.
૪. એસિડિટી અને પાચનની સમસ્યા
- હંમેશા ડાબા પડખે સૂવું. તેનાથી જઠરની રચના મુજબ એસિડ ઉપર તરફ (અન્નનળીમાં) આવતો નથી.
3. ઓશીકા અને ગાદલાની પસંદગી કેવી રીતે કરવી?
સૂવાની સ્થિતિ જેટલી મહત્વની છે, તેટલું જ મહત્વનું તમારું પલંગ અને ઓશીકું છે:
| સાધન | કેવી પસંદગી કરવી? |
| ગાદલું (Mattress) | ખૂબ નરમ (Soft) કે ખૂબ કઠણ ગાદલું ન હોવું જોઈએ. ‘મીડિયમ-ફર્મ’ (Medium-firm) ગાદલું કરોડરજ્જુ માટે શ્રેષ્ઠ છે. |
| ઓશીકું (Pillow) | જો તમે પડખે સૂતા હોવ તો ઊંચું ઓશીકું અને જો સીધા સૂતા હોવ તો નીચું ઓશીકું લેવું જોઈએ. |
4. ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન સૂવાની સ્થિતિ
ગર્ભવતી મહિલાઓ માટે ડાબા પડખે (Left Side) સૂવું સૌથી સુરક્ષિત છે. આનાથી ગર્ભાશયમાં રક્ત પરિભ્રમણ વધે છે અને કિડનીની કાર્યક્ષમતા સુધરે છે. પગ વાળીને અને ઘૂંટણની વચ્ચે ઓશીકું રાખીને સૂવાથી કમરના દુખાવામાં રાહત મળે છે.
5. રાત્રે સૂવાની આદત કેવી રીતે બદલવી?
જો તમે વર્ષોથી ઊંધા સૂવા માટે ટેવાયેલા હોવ, તો એકાએક આદત બદલવી અઘરી છે. પરંતુ આ ટિપ્સ મદદ કરી શકે છે:
- બોડી પિલોનો ઉપયોગ: પડખે સૂવા માટે લાંબા ઓશીકાનો સહારો લો જે તમને પલટવા દેશે નહીં.
- ટેનિસ બોલ ટ્રીક: ઊંધા સૂવાની આદત છોડવા માટે ટી-શર્ટના આગળના ભાગમાં ટેનિસ બોલ બાંધો, જેથી તમે ઊંધા ફરો ત્યારે અગવડતા થાય અને તમે ફરીથી સીધા થઈ જાઓ.
- ધીરજ રાખો: મગજને નવી સ્થિતિ સ્વીકારતા ૧૫ થી ૨૦ દિવસ લાગે છે.
નિષ્કર્ષ
તમારા શરીરનો દુખાવો કદાચ તમારી ખોટી સૂવાની પદ્ધતિનું પરિણામ હોઈ શકે છે. માત્ર એક ઓશીકાની સાચી ગોઠવણી તમને પેઈન કિલર દવાઓથી બચાવી શકે છે. આજે રાત્રે જ તમારી પોઝિશન ચેક કરો અને કરોડરજ્જુને આરામ આપો.
