મોઢામાં ચાંદા

મોઢામાં ચાંદા શું છે?

મોઢામાં ચાંદા (Mouth ulcers), જેને ક્યારેક કેન્કર ચાંદા (Canker sores) અથવા સોલ્ટ બ્લીસ્ટર પણ કહેવામાં આવે છે, તે મોઢાની અંદરની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર થતા નાના, પીડાદાયક ઘા છે. તે સામાન્ય રીતે ગોળાકાર અથવા અંડાકાર આકારના હોય છે અને વચ્ચે સફેદ, પીળાશ પડતા અથવા રાખોડી રંગના અને આજુબાજુ લાલ રંગની બોર્ડર ધરાવે છે.

મોઢામાં ચાંદા હોવા ખૂબ જ સામાન્ય છે અને ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

સામાન્ય કારણો:

• શારીરિક ઇજા: ગાલ અથવા જીભને આકસ્મિક રીતે કરડી જવું, સખત ખોરાકથી ઘસારો લાગવો, દાંતના તીક્ષ્ણ કિનારીઓ અથવા ખરાબ રીતે ફીટ થયેલા ડેન્ટલ એપ્લાયન્સીસ (જેમ કે બ્રેસ અથવા ડેન્ચર) થી થતી ઇજા.
• અમુક ખોરાકની સંવેદનશીલતા: ખાટાં ફળો (જેમ કે નારંગી, લીંબુ), ટામેટાં, ચોકલેટ, કોફી, બદામ અથવા મસાલેદાર ખોરાક કેટલાક લોકોમાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• તણાવ અને ચિંતા: માનસિક તણાવ અને ચિંતા પણ મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે છે.
• હોર્મોનલ ફેરફારો: સ્ત્રીઓમાં માસિક ચક્ર દરમિયાન હોર્મોનલ ફેરફારોને કારણે ચાંદા થઈ શકે છે.
• વિટામિન અને ખનિજની ઉણપ: વિટામિન બી12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અથવા ઝિંકની ઉણપ પણ મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• ટૂથપેસ્ટ અને માઉથવોશમાં રહેલા અમુક ઘટકો: સોડિયમ લૌરેલ સલ્ફેટ (SLS) ધરાવતા ટૂથપેસ્ટ અને માઉથવોશ કેટલાક લોકોમાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• ધૂમ્રપાન છોડવું: કેટલાક લોકોને ધૂમ્રપાન છોડ્યા પછી શરૂઆતમાં મોઢામાં ચાંદા પડી શકે છે.

અન્ય સંભવિત કારણો:

• ચેપ: વાયરલ ઇન્ફેક્શન (જેમ કે હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ વાયરસ – જો કે તે સામાન્ય રીતે હોઠની બહાર ઠંડા ચાંદા કરે છે, મોઢાની અંદર પણ થઈ શકે છે), બેક્ટેરિયલ અથવા ફંગલ ઇન્ફેક્શન.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ: સેલિયાક રોગ, ક્રોહન રોગ, અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ, બેહસેટ રોગ અને એચઆઇવી/એઇડ્સ જેવી રોગપ્રતિકારક શક્તિને અસર કરતી પરિસ્થિતિઓ.
• અમુક દવાઓ: કેટલીક દવાઓની આડઅસર તરીકે મોઢામાં ચાંદા પડી શકે છે.
• મૌખિક કેન્સર: ભાગ્યે જ કિસ્સાઓમાં, ન રૂઝાતો મોઢાનો ચાંદો મૌખિક કેન્સરનું લક્ષણ હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને જો તે લાંબા સમય સુધી રહે અને પીડાદાયક ન હોય.

મોટાભાગના મોઢાના ચાંદા હાનિકારક હોય છે અને એકથી બે અઠવાડિયામાં આપમેળે ઠીક થઈ જાય છે. જો કે, જો તમને વારંવાર ચાંદા પડતા હોય, તે મોટા હોય, ત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે, ખૂબ પીડાદાયક હોય અથવા તાવ સાથે હોય, તો તમારે ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટની સલાહ લેવી જોઈએ.

મોઢામાં ચાંદા નાં કારણો શું છે?

મોઢામાં ચાંદા થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. તેમને મુખ્યત્વે બે ભાગમાં વહેંચી શકાય છે: સામાન્ય કારણો અને અન્ય સંભવિત કારણો.

સામાન્ય કારણો:

• શારીરિક ઇજા:
  • ગાલ અથવા જીભને આકસ્મિક રીતે કરડી જવું.
  • સખત ખોરાક (જેમ કે ટોસ્ટ, ચિપ્સ) થી મોઢાની અંદર ઘસારો લાગવો.
  • દાંતના તીક્ષ્ણ કિનારીઓ.
  • ખરાબ રીતે ફીટ થયેલા ડેન્ટલ એપ્લાયન્સીસ (જેમ કે બ્રેસ, ડેન્ચર).
  • ડેન્ટલ પ્રક્રિયાઓ દરમિયાન થતી નાની ઇજાઓ.
• અમુક ખોરાકની સંવેદનશીલતા:
  • ખાટાં ફળો (જેમ કે નારંગી, લીંબુ, પાઈનેપલ).
  • ટામેટાં અને ટામેટાં આધારિત ઉત્પાદનો.
  • ચોકલેટ.
  • કોફી.
  • બદામ અને અન્ય સૂકા મેવા.
  • મસાલેદાર ખોરાક.
  • સરકો.
• તણાવ અને ચિંતા: માનસિક તણાવ અને ચિંતા રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે અને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે છે.
• હોર્મોનલ ફેરફારો: સ્ત્રીઓમાં માસિક ચક્ર દરમિયાન હોર્મોનના સ્તરમાં થતા ફેરફારોને કારણે ચાંદા પડી શકે છે.
• વિટામિન અને ખનિજની ઉણપ:
  • વિટામિન બી12 ની ઉણપ.
  • ફોલિક એસિડની ઉણપ.
  • આયર્નની ઉણપ.
  • ઝિંકની ઉણપ.
• ટૂથપેસ્ટ અને માઉથવોશમાં રહેલા અમુક ઘટકો: સોડિયમ લૌરેલ સલ્ફેટ (SLS) નામનું ઘટક ધરાવતા ટૂથપેસ્ટ અને માઉથવોશ કેટલાક સંવેદનશીલ લોકોમાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• ધૂમ્રપાન છોડવું: કેટલાક લોકોને ધૂમ્રપાન છોડ્યા પછી શરૂઆતના સમયગાળામાં મોઢામાં ચાંદા પડી શકે છે.

અન્ય સંભવિત કારણો (ઓછા સામાન્ય):

• ચેપ:
  • વાયરલ ઇન્ફેક્શન (હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ વાયરસ મોઢાની બહાર ઠંડા ચાંદા કરે છે, પરંતુ ક્યારેક અંદર પણ થઈ શકે છે).
  • બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન (ઓછું સામાન્ય).
  • ફંગલ ઇન્ફેક્શન (ઓરલ થ્રશ).
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ:
  • સેલિયાક રોગ (ગ્લુટેનની અસહિષ્ણુતા).
  • ક્રોહન રોગ અને અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ (આંતરડાના સોજાના રોગો).
  • બેહસેટ રોગ (એક દુર્લભ વિકાર જે શરીરમાં સોજો લાવે છે).
  • એચઆઇવી/એઇડ્સ (રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવાથી).
  • લ્યુપસ (એક સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ).
• અમુક દવાઓ: કેટલીક દવાઓની આડઅસર તરીકે મોઢામાં ચાંદા પડી શકે છે.
• મૌખિક કેન્સર: ખૂબ જ દુર્લભ કિસ્સાઓમાં, લાંબા સમય સુધી રહેતો અને ન રૂઝાતો મોઢાનો ચાંદો મૌખિક કેન્સરનું લક્ષણ હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને જો તે પીડાદાયક ન હોય.

જો તમને વારંવાર મોઢામાં ચાંદા પડતા હોય, તે મોટા હોય, ત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે, ખૂબ પીડાદાયક હોય અથવા તાવ સાથે હોય, તો તમારે ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટની સલાહ લેવી જોઈએ જેથી કારણ જાણી શકાય અને યોગ્ય સારવાર મળી શકે.

મોઢામાં ચાંદા નાં ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) નાં મુખ્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

મુખ્ય ચિહ્નો:

• નાનો, ગોળાકાર અથવા અંડાકાર ઘા: મોઢાની અંદરની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર એક નાનો, સ્પષ્ટ રીતે વ્યાખ્યાયિત ઘા દેખાય છે.
• સફેદ, પીળાશ પડતો અથવા રાખોડી કેન્દ્ર: ચાંદાના મધ્ય ભાગનો રંગ સામાન્ય રીતે સફેદ, પીળો અથવા રાખોડી હોય છે.
• લાલ કિનારી: ચાંદાની આજુબાજુનો વિસ્તાર લાલ અને સોજોવાળો દેખાય છે.
• મોટે ભાગે મોઢાની અંદરની બાજુએ સ્થાન: તે સામાન્ય રીતે જીભની નીચે, ગાલની અંદરની બાજુએ, હોઠની અંદરની બાજુએ અથવા તાળવાના નરમ ભાગ પર જોવા મળે છે.

મુખ્ય લક્ષણો:

• પીડા: ચાંદા ખૂબ જ પીડાદાયક હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે ખોરાક લેતી વખતે, પીતી વખતે અથવા વાત કરતી વખતે. સ્પર્શ કરવાથી દુખાવો વધી શકે છે.
• બળતરા અથવા ડંખની લાગણી: ચાંદો થવાની શરૂઆતમાં તે જગ્યાએ બળતરા અથવા ડંખ જેવી લાગણી થઈ શકે છે.

અન્ય સંભવિત લક્ષણો (ઓછા સામાન્ય):

• એક કરતાં વધુ ચાંદા: કેટલાક કિસ્સાઓમાં એક સાથે ઘણા નાના ચાંદા પડી શકે છે (હર્પીટીફોર્મ અલ્સર).
• મોટા ચાંદા (મેજર અલ્સર): આ ચાંદા સામાન્ય ચાંદા કરતાં મોટા અને ઊંડા હોય છે અને રૂઝ આવવામાં વધુ સમય લાગે છે (કેટલાક અઠવાડિયા). તે ડાઘ પણ છોડી શકે છે.
• તાવ: ગંભીર કિસ્સાઓમાં અથવા જો ચેપ લાગ્યો હોય તો હળવો તાવ આવી શકે છે.
• લસિકા ગાંઠોમાં સોજો: ક્યારેક ગરદનમાં લસિકા ગાંઠોમાં સોજો આવી શકે છે.
• ખાવામાં તકલીફ: પીડાને કારણે ખાવાનું મુશ્કેલ બની શકે છે.

નોંધ:

• મોઢાના ચાંદા હોઠની બહાર થતા ઠંડા ચાંદા (હર્પીસ લેબિયાલિસ) થી અલગ હોય છે. ઠંડા ચાંદા વાયરસથી થાય છે અને ચેપી હોય છે, જ્યારે સામાન્ય મોઢાના ચાંદા ચેપી નથી.
• જો તમારા મોઢામાં ચાંદા વારંવાર થતા હોય, મોટા હોય, ત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે, ખૂબ પીડાદાયક હોય અથવા અન્ય લક્ષણો સાથે હોય, તો તમારે ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટની સલાહ લેવી જોઈએ જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર મળી શકે.

મોઢામાં ચાંદા નું જોખમ કોને વધારે છે?

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) થવાનું જોખમ અમુક ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓ અને લોકોમાં વધારે હોય છે. નીચે તેની યાદી આપવામાં આવી છે:

• જેમને વારંવાર મોઢામાં ચાંદા પડતા હોય છે: કેટલાક લોકો આનુવંશિક રીતે અથવા અન્ય કારણોસર વારંવાર મોઢામાં ચાંદા પડવાની સંભાવના ધરાવતા હોય છે.
• સ્ત્રીઓ: હોર્મોનલ ફેરફારોને કારણે સ્ત્રીઓમાં માસિક ચક્ર દરમિયાન મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે.
• તણાવ અને ચિંતાનો સામનો કરતા લોકો: માનસિક તણાવ અને ચિંતા રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડી શકે છે અને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારી શકે છે.
• અમુક ખોરાક પ્રત્યે સંવેદનશીલ લોકો: ખાટાં ફળો, ટામેટાં, ચોકલેટ, કોફી, બદામ અથવા મસાલેદાર ખોરાક જેવા અમુક ખોરાક પ્રત્યે સંવેદનશીલતા ધરાવતા લોકોને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• વિટામિન અને ખનિજની ઉણપ ધરાવતા લોકો: વિટામિન બી12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અથવા ઝિંકની ઉણપ ધરાવતા લોકોને મોઢામાં ચાંદા થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• સોડિયમ લૌરેલ સલ્ફેટ (SLS) ધરાવતા ટૂથપેસ્ટ અને માઉથવોશનો ઉપયોગ કરતા લોકો: આ ઘટક કેટલાક સંવેદનશીલ લોકોમાં મોઢામાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• ધૂમ્રપાન છોડનારા લોકો: ધૂમ્રપાન છોડ્યા પછી શરૂઆતના સમયગાળામાં કેટલાક લોકોને મોઢામાં ચાંદા પડી શકે છે.
• અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા લોકો:
  • સેલિયાક રોગ: ગ્લુટેનની અસહિષ્ણુતા ધરાવતા લોકોને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
  • ક્રોહન રોગ અને અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ: આ આંતરડાના સોજાના રોગો મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે.
  • બેહસેટ રોગ: આ દુર્લભ વિકાર મોઢા સહિત શરીરમાં સોજો લાવે છે અને વારંવાર ચાંદાનું કારણ બને છે.
  • એચઆઇવી/એઇડ્સ: નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોને મોઢામાં ચેપ અને ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
  • લ્યુપસ: આ સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ પણ મોઢામાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• શારીરિક ઇજાઓનો ભોગ બનતા લોકો: જે લોકો વારંવાર તેમના ગાલ અથવા જીભને કરડી જાય છે અથવા ખરાબ રીતે ફીટ થયેલા ડેન્ટલ એપ્લાયન્સીસનો ઉપયોગ કરે છે તેમને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકો: કોઈપણ કારણોસર નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકો ચેપ અને ચાંદા માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે.

જો તમે આમાંથી કોઈપણ જૂથમાં આવતા હોવ તો તમને મોઢામાં ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે. જો તમને વારંવાર અથવા ગંભીર ચાંદા પડતા હોય તો કારણ જાણવા અને યોગ્ય સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

મોઢામાં ચાંદા સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) અમુક રોગો સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે. જો તમને વારંવાર, મોટા અથવા લાંબા સમય સુધી રહેતા ચાંદા પડતા હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે જેથી આ સંકળાયેલા રોગોની શક્યતાને નકારી શકાય. અહીં કેટલાક રોગોની યાદી આપવામાં આવી છે જે મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે:

રોગપ્રતિકારક શક્તિ સંબંધિત રોગો (Autoimmune Diseases):

• બેહસેટ રોગ (Behcet’s Disease): આ એક દુર્લભ વિકાર છે જે શરીરમાં સોજો લાવે છે અને તેના મુખ્ય લક્ષણોમાં વારંવાર થતા મોઢાના ચાંદા, જનનાંગોના ચાંદા અને આંખોમાં સોજોનો સમાવેશ થાય છે.
• લ્યુપસ (Systemic Lupus Erythematosus – SLE): આ એક સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ છે જે શરીરના ઘણા ભાગોને અસર કરી શકે છે, જેમાં મોઢામાં ચાંદાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
• પેમ્ફિગસ વલ્ગારિસ (Pemphigus Vulgaris) અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પેમ્ફિગોઇડ (Mucous Membrane Pemphigoid): આ દુર્લભ ત્વચા અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેનને અસર કરતા રોગો છે જે મોઢામાં પીડાદાયક ફોલ્લા અને ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• ઓરલ લિકેન પ્લેનસ (Oral Lichen Planus): આ સ્થિતિ મોઢાની અંદર સફેદ ડાઘા અથવા જાળી જેવી રચના અને ક્યારેક પીડાદાયક ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.

આંતરડાના સોજાના રોગો (Inflammatory Bowel Diseases – IBD):

• ક્રોહન રોગ (Crohn’s Disease): આ રોગ પાચનતંત્રના કોઈપણ ભાગમાં સોજો લાવી શકે છે અને મોઢામાં ચાંદા (જેને ક્યારેક કોબલસ્ટોન દેખાવ પણ હોય છે) તેનું એક લક્ષણ હોઈ શકે છે.
• અલ્સેરેટિવ કોલાઇટિસ (Ulcerative Colitis): આ રોગ મુખ્યત્વે મોટા આંતરડાને અસર કરે છે, પરંતુ કેટલાક કિસ્સાઓમાં મોઢામાં ચાંદા (જેમ કે કેન્કર ચાંદા અથવા પ્યોસ્ટોમેટાઇટિસ વેજીટેન્સ) પણ જોવા મળી શકે છે.

સેલિયાક રોગ (Celiac Disease):

• આ ગ્લુટેનની અસહિષ્ણુતાનો રોગ છે જે નાના આંતરડાને નુકસાન પહોંચાડે છે. મોઢામાં વારંવાર થતા કેન્કર ચાંદા તેનું એક લક્ષણ હોઈ શકે છે.

અન્ય રોગો અને પરિસ્થિતિઓ:

• એચઆઇવી/એઇડ્સ (HIV/AIDS): નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોને મોઢામાં ચેપ અને ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• વિટામિન અને ખનિજની ઉણપ: વિટામિન બી12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અને ઝિંકની ઉણપ મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• ચેપી રોગો: કેટલાક વાયરલ (જેમ કે હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ વાયરસ) અથવા ફંગલ ઇન્ફેક્શન (જેમ કે ઓરલ થ્રશ) મોઢામાં ચાંદાનું કારણ બની શકે છે.
• સ્ટીવન્સ-જોહ્ન્સન સિન્ડ્રોમ (Stevens-Johnson Syndrome): આ એક ગંભીર એલર્જીક પ્રતિક્રિયા છે જે ત્વચા અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર ફોલ્લા અને ચાંદાનું કારણ બની શકે છે, જેમાં મોઢું પણ સામેલ છે.
• બ્લડ ડિસઓર્ડર (Blood Disorders): એનિમિયા (લોહીની કમી) અને ન્યુટ્રોપેનિયા (લોહીમાં શ્વેત રક્તકણોની ઓછી સંખ્યા) જેવા રક્ત વિકારો પણ મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે.

જો તમને મોઢામાં વારંવાર અથવા અસામાન્ય ચાંદા પડતા હોય, તો તેનું કારણ જાણવા અને કોઈપણ અંતર્ગત તબીબી સ્થિતિની સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

મોઢામાં ચાંદા નું નિદાન

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) નું નિદાન સામાન્ય રીતે ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટ દ્વારા શારીરિક તપાસ અને તમારા તબીબી ઇતિહાસની ચર્ચા દ્વારા કરવામાં આવે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, વધુ પરીક્ષણોની જરૂર હોતી નથી. નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાં શામેલ હોઈ શકે છે:

1. તબીબી ઇતિહાસની ચર્ચા:

• ડૉક્ટર તમને તમારા ચાંદા વિશે પૂછશે, જેમાં તે ક્યારે શરૂ થયા, કેટલી વાર થાય છે, કેટલા સમય સુધી રહે છે, કેટલા પીડાદાયક છે અને શું કોઈ ચોક્કસ પરિબળો (જેમ કે ખોરાક, તણાવ) તેને વધારે છે કે કેમ.
• તેઓ તમારી પાછલી તબીબી પરિસ્થિતિઓ, તમે લેતા હોવ તેવી કોઈપણ દવાઓ, એલર્જી અને તમારા પરિવારમાં મોઢાના ચાંદાનો ઇતિહાસ વિશે પણ પૂછશે.
• તેઓ તમારા આહાર અને જીવનશૈલી વિશે પણ પૂછી શકે છે.

2. શારીરિક તપાસ:

• ડૉક્ટર તમારા મોઢાની કાળજીપૂર્વક તપાસ કરશે, જેમાં ચાંદાનું સ્થાન, કદ, આકાર, રંગ અને આસપાસના વિસ્તારની તપાસ કરવામાં આવશે.
• તેઓ તમારા ગળા અને લસિકા ગાંઠોમાં કોઈ સોજો છે કે કેમ તે પણ તપાસી શકે છે.

3. વધુ તપાસ (કેટલાક કિસ્સાઓમાં જરૂરી):

મોટાભાગના સામાન્ય મોઢાના ચાંદા માટે વધુ તપાસની જરૂર હોતી નથી. જો કે, જો ચાંદા અસામાન્ય હોય, લાંબા સમય સુધી રહે, વારંવાર થતા હોય, મોટા હોય, ગંભીર લક્ષણો સાથે હોય અથવા ડૉક્ટરને કોઈ અંતર્ગત તબીબી સ્થિતિની શંકા હોય તો નીચેની તપાસોની ભલામણ કરી શકાય છે:

• બ્લડ ટેસ્ટ (લોહીની તપાસ): વિટામિન અને ખનિજની ઉણપ (જેમ કે વિટામિન બી12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન, ઝિંક) અથવા અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ (જેમ કે સેલિયાક રોગ, આંતરડાના સોજાના રોગો) ની તપાસ માટે લોહીની તપાસ કરવામાં આવી શકે છે.
• બાયોપ્સી (Biopsy): જો ચાંદો અસામાન્ય દેખાય, લાંબા સમય સુધી રહે અથવા મૌખિક કેન્સરની શંકા હોય તો ચાંદામાંથી નાનો ટુકડો લઈને તપાસ માટે લેબોરેટરીમાં મોકલવામાં આવી શકે છે.
• સ્વેબ ટેસ્ટ (Swab Test): જો ચેપ (જેમ કે વાયરલ અથવા ફંગલ) ની શંકા હોય તો ચાંદા પરથી સ્વેબ લઈને તપાસ કરી શકાય છે.
• એલર્જી ટેસ્ટ: જો ખોરાકની એલર્જી ચાંદાનું કારણ હોવાની શંકા હોય તો એલર્જી ટેસ્ટ કરવામાં આવી શકે છે.

નિદાન કરતી વખતે ડૉક્ટર આ બાબતોને ધ્યાનમાં લેશે:

• ચાંદાનો દેખાવ અને સ્થાન.
• તમારા લક્ષણો અને તબીબી ઇતિહાસ.
• અન્ય સંકળાયેલા લક્ષણો (જો કોઈ હોય તો).
• તપાસના પરિણામો (જો કોઈ વધારાની તપાસ કરવામાં આવી હોય તો).

સામાન્ય રીતે, મોઢાના ચાંદાનું નિદાન સીધું અને સરળ હોય છે. જો તમને તમારા ચાંદા વિશે કોઈ ચિંતા હોય તો ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટની સલાહ લેવી હંમેશા શ્રેષ્ઠ છે.

મોઢામાં ચાંદા ની સારવાર

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) સામાન્ય રીતે એકથી બે અઠવાડિયામાં આપમેળે ઠીક થઈ જાય છે અને મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં તબીબી સારવારની જરૂર હોતી નથી. જો કે, પીડાને ઓછી કરવા, રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવા અને વધુ ગંભીર કિસ્સાઓમાં ડૉક્ટર દ્વારા સારવારની ભલામણ કરવામાં આવી શકે છે.

ઘરેલું ઉપચાર (Home Remedies):

ઘરેલું ઉપચાર પીડાને હળવી કરવામાં અને આરામ મેળવવામાં મદદ કરી શકે છે:

• ખારા પાણીના કોગળા: દિવસમાં ઘણી વખત ગરમ ખારા પાણી (એક ગ્લાસ ગરમ પાણીમાં અડધી ચમચી મીઠું) થી કોગળા કરવાથી ચાંદા સાફ રહે છે અને રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બને છે.
• બેકિંગ સોડાની પેસ્ટ: થોડા ટીપાં પાણી સાથે બેકિંગ સોડા મિક્સ કરીને પેસ્ટ બનાવો અને તેને ચાંદા પર લગાવો. આ પીડાને ઓછી કરવામાં મદદ કરી શકે છે. ત્યારબાદ પાણીથી મોં ધોઈ લો.
• મેગ્નેશિયાનું દૂધ (Milk of Magnesia): મેગ્નેશિયાનું દૂધ ચાંદા પર લગાવવાથી પીડામાં રાહત મળી શકે છે.
• મધ: મધમાં કુદરતી એન્ટિબેક્ટેરિયલ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં ઘણી વખત ચાંદા પર થોડું મધ લગાવો.
• નારિયેળ તેલ: નારિયેળ તેલમાં એન્ટિમાઇક્રોબાયલ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં ઘણી વખત ચાંદા પર થોડું નારિયેળ તેલ લગાવો.
• બરફનો શેક: ચાંદા પર બરફનો નાનો ટુકડો મૂકવાથી પીડા અને સોજો ઓછો થઈ શકે છે.
• ચાના કોથળીનો ઉપયોગ: વપરાયેલી અને ઠંડી કરેલી ચાની કોથળીને ચાંદા પર થોડીવાર માટે મૂકવાથી રાહત મળી શકે છે. ચામાં ટેનીન હોય છે જે પીડાને ઓછી કરવામાં મદદ કરે છે.
• એલોવેરા જેલ: એલોવેરા જેલમાં હીલિંગ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં ઘણી વખત ચાંદા પર એલોવેરા જેલ લગાવો.

ઓવર-ધ-કાઉન્ટર (OTC) દવાઓ:

તમે ફાર્મસીમાંથી કેટલીક ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ પણ ખરીદી શકો છો જે પીડાને હળવી કરવામાં મદદ કરે છે:

• મૌખિક પેઇન રિલીવિંગ જેલ અથવા ક્રીમ: આ દવાઓમાં બેન્ઝોકેન અથવા લિડોકેન જેવા સ્થાનિક એનેસ્થેટિક હોય છે જે ચાંદાને સુન્ન કરીને પીડાને ઓછી કરે છે.
• બળતરા વિરોધી માઉથવોશ: કેટલાક માઉથવોશમાં બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે જે સોજો અને પીડાને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી સારવાર:

જો તમારા ચાંદા ગંભીર હોય, મોટા હોય, લાંબા સમય સુધી રહે, વારંવાર થતા હોય અથવા અન્ય લક્ષણો સાથે હોય, તો ડૉક્ટર નીચેની સારવારની ભલામણ કરી શકે છે:

• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ ધરાવતા મૌખિક જેલ અથવા પેસ્ટ: આ દવાઓ ચાંદાના સોજા અને પીડાને ઘટાડવામાં ખૂબ અસરકારક છે.
• પ્રિસ્ક્રિપ્શન સ્ટ્રેન્થ માઉથવોશ: ગંભીર કિસ્સાઓમાં ડૉક્ટર ક્લોરહેક્સિડિન ધરાવતું માઉથવોશ સૂચવી શકે છે, જે ચેપને રોકવામાં મદદ કરે છે.
• ઓરલ કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ: ખૂબ જ ગંભીર અને વ્યાપક ચાંદાના કિસ્સાઓમાં ડૉક્ટર ટૂંકા ગાળા માટે ઓરલ કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ્સ (ગોળીઓ) સૂચવી શકે છે.
• સિલ્વર નાઇટ્રેટ અથવા અન્ય રાસાયણિક કોટરાઇઝેશન: ડૉક્ટર પીડાદાયક ચાંદાને સીલ કરવા માટે રાસાયણિક કોટરાઇઝેશનનો ઉપયોગ કરી શકે છે, જો કે આ રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવતું નથી પરંતુ પીડાને ઓછી કરી શકે છે.
• અંતર્ગત તબીબી સ્થિતિની સારવાર: જો મોઢામાં ચાંદા કોઈ અન્ય તબીબી સ્થિતિ સાથે સંકળાયેલા હોય, તો તે મૂળ રોગની સારવાર કરવી જરૂરી છે.

સારવાર દરમિયાન શું ધ્યાન રાખવું:

• નરમ ખોરાક લો: સખત, મસાલેદાર અથવા ખાટા ખોરાક ખાવાનું ટાળો જે ચાંદાને બળતરા કરી શકે છે.
• ગરમ પીણાં ટાળો: ખૂબ ગરમ પીણાં પીવાથી ચાંદામાં દુખાવો વધી શકે છે.
• સારું મૌખિક સ્વાસ્થ્ય જાળવો: નરમ બ્રશથી હળવેથી દાંત સાફ કરો અને નિયમિતપણે કોગળા કરો.
• ચાંદાને સ્પર્શ કરવાનું ટાળો: વારંવાર ચાંદાને સ્પર્શ કરવાથી ચેપ લાગી શકે છે અને રૂઝ આવવામાં વિલંબ થઈ શકે છે.

જો તમારા ચાંદામાં સુધારો ન થાય અથવા વધુ ખરાબ થાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

મોઢામાં ચાંદા શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

મોઢામાં ચાંદા થયા હોય ત્યારે ખોરાક લેતી વખતે થોડી કાળજી રાખવી જરૂરી છે જેથી દુખાવો ન વધે અને રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયામાં મદદ મળે. અહીં શું ખાવું જોઈએ અને શું ન ખાવું જોઈએ તેની માહિતી આપવામાં આવી છે:

શું ખાવું જોઈએ:

• નરમ અને પોચો ખોરાક: એવો ખોરાક લો જેને ચાવવામાં ઓછો સમય લાગે અને જે મોઢામાં ઘસારો ન કરે, જેમ કે:
  • બાફેલાં અથવા મેશ કરેલાં શાકભાજી (બટાકા, ગાજર, શક્કરિયા).
  • નરમ ફળો (કેળા, પપૈયું, તરબૂચ, પીચ). નાના બીજવાળા ફળો ટાળો (જેમ કે સ્ટ્રોબેરી).
  • દહીં અને છાશ.
  • નરમ ખીચડી અથવા દાળ-ભાત.
  • ઓટમીલ અથવા પાતળી રવા પુરી.
  • ઇંડા (બાફેલા અથવા પોચાં).
  • નરમ માંસ અથવા માછલી (ઝીણા ટુકડા કરેલા અથવા પ્યુરી કરેલા).
  • સૂપ (વધારે ગરમ ન હોય).
  • સ્મૂધી અને મિલ્કશેક.
  • જેલી અને કસ્ટર્ડ જેવાં મીઠાં.
• ઠંડો ખોરાક: ઠંડો ખોરાક ચાંદા પર સુખદ અસર કરે છે અને પીડાને ઓછી કરવામાં મદદ કરે છે. જેમ કે આઈસ્ક્રીમ, ઠંડું દહીં, ઠંડા સૂપ.
• વિટામિન અને ખનિજથી ભરપૂર ખોરાક: એવા ખોરાક લો જેમાં વિટામિન બી (ખાસ કરીને બી12), ફોલિક એસિડ, આયર્ન અને ઝિંક હોય, કારણ કે તેમની ઉણપ ચાંદા સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે.
• પુષ્કળ પ્રવાહી: પાણી, પાતળો જ્યુસ (ખાટાં ફળોના નહીં), અને હર્બલ ચા પીવાથી મોં ભેજવાળું રહે છે અને રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયામાં મદદ મળે છે.

શું ન ખાવું જોઈએ:

• ખાટાં ફળો અને જ્યુસ: નારંગી, લીંબુ, ગ્રેપફ્રૂટ, પાઈનેપલ અને ટામેટાં જેવા ખાટાં ફળો અને તેના જ્યુસ ચાંદાને બળતરા કરી શકે છે અને દુખાવો વધારી શકે છે.
• મસાલેદાર ખોરાક: તીખા મરચાં, મસાલા અને ગરમ ચટણીઓ ચાંદામાં તીવ્ર બળતરા પેદા કરી શકે છે.
• ખૂબ ખારો ખોરાક: ચિપ્સ, અથાણું અને અન્ય વધુ પડતો ખારો ખોરાક ચાંદામાં બળતરા કરી શકે છે.
• સખત અને કરકરો ખોરાક: ટોસ્ટ, ક્રિસ્પી બ્રેડ, ચિપ્સ, બદામ અને કાચા શાકભાજી જેવા સખત અને કરકરા ખોરાક ચાંદા પર ઘસારો કરી શકે છે અને દુખાવો વધારી શકે છે.
• ગરમ ખોરાક અને પીણાં: ખૂબ ગરમ ખોરાક અને પીણાં ચાંદાને વધુ સંવેદનશીલ બનાવી શકે છે.
• ચોકલેટ અને કોફી: કેટલાક લોકોમાં આ ખોરાક ચાંદાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.
• ગ્લુટેન ધરાવતો ખોરાક (જો સેલિયાક રોગ હોય તો): જો તમને સેલિયાક રોગ હોય તો ગ્લુટેન ધરાવતો ખોરાક ટાળવો જોઈએ.
• એલર્જી પેદા કરતા ખોરાક: જો તમને કોઈ ચોક્કસ ખોરાકની એલર્જી હોય તો તેને ટાળો, કારણ કે તે ચાંદાને વધુ ખરાબ કરી શકે છે.

યાદ રાખો કે દરેક વ્યક્તિ અલગ હોય છે અને અમુક ખોરાક બીજા કરતાં વધુ અસર કરી શકે છે. તમારા શરીરને સાંભળો અને જુઓ કે કયો ખોરાક તમારા ચાંદાને વધારે તકલીફ આપે છે. હળવો અને પોચો ખોરાક લેવો સામાન્ય રીતે શ્રેષ્ઠ છે. જો તમને વારંવાર અથવા ગંભીર ચાંદા પડતા હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

મોઢામાં ચાંદા માટે ઘરેલું ઉપચાર

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) માટે ઘણા અસરકારક ઘરેલું ઉપચાર ઉપલબ્ધ છે જે પીડાને હળવી કરવામાં અને રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે. અહીં કેટલાક સરળ અને લોકપ્રિય ઉપાયો આપ્યા છે:

• ખારા પાણીના કોગળા: આ સૌથી સરળ અને અસરકારક ઉપાયોમાંથી એક છે. એક ગ્લાસ ગરમ પાણીમાં અડધી ચમચી શુદ્ધ મીઠું મિક્સ કરો અને દિવસમાં 3-4 વખત આ પાણીથી કોગળા કરો. તે ચાંદાને સાફ રાખવામાં અને ચેપને રોકવામાં મદદ કરે છે.
• બેકિંગ સોડાની પેસ્ટ: થોડા ટીપાં પાણી સાથે બેકિંગ સોડા મિક્સ કરીને ગાઢી પેસ્ટ બનાવો. આ પેસ્ટને ચાંદા પર હળવેથી લગાવો અને થોડીવાર રહેવા દો. ત્યારબાદ પાણીથી મોં ધોઈ લો. બેકિંગ સોડા ચાંદાના એસિડને તટસ્થ કરવામાં મદદ કરે છે અને પીડાને ઓછી કરે છે.
• મધ: મધમાં કુદરતી એન્ટિબેક્ટેરિયલ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં 2-3 વખત ચાંદા પર થોડું શુદ્ધ મધ લગાવો. તે ચાંદાને ભેજવાળો રાખે છે અને રૂઝ આવવામાં મદદ કરે છે.
• નારિયેળ તેલ: નારિયેળ તેલમાં એન્ટિમાઇક્રોબાયલ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં ઘણી વખત ચાંદા પર થોડું શુદ્ધ નારિયેળ તેલ લગાવો.
• હળદર: હળદરમાં બળતરા વિરોધી અને એન્ટિસેપ્ટિક ગુણધર્મો હોય છે. થોડી હળદરને પાણી અથવા મધ સાથે મિક્સ કરીને પેસ્ટ બનાવો અને તેને ચાંદા પર લગાવો.
• એલોવેરા જેલ: એલોવેરા જેલમાં હીલિંગ અને શાંત ગુણધર્મો હોય છે. દિવસમાં 2-3 વખત ચાંદા પર શુદ્ધ એલોવેરા જેલ લગાવો.
• બરફનો શેક: ચાંદા પર બરફનો નાનો ટુકડો મૂકવાથી પીડા અને સોજો ઓછો થઈ શકે છે. દિવસમાં થોડીવાર માટે કરો.
• ચાના કોથળીનો ઉપયોગ: વપરાયેલી અને ઠંડી કરેલી ચાની કોથળીને ચાંદા પર થોડીવાર માટે મૂકવાથી રાહત મળી શકે છે. ચામાં ટેનીન હોય છે જે પીડાને ઓછી કરવામાં મદદ કરે છે.
• મેગ્નેશિયાનું દૂધ (Milk of Magnesia): મેગ્નેશિયાનું દૂધ ચાંદા પર લગાવવાથી પીડામાં રાહત મળી શકે છે. દિવસમાં 2-3 વખત લગાવો.
• ગ્લિસરીન: ગ્લિસરીન ચાંદાને ભેજવાળો રાખવામાં મદદ કરે છે અને રૂઝ આવવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી શકે છે. દિવસમાં 2-3 વખત લગાવો.

ઉપચાર દરમિયાન શું ધ્યાન રાખવું:

• તીખો, ખાટો અને ગરમ ખોરાક ટાળો.
• નરમ અને પોચો ખોરાક લો.
• પુષ્કળ પાણી પીવો.
• મોંને સ્વચ્છ રાખો અને હળવેથી બ્રશ કરો.
• ચાંદાને વારંવાર સ્પર્શ કરવાનું ટાળો.

જો તમારા મોઢામાં ચાંદા મોટા હોય, ખૂબ પીડાદાયક હોય, ત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહે અથવા વારંવાર થતા હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. ઘરેલું ઉપચાર હળવા લક્ષણોમાં રાહત આપી શકે છે, પરંતુ ગંભીર કિસ્સાઓમાં તબીબી સારવારની જરૂર પડી શકે છે.

મોઢામાં ચાંદા કેવી રીતે અટકાવવું?

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) ને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય ન હોઈ શકે, પરંતુ કેટલીક સાવચેતીઓ રાખીને તેનું જોખમ ચોક્કસપણે ઘટાડી શકાય છે. અહીં મોઢામાં ચાંદા થતા અટકાવવા માટેના કેટલાક ઉપાયો આપ્યા છે:

1. સારી મૌખિક સ્વચ્છતા જાળવો:

• નિયમિતપણે નરમ બ્રશથી દાંત સાફ કરો: દિવસમાં બે વાર હળવા હાથે અને નરમ બ્રશનો ઉપયોગ કરીને દાંત સાફ કરો. સખત બ્રશ મોઢાની અંદરની ત્વચાને ઇજા પહોંચાડી શકે છે.
• ફ્લોસનો ઉપયોગ કરો: દાંતની વચ્ચે ફસાયેલા ખોરાકના કણોને દૂર કરવા માટે નિયમિતપણે ડેન્ટલ ફ્લોસનો ઉપયોગ કરો.
• સોડિયમ લૌરેલ સલ્ફેટ (SLS) વગરના ટૂથપેસ્ટનો ઉપયોગ કરો: કેટલાક લોકોને SLS ધરાવતા ટૂથપેસ્ટથી મોઢામાં ચાંદા થવાની શક્યતા વધી જાય છે. SLS વગરના ટૂથપેસ્ટનો ઉપયોગ કરવાનો પ્રયાસ કરો.
• હળવા માઉથવોશનો ઉપયોગ કરો: આલ્કોહોલ આધારિત માઉથવોશ મોઢાની અંદરની ત્વચાને સૂકવી શકે છે અને બળતરા કરી શકે છે. હળવા અથવા કુદરતી માઉથવોશનો ઉપયોગ કરો.

2. તણાવનું વ્યવસ્થાપન કરો:

• તણાવ મોઢામાં ચાંદા થવાનું એક સામાન્ય કારણ છે. યોગા, ધ્યાન, શ્વાસ લેવાની કસરતો અથવા અન્ય તણાવ ઘટાડવાની તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.

3. સંતુલિત આહાર લો:

• વિટામિન અને ખનિજથી ભરપૂર ખોરાક લો: વિટામિન બી12, ફોલિક એસિડ, આયર્ન અને ઝિંકની ઉણપ મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે. તમારા આહારમાં આ પોષક તત્વોનો સમાવેશ કરો.
• પૂરતું પાણી પીવો: શરીરને હાઇડ્રેટેડ રાખવાથી મોઢાની અંદરની ત્વચા સ્વસ્થ રહે છે.

4. જાણીતા ટ્રિગર્સ ટાળો:

• ખોરાકની સંવેદનશીલતા ઓળખો: જો તમને કોઈ ચોક્કસ ખોરાક (જેમ કે ખાટાં ફળો, ટામેટાં, ચોકલેટ, કોફી, બદામ, મસાલેદાર ખોરાક) ખાવાથી ચાંદા પડતા હોય તો તે ખોરાકને ટાળો.
• ધીમેથી ચાવો: ખોરાકને ધીમેથી ચાવવાથી ગાલ અથવા જીભને કરડી જવાની શક્યતા ઘટે છે.

5. મોઢામાં થતી ઇજાઓથી બચો:

• સખત ખોરાક ખાતી વખતે સાવચેત રહો.
• ખરાબ રીતે ફીટ થયેલા ડેન્ટલ એપ્લાયન્સીસ (બ્રેસ, ડેન્ચર) ને ડેન્ટિસ્ટ પાસે ઠીક કરાવો.
• તીક્ષ્ણ દાંતની કિનારીઓ ડેન્ટિસ્ટ પાસે સરળ કરાવો.

6. ધૂમ્રપાન ટાળો:

• ધૂમ્રપાન મોઢાની અંદરની ત્વચાને બળતરા કરે છે અને ચાંદા થવાનું જોખમ વધારે છે.

7. નિયમિત ડેન્ટલ ચેકઅપ કરાવો:

• તમારા ડેન્ટિસ્ટ નિયમિત તપાસ દરમિયાન મોઢાના સ્વાસ્થ્યનું મૂલ્યાંકન કરી શકે છે અને કોઈ સમસ્યા હોય તો તેનું નિદાન કરી શકે છે.

જો તમને વારંવાર અથવા ગંભીર મોઢામાં ચાંદા પડતા હોય તો કારણ જાણવા અને વધુ માર્ગદર્શન માટે ડૉક્ટર અથવા ડેન્ટિસ્ટની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ કોઈ અંતર્ગત તબીબી સ્થિતિની તપાસ કરી શકે છે અને નિવારક પગલાં સૂચવી શકે છે.

સારાંશ

મોઢામાં ચાંદા (કેન્કર ચાંદા) મોઢાની અંદરની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર થતા નાના, પીડાદાયક ઘા છે. તેના સામાન્ય કારણોમાં શારીરિક ઇજા, અમુક ખોરાકની સંવેદનશીલતા, તણાવ, હોર્મોનલ ફેરફારો અને વિટામિનની ઉણપનો સમાવેશ થાય છે. તેના મુખ્ય ચિહ્નોમાં નાનો, ગોળાકાર ઘા જે સફેદ અથવા પીળાશ પડતો હોય અને લાલ કિનારી ધરાવતો હોય છે, અને મુખ્ય લક્ષણ પીડા છે. કેટલાક રોગો (જેમ કે બેહસેટ રોગ, ક્રોહન રોગ, સેલિયાક રોગ) પણ મોઢામાં ચાંદા સાથે સંકળાયેલા હોઈ શકે છે.

મોટાભાગના ચાંદા ઘરેલું ઉપચાર (જેમ કે ખારા પાણીના કોગળા, બેકિંગ સોડા પેસ્ટ, મધ) અને ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓથી ઠીક થઈ જાય છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં ડૉક્ટર કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ જેલ અથવા માઉથવોશ સૂચવી શકે છે. મોઢામાં ચાંદા થતા અટકાવવા માટે સારી મૌખિક સ્વચ્છતા જાળવવી, તણાવનું વ્યવસ્થાપન કરવું, સંતુલિત આહાર લેવો અને જાણીતા ટ્રિગર્સ ટાળવા જેવા પગલાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. જો ચાંદા વારંવાર થતા હોય, મોટા હોય અથવા લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.