ટેનિસ એલ્બો (Tennis Elbow)

ટેનિસ એલ્બો શું છે?

ટેનિસ એલ્બો, જેને તબીબી ભાષામાં લેટરલ એપિકોન્ડિલાઇટિસ (Lateral Epicondylitis) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે એક એવી સ્થિતિ છે જે કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો પેદા કરે છે. આ દુખાવો ત્યારે થાય છે જ્યારે હાથના આગળના ભાગના સ્નાયુઓને કોણીના બહારના હાડકા સાથે જોડતી કંડરામાં સોજો આવે અથવા નાના ચીરા પડે.

ભલે તેનું નામ ટેનિસ એલ્બો હોય, પણ આ સ્થિતિ માત્ર ટેનિસ રમતા લોકોને જ નથી થતી. કોઈપણ પ્રવૃત્તિ જેમાં વારંવાર કાંડા અને હાથના આગળના ભાગનો ઉપયોગ થતો હોય તે ટેનિસ એલ્બોનું કારણ બની શકે છે.

ટેનિસ એલ્બો થવાના કારણો:

વારંવાર કાંડાને વાળવું અને સીધો કરવો, ખાસ કરીને જ્યારે કોઈ વસ્તુને પકડીને આમ કરવામાં આવે ત્યારે કોણીની આસપાસની કંડરા પર વધુ તાણ આવે છે. આ તાણ કંડરામાં નાના ચીરા પેદા કરી શકે છે, જેના કારણે દુખાવો અને સોજો આવે છે.

કેટલીક સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓ જે ટેનિસ એલ્બોનું કારણ બની શકે છે:

• રમતો: ટેનિસ (ખાસ કરીને નબળી બેકહેન્ડ ટેકનિક), સ્ક્વોશ, બેડમિન્ટન.
• વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ: સુથારી કામ, પ્લમ્બિંગ, પેઇન્ટિંગ, કમ્પ્યુટર પર લાંબા સમય સુધી કામ કરવું (ટાઈપિંગ અને માઉસનો ઉપયોગ), રસોઈ (ખાસ કરીને માંસ કાપવું).
• શોખ: બાગકામ, સંગીતનાં સાધનો વગાડવા.

ટેનિસ એલ્બોના લક્ષણો:

• કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો અને બળતરા.
• હાથના આગળના ભાગમાં દુખાવો જે કાંડા સુધી ફેલાઈ શકે છે.
• કોઈ વસ્તુને પકડવામાં અથવા વાળવામાં તકલીફ થવી.
• હાથની પકડ નબળી પડવી.
• કોણીના બહારના ભાગને સ્પર્શ કરવાથી દુખાવો થવો.
• હાથને સંપૂર્ણપણે સીધો કરવામાં મુશ્કેલી પડવી.

જો તમને આ લક્ષણો જણાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે જેથી યોગ્ય નિદાન અને સારવાર થઈ શકે.

ટેનિસ એલ્બો નાં કારણો શું છે?

ટેનિસ એલ્બો થવા પાછળ ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાંથી મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:

• વારંવાર થતી હલનચલન અને તાણ: કોણીના સ્નાયુઓ અને કંડરા પર વારંવાર તાણ આવવાથી ટેનિસ એલ્બો થઈ શકે છે. આ તાણ કાંડાને વાળવા અને સીધો કરવા જેવી હલનચલન દરમિયાન આવે છે, ખાસ કરીને જ્યારે કોઈ વસ્તુ પકડીને આ હલનચલન કરવામાં આવે.
• ખેલકૂદની પ્રવૃત્તિઓ: ટેનિસ (ખાસ કરીને નબળી બેકહેન્ડ ટેકનિક), સ્ક્વોશ, બેડમિન્ટન જેવી રમતોમાં વારંવાર રેકેટ પકડવાની અને હાથ ફેરવવાની ક્રિયાથી કોણી પર તાણ આવે છે.
• વ્યાવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ: અમુક વ્યવસાયોમાં વારંવાર હાથ અને કાંડાનો ઉપયોગ થતો હોય છે, જેમ કે:
  • સુથારી કામ
  • પ્લમ્બિંગ
  • પેઇન્ટિંગ
  • કમ્પ્યુટર પર લાંબા સમય સુધી કામ કરવું (ટાઈપિંગ અને માઉસનો ઉપયોગ)
  • રસોઈ (ખાસ કરીને માંસ કાપવું)
• શોખ: બાગકામ અને સંગીતનાં સાધનો વગાડવા જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં પણ વારંવાર હાથનો ઉપયોગ થતો હોવાથી ટેનિસ એલ્બો થઈ શકે છે.
• ખોટી ટેકનિક અને સાધનો: રમતો રમતી વખતે અથવા કામ કરતી વખતે ખોટી ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવાથી અથવા યોગ્ય સાધનોનો ઉપયોગ ન કરવાથી કોણી પર વધુ તાણ આવી શકે છે.
• નબળા સ્નાયુઓ: ખભા અને કાંડાના નબળા સ્નાયુઓ કોણી પર વધુ તાણ લાવી શકે છે.
• અચાનક ઈજા: કોણી પર અચાનક કોઈ ઈજા થવાથી પણ ટેનિસ એલ્બો થઈ શકે છે, જો કે આ કારણ ઓછું જોવા મળે છે.
• ઉંમર: 30 થી 50 વર્ષની ઉંમરના લોકોમાં ટેનિસ એલ્બો થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.

ભલે તેનું નામ ટેનિસ એલ્બો હોય, પણ ઘણા લોકો જે ટેનિસ નથી રમતા તેઓને પણ આ સમસ્યા થઈ શકે છે, કારણ કે કોઈપણ વારંવાર થતી હલનચલન કોણીના કંડરાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

ટેનિસ એલ્બો  ચિહ્નો અનેનાં લક્ષણો શું છે?

ટેનિસ એલ્બોના મુખ્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

• કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો અને બળતરા: આ ટેનિસ એલ્બોનું સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે. દુખાવો ધીમે ધીમે શરૂ થઈ શકે છે અને પછી તીવ્ર બની શકે છે.
• હાથના આગળના ભાગમાં દુખાવો: દુખાવો કોણીના બહારના ભાગથી શરૂ થઈને હાથના આગળના ભાગમાં કાંડા તરફ ફેલાઈ શકે છે.
• કોઈ વસ્તુને પકડવામાં અથવા વાળવામાં તકલીફ: ખાસ કરીને જ્યારે હાથ સીધો હોય ત્યારે કોઈ વસ્તુને મજબૂતીથી પકડવામાં અથવા કાંડાને વાળવામાં દુખાવો થાય છે.
• હાથની પકડ નબળી પડવી: વસ્તુઓ પકડતી વખતે અથવા ઉઠાવતી વખતે તમને નબળાઈનો અનુભવ થઈ શકે છે અને વસ્તુઓ હાથમાંથી છૂટી જઈ શકે છે.
• કોણીના બહારના ભાગને સ્પર્શ કરવાથી દુખાવો થવો: કોણીના બહારના હાડકા (લેટરલ એપિકોન્ડાઇલ) પર હળવો સ્પર્શ કરવાથી પણ તીવ્ર દુખાવો થઈ શકે છે.
• હાથને સંપૂર્ણપણે સીધો કરવામાં મુશ્કેલી: કેટલાક કિસ્સાઓમાં હાથને સંપૂર્ણપણે સીધો કરવામાં થોડી તકલીફ પડી શકે છે અથવા દુખાવો થઈ શકે છે.
• સવારે દુખાવો વધુ હોવો: કેટલાક લોકોને સવારે કોણીમાં જકડાઈ જવાનો અને દુખાવાનો અનુભવ થઈ શકે છે, જે દિવસ દરમિયાન થોડો ઓછો થઈ જાય છે.
• અમુક ચોક્કસ હલનચલનથી દુખાવો વધવો: જેમ કે ડોરનોબ ફેરવવો, પાણીનો નળ ખોલવો, અથવા હાથને ઉપરની તરફ ફેરવવો.

જો તમને આમાંથી કોઈ પણ લક્ષણો જણાય તો શક્ય છે કે તમને ટેનિસ એલ્બો હોય. યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

ટેનિસ એલ્બો નું જોખમ કોને વધારે છે?

ટેનિસ એલ્બોનું જોખમ નીચેના લોકોમાં વધારે હોય છે:

• 30 થી 50 વર્ષની વયના લોકો: આ ઉંમરના લોકોમાં ટેનિસ એલ્બો સામાન્ય રીતે વધુ જોવા મળે છે.
• જે લોકોની નોકરીમાં વારંવાર હાથ અને કાંડાનો ઉપયોગ થતો હોય: જેવા કે પ્લમ્બર, પેઇન્ટર, સુથાર, કસાઈ અને રસોઈયા.
• જે લોકો રેકેટ રમતો રમે છે: ખાસ કરીને ટેનિસ, બેડમિન્ટન અને સ્ક્વોશ. નબળી ટેકનિક અને ખરાબ સાધનસામગ્રીનો ઉપયોગ જોખમ વધારે છે. દિવસમાં બે કલાકથી વધુ રમવાથી પણ જોખમ વધે છે.
• જે લોકો અમુક ચોક્કસ પ્રવૃત્તિઓ વારંવાર કરે છે: જેમ કે કમ્પ્યુટર પર વધુ પડતું ટાઈપિંગ અને માઉસનો ઉપયોગ, બાગકામ, સંગીતનાં સાધનો વગાડવા.
• જે લોકો ભારે વસ્તુઓ વારંવાર ઉપાડે છે: ખાસ કરીને ખોટી રીતે ઉપાડવાથી કોણી પર તાણ આવી શકે છે.
• જે લોકો ધૂમ્રપાન કરે છે: ધૂમ્રપાન રક્ત પરિભ્રમણને અસર કરે છે, જે કંડરાના આરોગ્યને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
• મેદસ્વી લોકો: વધુ વજન હોવાના કારણે સાંધા અને કંડરા પર વધુ તાણ આવી શકે છે.
• જેમને કંડરાની ઈજાનો ઇતિહાસ હોય: અમુક લોકોમાં કંડરાની ઈજાઓ થવાની સંભાવના વધુ હોય છે.
• જે લોકો અમુક દવાઓ લે છે: ફ્લોરોક્વિનોલોન એન્ટિબાયોટિક્સ જેવી કેટલીક દવાઓ કંડરાની સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલી છે.

જો તમે આમાંથી કોઈપણ જોખમી પરિબળો ધરાવતા હો, તો ટેનિસ એલ્બો થવાની શક્યતા વધી જાય છે. આથી, સાવચેતી રાખવી અને યોગ્ય પગલાં લેવા મહત્વપૂર્ણ છે.

ટેનિસ એલ્બો સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

સાદી ભાષામાં કહીએ તો, ટેનિસ એલ્બો પોતે કોઈ રોગ નથી, પરંતુ તે અમુક પરિસ્થિતિઓ અને રોગો સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે અથવા તેનું જોખમ વધારી શકે છે:

• કંડરા સંબંધિત અન્ય સમસ્યાઓ: જે લોકોને શરીરના અન્ય ભાગોમાં કંડરાની સમસ્યાઓ હોય (ટેન્ડિનોપેથી), તેમને ટેનિસ એલ્બો થવાની શક્યતા વધુ હોઈ શકે છે.
• સાંધાના રોગો: અમુક પ્રકારના આર્થરાઈટિસ (સંધિવા), ખાસ કરીને કોણીના સાંધામાં થતો આર્થરાઈટિસ, ટેનિસ એલ્બોના લક્ષણોને વધુ ખરાબ કરી શકે છે અથવા તેના જેવો દુખાવો પેદા કરી શકે છે. ડૉક્ટર નિદાન વખતે આને ધ્યાનમાં લે છે.
• નર્વ સંબંધી સમસ્યાઓ: ગરદનના ભાગમાં નર્વનું દબાણ (સર્વાઇકલ રેડિક્યુલોપથી) અથવા કોણીની આસપાસની નર્વનું દબાણ (જેમ કે રેડિયલ ટનલ સિન્ડ્રોમ) ટેનિસ એલ્બો જેવા જ લક્ષણો પેદા કરી શકે છે અને તેનું નિદાન કરવું જરૂરી બને છે.
• ડાયાબિટીસ: કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોને ટેન્ડિનોપેથી થવાનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે, જેમાં ટેનિસ એલ્બોનો પણ સમાવેશ થાય છે.
• મેદસ્વીપણું: વધુ વજન હોવાના કારણે સાંધા અને કંડરા પર વધુ તાણ આવી શકે છે, જે ટેનિસ એલ્બોના વિકાસમાં ફાળો આપી શકે છે.
• ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન રક્ત પરિભ્રમણને નબળું પાડે છે, જે કંડરાના આરોગ્યને અસર કરી શકે છે અને ટેનિસ એલ્બોના જોખમને વધારી શકે છે.

એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે ટેનિસ એલ્બો આ રોગોનું સીધું કારણ નથી અને આ રોગો ધરાવતા દરેક વ્યક્તિને ટેનિસ એલ્બો થશે જ એવું પણ નથી. જો તમને કોણીમાં દુખાવો થતો હોય, તો યોગ્ય નિદાન માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ છે જેથી તેઓ અન્ય સંકળાયેલી પરિસ્થિતિઓને ઓળખી શકે અને યોગ્ય સારવાર આપી શકે.

ટેનિસ એલ્બો નું નિદાન

ટેનિસ એલ્બોનું નિદાન સામાન્ય રીતે ડોક્ટર દ્વારા શારીરિક તપાસ અને તમારા લક્ષણોના આધારે કરવામાં આવે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, વધુ પરીક્ષણોની જરૂર હોતી નથી.

નિદાન પ્રક્રિયામાં નીચેના પગલાં શામેલ હોઈ શકે છે:

• તબીબી ઇતિહાસની ચર્ચા: ડોક્ટર તમને તમારા લક્ષણો ક્યારે શરૂ થયા, કઈ પ્રવૃત્તિઓથી દુખાવો વધે છે અને તમારી તબીબી હિસ્ટ્રી વિશે પૂછશે.
• શારીરિક તપાસ: ડોક્ટર તમારી કોણી, કાંડા અને હાથની તપાસ કરશે. તેઓ કોણીના બહારના ભાગ પર દબાણ લાવશે અને તમને અમુક ચોક્કસ હલનચલન કરવા માટે કહેશે જેથી દુખાવાની જગ્યા અને તીવ્રતા જાણી શકાય. કેટલીક સામાન્ય શારીરિક તપાસમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
  • કોઝેન ટેસ્ટ (Cozen’s Test): ડોક્ટર તમારી કોણીને વાળીને અને હાથને નીચેની તરફ રાખીને કાંડાને ઉપરની તરફ વાળવા માટે કહેશે, જ્યારે ડોક્ટર તે હલનચલનનો પ્રતિકાર કરશે. જો કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો થાય તો આ ટેસ્ટ પોઝિટિવ ગણાય છે.
  • મિલ ટેસ્ટ (Mill’s Test): ડોક્ટર તમારી કોણીને સીધી કરીને અને કાંડાને નીચેની તરફ વાળીને હાથને અંદરની તરફ ફેરવશે. જો કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો થાય તો આ ટેસ્ટ પોઝિટિવ ગણાય છે.
  • મધ્ય આંગળી પ્રતિકાર ટેસ્ટ (Middle Finger Resistance Test): ડોક્ટર તમારી કોણીને સીધી રાખીને હાથને ઉપરની તરફ રાખશે અને તમને તમારી મધ્ય આંગળીને સીધી રાખવા માટે કહેશે જ્યારે ડોક્ટર તેને નીચેની તરફ દબાવશે. જો કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો થાય તો આ ટેસ્ટ પોઝિટિવ ગણાય છે.
• અન્ય પરીક્ષણો (જો જરૂરી હોય તો): જો નિદાન સ્પષ્ટ ન હોય અથવા અન્ય કોઈ સમસ્યાની શંકા હોય તો, ડોક્ટર નીચેના પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે:
  • એક્સ-રે (X-ray): આ કોણીના હાડકાંની તપાસ કરવા માટે કરવામાં આવે છે જેથી આર્થરાઈટિસ અથવા અન્ય હાડકાં સંબંધિત સમસ્યાઓને નકારી શકાય.
  • એમઆરઆઈ (MRI): આ ટેન્ડન અને અન્ય નરમ પેશીઓની વિગતવાર તસવીરો આપે છે અને ટેન્ડનના નુકસાનની હદ જાણવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે, જો કે સામાન્ય રીતે તેની જરૂર હોતી નથી.
  • ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી (EMG): આ પરીક્ષણ કોણીની આસપાસની ચેતાઓની કાર્યક્ષમતા તપાસવા માટે કરવામાં આવે છે, જેથી નર્વ સંબંધી સમસ્યાઓને નકારી શકાય જે ટેનિસ એલ્બો જેવા લક્ષણો પેદા કરી શકે છે.

મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, ડોક્ટર શારીરિક તપાસ અને તમારા લક્ષણોના આધારે જ ટેનિસ એલ્બોનું નિદાન કરી શકે છે અને સારવાર શરૂ કરી શકે છે.

ટેનિસ એલ્બો ની સારવાર

ટેનિસ એલ્બોની સારવારનો મુખ્ય ઉદ્દેશ કોણીના દુખાવાને ઓછો કરવો, સોજો ઘટાડવો અને હાથની સામાન્ય કાર્યક્ષમતાને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, સર્જરીની જરૂર હોતી નથી અને રૂઢિચુસ્ત સારવાર પદ્ધતિઓથી રાહત મળી જાય છે. સારવારમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

ઘરે કરી શકાય તેવી સારવાર:

• આરામ: જે પ્રવૃત્તિઓના કારણે દુખાવો થતો હોય તેને ટાળો. કોણી અને હાથને આરામ આપવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• બરફ લગાવો: દિવસમાં 3-4 વખત 15-20 મિનિટ માટે કોણી પર બરફ લગાવો. તેનાથી સોજો અને દુખાવો ઓછો થશે.
• પેઇન કિલર્સ: આઇબુપ્રોફેન (Advil, Motrin IB) અથવા નેપ્રોક્સેન (Aleve) જેવી ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• કોણીનો પટ્ટો (Tennis Elbow Brace): ફોરઆર્મ બ્રેસ અથવા સ્ટ્રેપ પહેરવાથી અસરગ્રસ્ત ટેન્ડન પરનો તાણ ઓછો થાય છે અને દુખાવામાં રાહત મળે છે. આ પટ્ટો કોણીના દુખાવાના સૌથી વધુ તીવ્ર બિંદુથી થોડો નીચે પહેરવો જોઈએ.
• હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો: દુખાવો ઓછો થયા પછી, તમે હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો શરૂ કરી શકો છો જેથી કોણીની લવચીકતા જળવાઈ રહે.

તબીબી સારવાર:

જો ઘરેલું ઉપચારથી રાહત ન મળે તો ડૉક્ટર નીચેની સારવાર વિકલ્પોની ભલામણ કરી શકે છે:

• ફિઝિયોથેરાપી: ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ તમને એવી કસરતો શીખવશે જે હાથના આગળના ભાગના સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવવામાં અને લવચીકતા વધારવામાં મદદ કરશે. તેઓ દુખાવો ઓછો કરવા માટે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ, મસાજ અથવા અન્ય તકનીકોનો પણ ઉપયોગ કરી શકે છે.
• સ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન: કોણીના દુખાવાવાળા ભાગમાં કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડનું ઇન્જેક્શન લગાવવાથી દુખાવો અને સોજો ઝડપથી ઓછો થઈ શકે છે. જો કે, આ લાંબા ગાળાનો ઉકેલ નથી અને તેના કેટલાક સંભવિત આડઅસરો પણ હોઈ શકે છે.
• પ્લેટલેટ રિચ પ્લાઝ્મા (PRP) ઇન્જેક્શન: આ સારવારમાં તમારા પોતાના લોહીમાંથી પ્લેટલેટ્સ કાઢીને તેને અસરગ્રસ્ત ભાગમાં ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવે છે, જે હીલિંગ પ્રક્રિયાને ઉત્તેજીત કરી શકે છે.
• શોક વેવ થેરાપી: આ થેરાપીમાં ધ્વનિ તરંગોને અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં મોકલવામાં આવે છે, જે હીલિંગને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે.
• સર્જરી: જો અન્ય તમામ સારવાર વિકલ્પો નિષ્ફળ જાય અને દુખાવો ખૂબ જ તીવ્ર હોય તો જ સર્જરીનો વિચાર કરવામાં આવે છે. સર્જરીમાં ક્ષતિગ્રસ્ત ટેન્ડનને દૂર કરવામાં આવે છે અને તંદુરસ્ત ટેન્ડનને ફરીથી હાડકા સાથે જોડવામાં આવે છે.

પુનર્વસન:

કોઈપણ સારવાર પછી, કોણીની સંપૂર્ણ કાર્યક્ષમતા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે પુનર્વસન કાર્યક્રમ મહત્વપૂર્ણ છે. ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ તમને ધીમે ધીમે એવી કસરતો કરાવશે જે સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવશે અને લવચીકતા પાછી લાવશે.

ટેનિસ એલ્બોથી સંપૂર્ણપણે સાજા થવામાં થોડા અઠવાડિયાથી લઈને મહિનાઓ સુધીનો સમય લાગી શકે છે. ધીરજ રાખવી અને ડૉક્ટર અને ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની સલાહનું પાલન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ટેનિસ એલ્બો શું ખાવું અને શું ન ખાવું?

ટેનિસ એલ્બો કોઈ સીધો આહાર સંબંધિત રોગ નથી, એટલે કે કોઈ ચોક્કસ ખોરાક ખાવાથી તે થતો નથી કે કોઈ ચોક્કસ ખોરાક ખાવાનું ટાળવાથી તે તરત જ ઠીક થઈ જતો નથી. જો કે, અમુક ખાદ્યપદાર્થો અને આહારની ટેવો શરીરની સામાન્ય બળતરા પ્રતિક્રિયા અને હીલિંગ પ્રક્રિયાને અસર કરી શકે છે, જે ટેનિસ એલ્બોની સારવાર અને રાહતમાં ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

શું ખાવું જોઈએ:

• બળતરા વિરોધી ખોરાક (Anti-inflammatory Foods): એવા ખોરાક જે શરીરમાં બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે તે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે:
  • ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ: આ ચરબીયુક્ત માછલીઓ (સૅલ્મોન, મેકરેલ, સારડીન), અળસીના બીજ, ચિયા સીડ્સ અને અખરોટમાં જોવા મળે છે. તે બળતરા ઘટાડવામાં મદદરૂપ છે.
  • ફળો અને શાકભાજી: ખાસ કરીને બેરી (સ્ટ્રોબેરી, બ્લુબેરી), પાંદડાવાળા લીલા શાકભાજી (પાલક, કેળ), બ્રોકોલી અને ટામેટાં એન્ટીઓક્સીડેન્ટ્સ અને બળતરા વિરોધી તત્વોથી ભરપૂર હોય છે.
  • ઓલિવ ઓઈલ (Olive Oil): ગુણવત્તાયુક્ત ઓલિવ ઓઈલમાં ઓલીઓકેન્થલ નામનું તત્વ હોય છે, જે બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
  • હળદર અને આદુ: આ મસાલાઓમાં બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તમે તેને તમારા ખોરાકમાં સામેલ કરી શકો છો.
  • ગ્રીન ટી: તેમાં પણ એન્ટીઓક્સીડેન્ટ્સ હોય છે જે બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• પૂરતું પ્રોટીન: કંડરા અને સ્નાયુઓના સમારકામ માટે પ્રોટીન જરૂરી છે. તમારા આહારમાં પ્રોટીનના સારા સ્ત્રોતો જેવા કે ચિકન, માછલી, ઇંડા, કઠોળ, ટોફુ અને ડેરી ઉત્પાદનોનો સમાવેશ કરો.
• વિટામિન સી: કોલેજનના ઉત્પાદન માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જે કંડરાનો એક મુખ્ય ઘટક છે. ખાટાં ફળો (નારંગી, લીંબુ), બેરી અને શાકભાજી (બ્રોકોલી, કેપ્સિકમ) વિટામિન સીના સારા સ્ત્રોત છે.
• ઝિંક: હીલિંગ પ્રક્રિયામાં મદદ કરે છે. માંસ, કઠોળ, બદામ અને બીજ ઝિંકના સારા સ્ત્રોત છે.
• હાઇડ્રેટેડ રહેવું: પૂરતું પાણી પીવું શરીરના તમામ કાર્યો માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જેમાં પેશીઓની મરામતનો પણ સમાવેશ થાય છે.

શું ન ખાવું જોઈએ (અથવા ઓછું ખાવું જોઈએ):

• બળતરા વધારતા ખોરાક (Pro-inflammatory Foods): આ ખોરાક શરીરમાં બળતરાને વધારી શકે છે, જે હીલિંગ પ્રક્રિયાને અવરોધી શકે છે:
  • પ્રોસેસ્ડ ફૂડ: તેમાં કૃત્રિમ ઘટકો, ટ્રાન્સ ફેટ અને વધુ પ્રમાણમાં સોડિયમ હોય છે.
  • ખાંડવાળા ખોરાક અને પીણાં: વધુ ખાંડ શરીરમાં બળતરાને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે.
  • રિફાઇન્ડ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: સફેદ બ્રેડ, પાસ્તા અને પેસ્ટ્રી જેવા ખોરાકમાં પોષક તત્વો ઓછા હોય છે અને તે બળતરા વધારી શકે છે.
  • સેચ્યુરેટેડ અને ટ્રાન્સ ફેટ: લાલ માંસ, તળેલા ખોરાક અને પ્રોસેસ્ડ નાસ્તામાં આ ચરબી વધુ હોય છે.
  • વધુ પ્રમાણમાં ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સ: સૂર્યમુખી તેલ, મકાઈનું તેલ અને સોયાબીન તેલમાં ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સ વધુ હોય છે. ઓમેગા-3 અને ઓમેગા-6 નું સંતુલન જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.
  • આલ્કોહોલ: વધુ પડતું આલ્કોહોલ શરીરમાં બળતરા પેદા કરી શકે છે અને હીલિંગ પ્રક્રિયાને ધીમી કરી શકે છે.

યાદ રાખો:

• આહાર ટેનિસ એલ્બોની સારવારનો એકમાત્ર ભાગ નથી. આરામ, બરફ, કસરત અને તબીબી સલાહ પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• દરેક વ્યક્તિનું શરીર અલગ હોય છે, તેથી અમુક ખોરાકની અસર દરેક પર અલગ અલગ હોઈ શકે છે.
• જો તમને કોઈ ચોક્કસ ખોરાકથી દુખાવો વધતો હોય તેવું લાગે તો તેનું સેવન ટાળો.

સંતુલિત અને પૌષ્ટિક આહાર લેવો એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે અને ટેનિસ એલ્બોની સારવાર દરમિયાન શરીરને હીલિંગ માટે જરૂરી પોષણ પૂરું પાડી શકે છે. જો તમને તમારા આહાર વિશે કોઈ ચોક્કસ પ્રશ્નો હોય તો ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયનની સલાહ લેવી શ્રેષ્ઠ રહેશે.

ટેનિસ એલ્બો માટે ઘરેલું ઉપચાર

ટેનિસ એલ્બોના દુખાવાને ઓછો કરવા અને રાહત મેળવવા માટે તમે ઘરે કેટલાક ઉપાયો અજમાવી શકો છો. જો કે, એ યાદ રાખવું અગત્યનું છે કે આ ઉપાયો તબીબી સારવારનો વિકલ્પ નથી, પરંતુ તેના પૂરક તરીકે કામ કરી શકે છે. જો દુખાવો ગંભીર હોય અથવા લાંબા સમય સુધી રહે તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

ઘરે કરી શકાય તેવા ઉપાયો:

• આરામ: સૌથી મહત્વનો ઉપાય એ છે કે જે પ્રવૃત્તિઓના કારણે દુખાવો થતો હોય તેને ટાળો. કોણી અને હાથને પૂરતો આરામ આપો.
• બરફ લગાવો: દિવસમાં 3-4 વખત 15-20 મિનિટ માટે કોણીના દુખાવાવાળા ભાગ પર બરફ લગાવો. તેનાથી સોજો અને દુખાવો ઓછો થશે. તમે બરફના ટુકડાને કપડામાં લપેટીને અથવા આઈસ પેકનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• ગરમ શેક (વૈકલ્પિક): કેટલાક લોકોને બરફ લગાવ્યા પછી અથવા થોડા દિવસો પછી હળવો ગરમ શેક કરવાથી આરામ મળે છે. તમે ગરમ પાણીની બોટલ અથવા ગરમ કપડાનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• કોણીનો પટ્ટો (Tennis Elbow Brace): ફોરઆર્મ બ્રેસ અથવા સ્ટ્રેપ પહેરવાથી અસરગ્રસ્ત ટેન્ડન પરનો તાણ ઓછો થાય છે અને દુખાવામાં રાહત મળે છે. આ પટ્ટો કોણીના દુખાવાના સૌથી વધુ તીવ્ર બિંદુથી થોડો નીચે પહેરવો જોઈએ. દિવસ દરમિયાન પહેરો અને રાત્રે કાઢી નાખો.
• હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો: જ્યારે દુખાવો થોડો ઓછો થાય ત્યારે હળવી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો શરૂ કરો. આ કોણી અને કાંડાની લવચીકતા જાળવવામાં મદદ કરશે. કેટલીક સરળ સ્ટ્રેચિંગ કસરતોમાં કાંડાને ઉપર-નીચે વાળવું અને ગોળ ફેરવવું શામેલ છે.
• હળવી મસાજ: અસરગ્રસ્ત વિસ્તારની આસપાસ હળવા હાથે મસાજ કરવાથી રક્ત પરિભ્રમણ સુધરે છે અને સ્નાયુઓને આરામ મળે છે. તમે ઓલિવ ઓઈલ અથવા નાળિયેર તેલનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• એપલ સાઇડર વિનેગર: કેટલાક લોકો માને છે કે એપલ સાઇડર વિનેગરમાં બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તમે તેને પાણીમાં ભેળવીને પી શકો છો અથવા દુખાવાવાળા ભાગ પર લગાવી શકો છો (પાતળું કરીને). જો કે, આના વૈજ્ઞાનિક પુરાવા મર્યાદિત છે.
• હળદર: હળદરમાં કર્ક્યુમિન નામનું તત્વ હોય છે, જેમાં બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોવાનું માનવામાં આવે છે. તમે તેને તમારા ખોરાકમાં સામેલ કરી શકો છો અથવા હળદરવાળું દૂધ પી શકો છો.
• આદુ: આદુમાં પણ બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તમે આદુની ચા પી શકો છો અથવા તેને તમારા ખોરાકમાં સામેલ કરી શકો છો.

મહત્વની બાબતો:

• ઘરેલું ઉપચાર તરત રાહત આપી શકે છે, પરંતુ તે ટેનિસ એલ્બોની મૂળ સમસ્યાને ઠીક કરતા નથી.
• જો દુખાવો સતત રહે અથવા વધુ ખરાબ થાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• ફિઝિયોથેરાપી ટેનિસ એલ્બોની સારવારમાં ખૂબ જ અસરકારક છે અને ડૉક્ટર તમને તેની ભલામણ કરી શકે છે. ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ તમને યોગ્ય કસરતો શીખવશે જે સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવશે અને પુનઃપ્રાપ્તિને ઝડપી બનાવશે.

યાદ રાખો કે આ ઘરેલું ઉપાયો માત્ર સહાયક છે અને વ્યાવસાયિક તબીબી સલાહ અને સારવારનો વિકલ્પ નથી.

ટેનિસ એલ્બો ને કેવી રીતે અટકાવવું?

ટેનિસ એલ્બોને સંપૂર્ણપણે અટકાવવું શક્ય ન હોઈ શકે, ખાસ કરીને જો તમારી નોકરી અથવા શોખમાં વારંવાર હાથ અને કાંડાનો ઉપયોગ થતો હોય. જો કે, તમે ચોક્કસ પગલાં લઈને તેનું જોખમ значно ઘટાડી શકો છો:

• યોગ્ય ટેકનિકનો ઉપયોગ કરો:
  • રમતોમાં: ટેનિસ, બેડમિન્ટન જેવી રમતો રમતી વખતે યોગ્ય ટેકનિક શીખો અને તેનો ઉપયોગ કરો. ખાસ કરીને બેકહેન્ડ સ્ટ્રોક વખતે કોણી પર વધુ તાણ આવતો હોય છે, તેથી યોગ્ય ફોર્મ જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે. કોચની મદદ લો અને તમારી ટેકનિક સુધારો.
  • કામમાં: જો તમારી નોકરીમાં વારંવાર હાથનો ઉપયોગ થતો હોય, તો કામ કરવાની યોગ્ય રીત શીખો જેથી કોણી પર ઓછો તાણ આવે. ઉદાહરણ તરીકે, ભારે વસ્તુઓ ઉપાડતી વખતે શરીરના મોટા સ્નાયુઓનો ઉપયોગ કરો અને કોણી પર સીધો તાણ ટાળો.
• યોગ્ય સાધનસામગ્રીનો ઉપયોગ કરો:
  • રમતોમાં: તમારા માટે યોગ્ય વજન અને સાઈઝનું રેકેટ વાપરો. રેકેટની ગ્રીપ યોગ્ય હોવી જોઈએ અને સ્ટ્રિંગનું ટેન્શન પણ યોગ્ય હોવું જોઈએ.
  • કામમાં: તમારા કામ માટે યોગ્ય સાધનોનો ઉપયોગ કરો જે તમારા હાથ અને કાંડા પરનો તાણ ઓછો કરે. એર્ગોનોમિક સાધનોનો ઉપયોગ કરવાનું વિચારો.
• નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ અને વોર્મ-અપ કરો:
  • કોઈપણ શારીરિક પ્રવૃત્તિ શરૂ કરતા પહેલા તમારા હાથ, કાંડા અને કોણીના સ્નાયુઓને ગરમ કરવા માટે હળવી કસરતો કરો.
  • પ્રવૃત્તિ પછી સ્ટ્રેચિંગ કસરતો કરો જેથી સ્નાયુઓ લવચીક રહે અને તાણ ઓછો થાય.
• સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવો:
  • હાથના આગળના ભાગ (ફોરઆર્મ) અને કાંડાના સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવતી કસરતો નિયમિતપણે કરો. આ સ્નાયુઓ કોણી પરના તાણને શોષવામાં મદદ કરે છે. તમે ડમ્બેલ્સ અથવા રેઝિસ્ટન્સ બેન્ડનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• કામ કરતી વખતે અથવા રમતી વખતે વચ્ચે વચ્ચે આરામ કરો:
  • જો તમે લાંબા સમય સુધી કોઈ એવી પ્રવૃત્તિ કરી રહ્યા હોવ જેમાં વારંવાર હાથનો ઉપયોગ થતો હોય, તો નિયમિત અંતરાલે થોડો આરામ લો. તમારા હાથ અને કાંડાને સ્ટ્રેચ કરો.
• એર્ગોનોમિક કાર્યસ્થળ બનાવો:
  • જો તમે કમ્પ્યુટર પર લાંબા સમય સુધી કામ કરતા હોવ તો તમારી ખુરશી, ડેસ્ક અને કીબોર્ડની ઊંચાઈ એવી રીતે ગોઠવો જેથી તમારા હાથ અને કાંડા પર ઓછો તાણ આવે. માઉસનો ઉપયોગ કરતી વખતે કાંડાને સીધો રાખો.
• શરીરની સાંભળો:
  • જો તમને કોણીમાં દુખાવો અથવા અસ્વસ્થતાનો અનુભવ થાય તો તે પ્રવૃત્તિ તરત જ બંધ કરો અને આરામ કરો. દુખાવાને અવગણવાથી સમસ્યા વધુ ગંભીર બની શકે છે.
• વજન નિયંત્રણમાં રાખો:
  • વધુ વજન હોવાના કારણે સાંધા અને કંડરા પર વધુ તાણ આવી શકે છે, તેથી સ્વસ્થ વજન જાળવવું ફાયદાકારક છે.
• ધૂમ્રપાન ટાળો:
  • ધૂમ્રપાન રક્ત પરિભ્રમણને નબળું પાડે છે, જે કંડરાના સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

આ પગલાં ટેનિસ એલ્બો થવાનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ તેની કોઈ ગેરંટી નથી કે તમને આ સમસ્યા ક્યારેય નહીં થાય. જો તમને કોણીમાં દુખાવો થાય તો વહેલી તકે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સારાંશ

ટેનિસ એલ્બો, તબીબી રીતે લેટરલ એપિકોન્ડિલાઇટિસ તરીકે ઓળખાય છે, તે કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો પેદા કરતી એક સામાન્ય સ્થિતિ છે. આ દુખાવો હાથના આગળના ભાગના સ્નાયુઓને કોણીના બહારના હાડકા સાથે જોડતી કંડરામાં સોજો અથવા નાના ચીરા પડવાથી થાય છે.

મુખ્ય કારણોમાં વારંવાર થતી કાંડા અને હાથની હલનચલન અને તેના પર આવતો તાણ છે, જે રમતો (જેમ કે ટેનિસ), વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ (જેમ કે સુથારી કામ, કમ્પ્યુટર પર કામ) અને શોખને કારણે થઈ શકે છે.

મુખ્ય લક્ષણોમાં કોણીના બહારના ભાગમાં દુખાવો, હાથના આગળના ભાગમાં ફેલાતો દુખાવો, વસ્તુ પકડવામાં તકલીફ, હાથની પકડ નબળી પડવી અને કોણીના બહારના ભાગને સ્પર્શ કરવાથી દુખાવો થવાનો સમાવેશ થાય છે.

નિદાન સામાન્ય રીતે શારીરિક તપાસ અને લક્ષણોના આધારે થાય છે. જરૂર પડ્યે એક્સ-રે અથવા એમઆરઆઈ જેવા પરીક્ષણો પણ કરવામાં આવી શકે છે.

સારવારનો મુખ્ય ઉદ્દેશ દુખાવો અને સોજો ઘટાડવાનો અને હાથની કાર્યક્ષમતા પુનઃસ્થાપિત કરવાનો છે. તેમાં આરામ, બરફ લગાવવો, પેઇન કિલર્સ, કોણીનો પટ્ટો, ફિઝિયોથેરાપી અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં સ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન અથવા સર્જરીનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

અટકાવવા માટે યોગ્ય ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો, યોગ્ય સાધનસામગ્રી વાપરવી, નિયમિત સ્ટ્રેચિંગ અને વોર્મ-અપ કરવું, સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવવા અને કામ કરતી વખતે વચ્ચે વચ્ચે આરામ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.

ટેનિસ એલ્બો એક સામાન્ય સમસ્યા છે જે યોગ્ય સારવાર અને સાવચેતી દ્વારા મેનેજ કરી શકાય છે.